ZUID-AFRIKA
Economie

To read about SOUTH AFRICA in English - click here

Zuid-Arika verre reizen van ANWB

Steden ZUID-AFRIKA

Johannesburg

Kaapstad

Economie

Algemeen

De ontwikkeling van de moderne economie is het sterkst in het industriële hart van Zuid-Afrika, Zuid Transvaal, dat begon met de vondst van daar aanwezige delfstoffen, o.a. goud en diamanten sinds eind 19e eeuw. Door de aanwezigheid van zeehavens zijn andere belangrijke industriële gebieden Durban, Port Elizabeth en de Westelijke Kaap.

Om te voorkomen dat er veel zwarten zouden migreren naar de blanke ontwikkelde gebieden trachtte de regering ook om de zwarte thuislanden economisch te steunen. Dit beleid mislukte grotendeels en bovendien hadden de industriële centra steeds meer (goedkope) arbeidskrachten nodig. Men probeerde beide problemen op te lossen door net over de grenzen van de thuislanden nieuwe industrieën te vestigen, de zogenaamde"grensnijwerhede".

Voor de Eerste Wereldoorlog was er uitsluitend wat mijnbouw. Pas na de Eerste Wereldoorlog begon de industrie, sterk gestimuleerd door de overheid, zich goed te ontwikkelen. Dit deed men ook om de dreigende buitenlandse overheersing van de industrie te voorkomen en een echte Afrikaner industrie op te bouwen.

Tussen 1945 en 1970 kende de gehele Zuid Afrikaanse economie, behalve de landbouw, een constante sterke economische groei en het Bruto Nationaal Product (bnp) groeide tussen 1960 en 1970 met 76%. Zeer belangrijk voor Zuid-Afrika als goud producerend land is uiteraard de prijs van het goud op de wereldmarkt en werkt als de motor voor de economie, maar zorgt bij dalende prijzen voor veel economische problemen.

advertentie

Goudmijn in Gold Reef City, Zuid-Afrika_{Photo: Nolween CC 3.0 Unported no changes made}

Begin jaren zeventig kwam de Zuid-Afrikaanse economie zwaar in de problemen door de wereldwijde economische recessie en de economische sancties van het buitenland na het bloedbad in Soweto in 1976. Alleen al de kosten van het olie-embargo kostte Zuid-Afrika minimaal 25 miljard dollar en de economische groei kwam in de jaren tussen 1975 en 1988 niet hoger uit dan 2%. Allerlei regeringsmaatregelen haalden niet veel uit en ook nu nog is de economische macht in handen van enkele multinationals.

De economische ongelijkheid in het land zorgt er ook voor dat miljoenen vooral zwarte mensen onder de armoedegrens leven. Toch heeft Zuid-Afrika de mogelijkheden in zich om economisch te groeien, maar daar moet dan wel iedereen van profiteren. Te grote verschillen in de inkomensverdeling tussen blanken en zwarten zorgen onvermijdelijk voor grote spanningen tussen beide bevolkingsgroepen en vormen een groot gevaar voor de politieke en economische stabiliteit.

Sinds 1995, het einde van het economische isolement, is er een reële groei van het bnp door een groot optimisme, hoge verwachtingen en effectieve nieuwe buitenlandse investeringen. Ook de export trok weer aan, maar ook de binnenlandse vraag nam snel toe waardoor het overschot op de betalingsbalans dreigde te dalen. Het beleid van de regering is er in het algemeen op gericht om de economische groei groter te maken, niet zozeer om die groei gelijkelijk te herverdelen onder blanken en zwarten. En om een gezonde economie te creëren zal er ook nog veel meer door het buitenland geïnvesteerd moeten worden. Zuid-Afrika heeft zich in de 21e eeuw omtwikkeld tot is een opkomende markt. De moderne infrastructuur van het land ondersteunt een relatief efficiënte distributie van goederen naar de grote stedelijke centra in de regio . Maar de instabiele elektriciteitsvoorziening vertragen de groei. De wereldwijde financiële crisis verlaagde de grondstoffenprijzen en de mondiale vraag. Het BNP daalde in 2009, maar herstelde sindsdien, zij het langzaam met een groei die in 2017 geraamd werd op ongeveer 1,3 %. Het economisch beleid van Zuid-Afrika heeft zich gericht op het beheersen van de inflatie, maar het land heeft aanzienlijke begrotingstekorten dat haar vermogen om te gaan met de dringende economische problemen beperkt. De huidige regering wordt geconfronteerd met toenemende druk van belangengroepen om staatsbedrijven te gebruiken om basisdiensten te leveren aan gebieden met lage inkomens en groei van de werkgelegenheid te verhogen.

advertentie

Gebouw van de Standard Bank, Church Street in Pretoria_{Foto: PHParsons CC 3.0 Unported no changes made}

De Zuid-Afrikaanse economie is veruit de grootste van het Afrikaanse continent. De beroepsbevolking telde in 2017 ongeveer 22,2 miljoen mensen die voornamelijk in de mijnbouw, industrie en de dienstverlening werkzaam zijn. Ongeveer 27.5% van de beroepsbevolking is volgens officiële cijfers werkloos; in werkelijkheid is dit aantal zeer waarschijnlijk veel hoger, met name onder de zwarte bevolking. Door de hoge werkloosheid probeert de zwarte bevolking op allerlei manieren in haar levensbehoeften te voorzien. Deze informele sector, die steeds groter en belangrijker wordt, bestaat bijvoorbeeld uit het verkopen van groenten en fruit, pottenbakken, het maken van matten en manden, taxibedrijfjes. Een probleem vormen de vele illegale immigranten uit o.a. Eswatini, Lesotho, Mozambique, Zimbabwe, Botswana en Malawi. Door de zeer lage lonen die zij ontvangen vormen ze een bedreiging voor de Zuid-Afrikaanse werknemers.

De economie van Zuid-Afrika zit tweeslachtig in elkaar. De moderne ontwikkelde economie in en rond enkele grote steden staat in sterk contrast met de vele onderontwikkelde gebieden waar men zich praktisch alleen bezighoud met een soort overlevingslandbouw. In sommige zwarte townships en in de voormalige thuislanden zit waarschijnlijk tachtig procent van de beroepsbevolking zonder werk.

advertentie

Landbouw, visserij en bosbouw

Buiten de vier grote bevolkingsagglomeraties is de landbouw de overheersende activiteit. Ook hier weer de tegenstelling tussen de moderne"blanke" landbouw en de"zwarte" landbouw die puur in de eigen behoefte voorziet. Bovendien is een groot deel van Zuid-Afrika's landbouwgrond in bezit van blanke boeren, waardoor de mogelijkheid om een zelfstandig bestaan op te bouwen vrijwel nihil is. In de goede oogstjaren is Zuid-Afrika een van de weinige landen ter wereld die meer voedsel exporteren da importeren.

Iets meer dan 10% van de totale oppervlakte van Zuid Afrika wordt gebruikt voor de landbouw, die sterk afhankelijk is van de fysische en geografische omstandigheden. De extreem droge periodes in de jaren tachtig en negentig hadden dan ook grote negatieve gevolgen voor de landbouw.

Het regeringsbeleid is er op gericht om via subsidies landbouwoverschotten te exporteren en belangrijk volksvoedsel als maïs goedkoop aan de massa te verkopen. Andere belangrijke producten zijn zonnebloem- en katoenzaden, tabak, aardnoten, suiker en citrusvruchten, zeker ook voor de export.

Het westen van de Kaapprovincie is van groot belang voor de wijnbouw. Zuid-Afrikaanse wijn is op steeds meer schappen van de Europese supermarkten te vinden en wordt door de kenners zeer gewaardeerd.

advertentie

Zuid-Afrikaanse wijnen_{Foto: NJR ZA CC 3.0 Unported no changes made}

Schapenteelt is het belangrijkste onderdeel van de veehouderij. Maar ook de rund- en varkenssvlees, pluimvee, eieren en wol zijn belangrijke producten.

De visserij bestaat vooral van de vangst van kabeljauw, ansjovis, sardines en makreel. Jaarlijks wordt meer dan één miljoen ton vis aan de westkust in de Atlantische Oceaan gevangen.

De bosbouw levert aan ca. 100.000 mensen werk en ca. 1% van het grondgebied is bosareaal. De economisch belangrijkste houtsoorten zijn acacia en eucalyptus. Stinkhout is een van de duurste meubelhoutsoorten ter wereld.

Mijnbouw

Voor de economie is de mijnbouw de tweede belangrijkste sector. Van de zestig gedolven grondstoffen is goud nog steeds het belangrijkste mijnbouwproduct, ondanks de afnemende productie door o.a. de uitputting van verschillende mijnen.

Meer dan driekwart van de binnenlandse energievoorziening is afhankelijk van de steenkool en bovendien is Zuid-Afrika en van de grootste exporteurs van elektriciteitskolen.

Zuid-Afrika is verder de grootste producent ter wereld van met name platinum-metalen en verder van vanadium, chroom en andalusiet. Ook is het land een belangrijk producent van diamanten, asbest, fluorspar, ijzer, lood, mangaan, antimonium, nikkel, uranium en vermiculiet.

advertentie

Zuid-Afrika grote producent van vanadium_{Foto: W. Oelen CC 3.0 Unported no changes made}

Industrie

In tegenstelling tot de meeste andere Afrikaanse landen neemt de industrie een belangrijke plaats in de economie in. Er bestaan nog (semi-)staatsbedrijven die echter in snel tempo geprivatiseerd worden. Belangrijkste industriegebied is Zuid-Transvaal en verder de West-Kaap, Durban en omstreken en Port Elizabeth/Uitenhage.

Belangrijkste sector is de ijzer- en staalindustrie, en verder de automontagebedrijven en de fabricage van autobanden, de voedingsmiddelen- en de chemische industrie. Ook wapens zijn een belangrijk exportproduct. In drie grote fabrieken wordt naar schatting 20% van de nationale aardoliebehoefte gehaald uit de productie van olie uit steenkool. Sasol heeft een omvangrijke chemische industrie ontwikkeld en levert onder meer ammoniumsulfaat, teer, was, oplosmiddelen, kunststoffen, synthetisch rubber en gas.

advertentie

Logo Sasol_{Foto: RitaLPGarcia CC 3.0 Unported no changes made}

Sinds in 1982 de Regional Industrial Development Policy uitgangspunt werd voor het industriebeleid stond decentralisatie hoog in het vaandel. Deze ontwikkeling bleef evenwel tot enkele gebieden beperkt.

De economische vooruitzichten voor de industrie zijn niet goed: de afhankelijkheid van export van primaire grondstoffen is groot, de scholing van werknemers en de productiviteit zijn laag, terwijl de technologische ontwikkeling zeer beperkt is.

Energievoorziening

Ook met de energievoorziening is het levert de Zuid-Afrikaanse situatie weer een merkwaardig beeld op. Terwijl Zuid-Afrika aan de ene kant de grootste elektriciteitsproducent en exporteur van Afrika is, beschikken meer dan 20 miljoen Zuid-Afrikanen niet over elektriciteit. Zij moeten het vaak nog alleen met brandhout doen. Kernenergie en waterkracht leveren ook een substantiële bijdrage aan de productie van Zuid-Afrikaanse elektriciteit.

Handel

Zuid-Afrika is in hoge mate afhankelijk van de internationale handel. Ingevoerd worden vooral machines, voertuigen, aardolie en chemische producten. In 2017 werd er voor 89,4 miljard dollar geïmporteerd en de belangrijkste importpartners zijn China, Duitsland, Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten. De export omvat agrarische producten en delfstoffen. De belangrijkste exportpartners zijn China, de Verenigde Staten, Japan en Duitsland. De totale waarde van de export bedroeg in 2017 $ 94,9 miljard.

Zuid-Afrika vormt een douane-unie met Botswana, Lesotho, Eswatini en Namibië.

advertentie

Overzicht export Zuid-Afrika_{Foto: R. Haussmann, Cesar Hidalgo, et.al., CC3.0 no changes made}

Verkeer

Zuid-Afrika beschikt over een uitgebreid en goed onderhouden wegennet. Een deel daarvan valt onder de verantwoordelijkheid van de centrale overheid en

een deel valt onder de provinciale overheden.

Het spoorwegnet is voor een deel geëlektrificeerd. Een groot deel is echter buiten werking gesteld, waardoor de lengte afnam van 34.000 tot 21.500 kilometer. Enkele spoorlijnen, voornamelijk voor vrachtvervoer, worden geëxploiteerd door particuliere maatschappijen.

De grootste haven van Afrika is Durban en het is tevens de belangrijkste haven van Zuid-Afrika. Andere belangrijke zeehavens zijn: Kaapstad, Port Elizabeth, Oost-Londen, Saldanah Bay en Richard's Bay.

De nationale luchtvaartmaatschappij is South African Airways, dat de internationale luchtverbindingen onderhoudt. Van de internationale luchthavens zijn Jan Smuts Airport (Johannesburg), D.F. Malan Airport (Kaapstad) en Louis Botha Airport (Durban) de belangrijkste. Er zijn verder 200 vliegvelden voor het binnenlandse verkeer en zo'n 500 landingsstrips.

advertentie

South African Airways, nationale vliegtuigmaatschappij van Zuid-Afrika_{Foto: Bob Adams from Amanzimtoti South Africa, CC 2.0 Generic no changes made}

ZUID-AFRIKA LINKS

Advertenties
• Zuid-Afrika verre reizen van ANWB
• Vliegtickets Zuid Afrika
• Zuid-Afrika Tui Reizen
• Bouw je eigen Zuid-Afrika Rondreis
• Bezienswaardigheden Zuid-Afrika
• Djoser Rondreizen Zuid-Afrika
• Rondreizen Zuid-Afrika
• Hotels Trivago
• Autohuur Zuid-Afrika
• Djoser fietsreis - Zuid-Afrika
• Mambo jongerenreizen Zuid-Afrika
• Auto huren in Zuid-Afrika
• Kaapstad Hotels
• Camperreizen Zuid-Afrika
• Zuid-Afrika rondreizen met kinderen
• Boeken, ook tweedehands, over ZUID-AFRIKA bij Bol.com

Nuttige links

Africa Explorer (N)
Campersite Zuid-Afrika (N)
Dieren in Zuid-Afrika (N)
Duiken, reizen naar Mozambique en safari in het krugerpark van Zuid-Afrika (N)
Reisinformatie Zuid-Afrika (N)
Rondreis Zuid-Afrika (N)
Sem op Reis Video's over Zuid-Afrika (N)
Zuid-Afrika Foto's
Zuid-Afrika informatie - Reizendoejezo (N)
Zuid-Afrika Start België (N+E)

Bronnen

Dekker, M. / Zuid-Afrika

Gottmer/Becht

Luirink, B. / Zuid-Afrika : mensen, politiek, economie, cultuur, milieu

Koninklijk Instituut voor de Tropen,

Moerkamp, J. / Zuid-Afrika

ANWB

Schaap, D. / Zuid-Afrika

Minbuza Kosmos-Z&K

Zuid-Afrika

Cambium

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt maart 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems