ZIMBABWE
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Engels
Hoofdstad	Harare
Oppervlakte	390.757 km²
Inwoners	17.245.495   (mei 2019)
Munteenheid	Zimbabwaanse dollar   (ZWD)
Tijdsverschil	+1 (zomer +0)
Web	.zw
Code.	ZWE
Tel.	+263

Geografie en Landschap

Geografie

Zimbabwe ligt in zuidelijk Afrika tussen Zuid-Afrika en Zambia. Zimbabwe is in het geheel ingesloten door land en grenst aan Botswana, Mozambique, Zambia en Zuid-Afrika. De oppervlakte van Zimbabwe is 390.580 vierkante kilometer. Zimbabwe is daarmee ongeveer 9,4 keer zo groot als Nederland.

advertentie

Zimbabwe Satelliet_{Photo: Publiek Domein}

advertentie

Landschap

Het land wordt beheerst door een plateau met een bergrug die de centrale ruggengraat vormt. Deze bergrug vormt de scheiding tussen twee stroomgebieden, met een waterafvoer naar het noordwesten in de Zambezi en naar het zuidoosten in de rivieren Limpopo en Save (Sabi). Het noordelijke gedeelte van de bergrug is de Mvurwi-bergketen met toppen als Mount Mvurwi (1748 meter) en Mount Chikonyora (1731 meter). De Mashava-heuvels vormt het centrale gedeelte en de Matopo het zuidelijke gedeelte van de bergrug.

De hoogste berg van Zimbabwe is de Nyangani (2592 m), gelegen in het Nyanga National Park in het district Nyanga.

advertentie

Westzijde van de Nyangani, hoogste berg van Zimbabwe_{Photo: Babakathy in het publieke domein}

Klimaat en Weer

Het klimaat van Zimbabwe is (sub)tropisch. Zimbabwe is droger en koeler dan je in de tropen zou verwachten. Dit komt door de hoogte van het land maar ook doordat het land niet aan een zee of oceaan ligt. In de winter (mei tot augustus) kan de temperatuur ’s nachts dalen tot onder het vriespunt en er is weinig of geen regenval. De zomer duurt van november tot april en is tevens het regenseizoen.

Planten en Dieren

advertentie

Planten

Dichte wouden zijn er weinig in Zimbabwe. Alleen langs de grens met Mozambique vindt je nog wat regenwouden aantreffen. Het 'Lowfield’, dat heter en droger is, heeft echter een grassteppevegetatie met soms semi-woestijnachtige landstreken.

advertentie

Dieren

In geheel Zimbabwe treft men voornamelijk in de wildparken nog leeuwen, giraffen, elanden, waterbokken, zebra’s en ander wild in redelijke hoeveelheden aan. De grote koedoe is het nationale dier van Zimbabwe.

In het Hwange National Park treffen we de grootste kuddes olifanten en buffels van Afrika aan. In het Lake Mutirikwi National Park, bij Masvingo leven nog de zeldzame witte neushoorn, oribies en nyala’s.

Geschiedenis

advertentie

Shona en Ndebele

Duizend jaar geleden vestigden de Shona zich in het huidige Zimbabwe. Tot op heden vormen de Shona de grootste etnische groep in Zimbabwe. De Shona waren voornamelijk landbouwers en jagers. Veel later, halverwege de 19e eeuw, vestigden zich in het zuiden van het gebied de Ndebele, veehoeders en nauw verwant aan de Zulus uit Zuid-Afrika, en stichtten daar een machtig rijk. Tot op heden is de relatie tussen deze twee bevolkingsgroepen stroef en nog steeds van invloed op het huidige politieke klimaat.

Een derde, veel kleinere groep Europeanen arriveerde eind van de 19e eeuw onder leiding van de Brit Cecil Rhodes, op zoek naar minerale voorraden. De exploitatie van de mijnen werd een minder groot succes dan gedacht, maar de Europeanen bleven en vestigden zich veelal als boeren.

advertentie

Rhodesie

South Rhodesia (Cecil Rhodes Asia), zoals het land heette, werd tot 1923 geleid door Rhodes' British South Africa Company (BSAC). (Zambia werd in die tijd North Rhodesia genoemd.) De regering in Groot-Brittannië had weinig directe interesse in het land (mede door de tegenvallende mijnexploitatie) en liet het land (d.w.z. de blanke minderheid) in 1923 de keuze tussen inlijving bij Zuid-Afrika of het worden van een kolonie met zelfbestuur. Het laatste geschiedde.

In 1962 kwam een nieuwe partij aan de macht, het Rhodesian Front (RF), die vasthield aan de blanke (minderheids-)overheersing en voor volledige onafhankelijkheid van Groot-Brittannië was. Ian Smith, leider van het RF, verklaarde Zimbabwe in 1965 onafhankelijk met de uitgave van de Unilateral Declaration of Independence (UDI). Deze eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring werd door Groot Brittannië nietig verklaard en werd gevolgd door economische sancties en een VN-handelsembargo.

Onafhankelijkheidsstrijd, ZANU en ZAPU

Begin jaren zestig ontstond er een georganiseerde Afrikaanse beweging die zich verzette tegen de jarenlange blanke overheersing. De eerste grote organisatie was de Zimbabwe African People's Union (ZAPU) onder leiding van Joshua Nkomo. Een afsplitsing hiervan, de Zimbabwe African National Union (ZANU), ging zich later voornamelijk richten op de belangen van de Shona terwijl de ZAPU haar aanhang vooral onder de Ndebele vond. Vanaf eind jaren zestig begonnen de ZANU en de ZAPU met aanvankelijk sporadische guerrilla-activiteiten tegen de regering. Vanaf begin jaren '70 verscherpten deze acties zich en in 1976 gingen de partijen samenwerken in het Patriotic Front (PF). Onder druk van het handelsembargo, de guerrilla-activiteiten van het PF en de onafhankelijkheidsverklaringen in directe buurlanden, werd uiteindelijk ook in Rhodesië door Ian Smith de weg vrijgemaakt voor een meerderheidsregime en dus meer invloed van Afrikaanse leiders. In de verkiezingen voorafgaand aan de onafhankelijkheid kwam Robert Mugabe (ZANU) als grote winnaar naar voren en vormde later Zimbabwe's eerste regering. Op 18 april 1980 werd Zimbabwe formeel onafhankelijk. De ZANU heerste sinds 1980 tot 2000 met een vrijwel absolute meerderheid. Van oppositie was geen sprake. Openlijke protesten en kritiek werden vele jaren door de regering met behulp van de media en inzet van veiligheidstroepen tot een minimum beperkt. Sinds eind 1997 ontstond een sterk toegenomen politieke bewustwording bij de bevolking en vakbonden, als gevolg van de gedaalde koopkracht. Stakingen en onrust waren in de jaren 98 en 99 regelmatig terugkerende verschijnselen, culminerend in een nieuwe oppositionele politieke beweging in september 99, the Movement for Democratic Change (MDC).

21e eeuw

In maart 2002 wordt Mugabe herkozen in betwiste verkiezingen. Morgan Tsvangirai de leider van de oppositie wordt herhaaldelijk gearresteerd. In maart 2005 wint de regerende Zanu partij twee derde van de stemmen tijdens de parlementsverkiezingen. Er zijn weer beschuldigingen van manipulatie. In maart 2008 wint de oppositie onder leiding van Tsvangirai de verkiezingen. In juni 2008 trekt Tsvangirai zich terug uit de presidentsverkiezingen omdat eerlijke verkiezingen niet mogelijk zijn volgens hem. Honderden aanhangers worden vermoord of geïntimideerd. In juli 2008 komen Tsvangirai en Mugabe overeen te gaan praten om een voorlopig eind te maken aan de crisissituatie.

De Zimbabwaanse president Robert Mugabe en oppositieleider Morgan Tsvangirai hebben in september 2008 in de Zimbabwaanse hoofdstad Harare hun handtekening gezet onder een akkoord over machtsdeling. Het akkoord, dat komt na drie decennia alleenheerschappij van Mugabe, kan een einde maken aan de maandenlange politieke crisis in Zimbabwe. Die brak uit nadat Tsvangirai zich omwille van het geweld uit de presidentsverkiezingen terugtrok.

In februari 2009 wordt Tsvangirai benoemd tot premier. In juli 2009 weigert het IMF een lening te verstrekken aan Zimbabwe. China zegt wel een lening toe. In september 2009 zegt het IMF alsnog een lening toe aan Zimbabwe. In juni 2010 geven blanke boeren aan dat er nieuwe aanvallen op hen worden gepleegd. In de jaren 2011 en 2012 zijn er in opmaat naar de presidentsverkiezingen van 2013 veel meningsverschillen tussen Tsvangirai en Mugabe. De verkiezingen van juli 2013 leveren een overwinning op van Mugabe. De oppositie beschouwd de verkiezingen als fraude. Sinds de verkiezingen is Mugabe de alleenheerser over Zimbabwe, de functie van premier heeft hij afgeschaft. In augustus wordt Grace de vrouw van Mugabe benoemd tot leider van de vrouwenafdeling van de Zanu, geruchten gaan dat ze ooit haar man zal opvolgen. In 2015 is Mugabe voorzitter van de Afrikaanse Unie voor dat jaar. In augustus 2016 wordt er geprotesteerd tegen het beleid en de persoon van Mugabe. ook in 2017 zijn er veel protesten tegen Mugabe, hij treedt door de militairen daartoe gedwongen in november 2017 af, Emerson Mnangagwa wordt de nieuwe president.

Op vrijdag 6 september 2019 oveleed op 95-jarige leeftijd de voormalige president van Zimbabwe, Robert Mugabe. Hij was een van de langstzittende staatshoofden van Afrika. Tussen 1980 en 1987 was Mugabe premier en daarna tot 2017 president van Zimbabwe.

Bevolking

In Zimbabwe wonen 13.805.084 mensen (2017). De bevolkingsdichtheid bedraagt ongeveer 35 inwoners per vierkante kilometer.

Bevolkingssamenstelling:

De bevolking is bijna uitsluitend (99,4%) van Afrikaanse oorsprong (Shona, Ndebele). De rest is van Europese afkomst of bestaat uit Aziaten en kleurlingen.

• De natuurlijke bevolkingsgroei bedraagt 1,56%. (2017)
• Geboortecijfer per 1000 inwoners is 34.2 (2017)
• Sterftecijfer per 1000 inwoners is 10.2 (2017)
• De levensverwachting is 60,4 jaar. (mannen 58,3 en vrouwen 62,5 jaar (2017)

Taal

Officieel is de taal Engels. Maar de bevolking spreekt vooral Shona en Ndebele. Ook worden er nog talrijke lokale talen en dialecten gesproken.

Godsdienst

In Zimbabwe bestaat het merendeel van de gelovigen uit Christenen (±55%). Verder veel mengvormen met inheemse godsdiensten of puur inheemse godsdiensten.

Samenleving

Staatsinrichting

Volgens de grondwet van Zimbabwe staat de president aan het hoofd van de regering en wordt deze gekozen voor een periode van 6 jaar middels vrije verkiezingen; de eerstvolgende presidentiële verkiezingen zijn voorzien in 2008. De wetgevende macht ligt bij het parlement dat bestaat uit de Nationale Vergadering, gekozen voor 5 jaar. De Nationale Vergadering heeft 120 gekozen leden, 8 gouverneurs, 10 traditionele leiders, 12 door de president aangestelde leden, een voorzitter en een Procureur-generaal. De grondwet voorziet in een onafhankelijk rechtssysteem. Pogingen van de oppositie en aantal leden van de ZANU-PF de grondwet op enkele punten te wijzigen en een limiet te stellen aan het aantal termijnen dat een president mag aanblijven, werden aanvankelijk als overbodig door de regering afgewezen. In 1999 is echter toch, onder druk van de maatschappelijke ontwikkelingen, door de regering een constitutionele herzieningscommissie ingesteld. Deze bestond uit vertegenwoordigers van de regeringspartij en een aantal groeperingen uit de samenleving. Deze commissie publiceerde op 1 december 1999 een nieuw grondwetsvoorstel waarin een van de hoofdpunten een hernieuwde deling van de uitvoerende macht betrof via herstel van het premierschap. Daarnaast werd voorgesteld de duur van het Presidentschap (niet van de zittende president) te binden aan maximaal twee termijnen van vijf jaar elk en de bevoegdheden van het Parlement te versterken. Het nieuwe grondwetsvoorstel, met een door de President toegevoegde clausule welke onteigening van grond zonder compensatie mogelijk maakt, werd in februari 2000 per referendum aan de kiezers voorgelegd. Ruim 55% van de kiezers wees het nieuwe grondwetsvoorstel af, niet zozeer primair om inhoudelijke redenen doch vooral als protest tegen het steeds autocratischer bewind van president Mugabe.

Politiek

Sinds het referendum in februari 2000 werd het land geconfronteerd met een steeds heviger “campagne” van intimidatie en geweld in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van 24 en 25 juni. Dit speelde zich voornamelijk af op het platteland waar de ZANU-PF traditioneel sterk is, was duidelijk georchestreerd door het bewind, en richtte zich tegen (vermeende) aanhangers van de in 1999 opgerichte oppositiepartij, de Movement for Democratic Change (MDC) onder leiding van de voormalige vakbondsleider Morgan Tsvangirai. Tegelijkertijd werden door fanatieke aanhangers van de regeringspartij een kleine duizend grote commerciële landbouwbedrijven van voornamelijk blanke boeren, langdurig bezet. Deze zet, inspelend op lang bestaande onvrede over uitblijven van een daadwerkelijke herverdeling van grond onder de rurale zwarte bevolking, leek vooral ingegeven door politieke redenen en als afleidingsmanoeuvre van de grote economische problemen waarin het land momenteel verkeert als gevolg van het (wan)beleid van de regering. De verkiezingen zelf verliepen niettemin kalm en in het algemeen correct. De opkomst (ca 60%) was naar Zimbabwaanse maatstaven zeer hoog. De MDC is met 57 zetels in het 150 zetels tellende parlement vertegenwoordigd. De regeringspartij ZANU-PF verwierf 62 zetels. De overige parlementsleden, op een onafhankelijk gekozen lid na, worden door de president benoemd. De uitslag betekende een politieke aardverschuiving, al behield de ZANU-PF haar meerderheid.

Sinds de uitslag van het referendum en de parlementsverkiezingen in 2000 is de politieke situatie in Zimbabwe verder verslechterd. Regeringspartij ZANU-PF en president Mugabe in het bijzonder lijken bereid de economische groei, het welzijn van de bevolking en het internationale aanzien van Zimbabwe, op te offeren aan het behoud van de macht. Inzet was nu het behalen van de winst van de presidentsverkiezingen in 2002. De president heeft alles in het werk gesteld om zich van herverkiezing te verzekeren; geweld en intimidatie tegen oppositieleden, media en boeren en versneld doorvoeren van restrictieve wetten, die vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, stemrecht en juridische bescherming inperken. Ook hebben zich binnen de rechterlijke macht zorgwekkende ontwikkelingen voorgedaan. Met het gedwongen aftreden van de Chief Justice en zijn vervanging door een regeringsgezinde rechter, is de scheiding der machten een gevoelige slag toegediend. Politie en andere ordehandhavers tonen zich vaak weigerachtig of onmachtig om in te grijpen tegen intimidatie en geweld door regeringsaanhangers tegen (vermeende) oppositie-supporters en journalisten van Zimbabwe's onafhankelijke media.

Een ander instrument dat door ZANU-PF in de presidentiële herverkiezingscampagne is gebruikt is nog immer het landhervormingsproces, dat in 2001 verder werd versneld, met zgn. oorlogsveteranen als stoottroepen. Onduidelijke onteigeningswetgeving en willekeurige besluitvorming door overheden, (vaak straffeloze) intimidatie en geweld door oorlogsveteranen tegen landarbeiders en commerciële boeren, en gebrek aan kennis en middelen onder de nieuwe bezitters van herverdeelde gronden, maken de chaos op het platteland compleet. De oorlogsveteranen breidden hun activiteiten daarnaast ook uit naar de steden, in een poging aldaar verkiezingssteun voor de President te herwinnen, dan wel af te dwingen. Bedrijven kregen te maken met geforceerde werkstakingen, bedreiging en gijzelingen, georganiseerd door een nieuwe, aan de regeringspartij gelieerde vakbond; een aantal besloot de deuren te sluiten.

Op 9, 10 en 11 maart vonden de presidentsverkiezingen plaats. De opkomst was hoog in de steden, met als gevolg dat zich voor de stembureaus lange rijen vormden. Het High Court besloot tot een derde verkiezingsdag in Harare en Chitungwiza (waar zich de meeste problemen voordeden met lange rijen kiezers, die niet voor gestelde sluitingstijd hun stem konden uitbrengen). Op 13 maart werd bekend gemaakt dat Mugabe meer dan 55% van de in totaal 3.1 miljoen uitgebrachte stemmen had behaald en daarmee tot nieuwe president was verkozen. Oppositieleider Morgan Tsvangirai verklaarde dat Mugabe’s overwinning niet legitiem was en derhalve door de MDC niet erkend zal worden. Tsvangirai noemde de intimidatie en geweld tegen de oppositie, de kiezers en de onafhankelijke pers, grootschalige obstructie van het verkiezingsproces door de Zimbabwaanse autoriteiten en grootschalige fraude als redenen van de overwinning van Mugabe.

Internationaal is er verschillend op de verkiezingsoverwinning van Mugabe gereageerd. De Verenigde Staten, Europa, de Commonwealth en het SADC Parliamentary Forum hebben het gehele verkiezingsproces alsmede de verkiezingsuitslag veroordeeld vanwege het gebruikte geweld en de mensenrechtenschendingen die plaatsvonden. Veel, maar niet alle Afrikaanse landen en organisaties hebben positief gereageerd op de overwinning van Mugabe. Op 17 maart is Mugabe als president ingehuldigd. Europese ambassadeurs hebben bij deze gelegenheid verstek laten gaan. De Commonwealth heeft besloten Zimbabwe voor één jaar te schorsen.

Onder grote druk van de Nigeriaanse President Obasanjo en de Zuid-Afrikaanse President Mbeki zijn begin april besprekingen begonnen tussen de oppositiepartij MDC en regeringspartij ZANU-PF over de politieke situatie en een mogelijke vorm van machtsdeling in Zimbabwe. Er is een gemeenschappelijke agenda overeengekomen, die onder meer de bespreking van wetgeving, grondwet, legitimiteit van de verkiezingen, het politiek geweld, de economische ontwikkeling en de landkwestie omvat.

De actuele politieke situatie staat beschreven in het hoofdstuk geschiedenis.

Economie

De economie van Zimbabwe groeit ondanks aanhoudende politieke onzekerheid. Na een decennium van krimp 1998-2008, groeide de economie in 2010 en 2011 met ongeveer 10% per jaar. In 2012 en 2013 zakte de groei terug tot rond de 3,5% als gevolg van slechte oogsten en lagere opbrengsten van diamant. In 2017 bedraagt de groei 3,7%. De regering van Zimbabwe staat voor een aantal moeilijke economische problemen zoals de gebrekkige infrastructuur en de lacunes in de regelgeving. Verder spelen een grote buitenlandse schuldenlast, en onvoldoende formele werkgelegenheid een rol. Deze structurele zwakheden blijven een brede groei remmen.

Dit alles heeft geleid tot stijging van de armoede; inmiddels leeft 72% van de bevolking onder de armoedegrens. Vanwege natuurlijke oorzaken (overstromingen in sommige regio's, droogte in andere), maar vooral als gevolg van de politieke onrust (vele boeren hebben niet of minder kunnen aanplanten dan normaal), zijn voedseltekorten ontstaan en dreigt hongersnood. Het BNP per hoofd van de bevolking is dan ook extreem laag $ 2.300 (2017). Handel wordt er voornamelijk gedreven met China (export) en Zuid-Afrika (import).

Vakantie en Bezienswaardigheden

Wie Zimbabwe zegt, zegt de Victoria watervallen. Deze watervallen zijn de grote toeristische attractie van Zimbabwe. De Victoria watervallen zijn de grootste ter wereld. De watervallen zijn meer dan 2,5 km breed en het water stort zich meer dan 100 meter naar beneden in de Zambezirivier. De watervallen zijn van grote afstand te zien en te horen en zijn een fenomenaal natuurverschijnsel.

Harare is de hoofdstad van Zimbabwe. De oorspronkelijke naam van Harare was Salisbury. De belangrijkste bezienswaardigheden in Harare zijn het nationaal museum en de kunstgalerij, het Leeuwen & Cheetah Park en de Larvon Vogeltuinen. Het Queen Victoria Museum geeft je een goed beeld over hoe de eerste bewoners van Zimbabwe leefden. Je kunt er onder meer een reconstructie van een Shona-dorp uit de 19e eeuw zien.

Het Great Zimbabwe National Monument is het grootste ruïnecomplex in Afrika ten zuiden van de piramides in Egypte. Het staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO en dateert uit de periode van ca. 400 — 1450 na Chr. In de glorietijd bood het complex misschien wel plaats aan ongeveer 18.000 inwoners.

Het Hwange National Park is één van de grootste parken van Zimbabwe, zowel in grootte (14.620 km2) als in de verscheidenheid aan dieren en vogels die je er kunt vinden. Met meer dan 40.000 olifanten is Hwange bovendien één van laatste toevluchtsoorden voor olifanten in Afrika.

Mana Pools National Park bestaat uit meer dan 2000 km2 bos langs de oevers van de Zambezi Rivier. In het park vind je neushoorns, buffels, olifanten, antilope's en veel verschillende soorten vogels. Je kunt in dit park safaritochten maken, ook te voet.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

ZIMBABWE LINKS

Advertenties
• Zimbabwe verre reizen van ANWB
• Zimbabwe Vliegtickets.nl
• Safari Zimbabwe Tui Reizen
• Djoser Rondreis Zimbabwe
• Autoverhuur Sunny Cars Zimbabwe
• Hotels Zimbabwe
• Rondreizen Zimbabwe

Nuttige links

Africa Explorer (N)
Dieren in Zimbabwe (N)
Reisinformatie Zimbabwe (N)
Startpagina Zimbabwe (N)
Willgoto Zimbabwe (N)
Zimbabwe informatie - Reizendoejezo (N)
Zimbabwe Startnederland (N+E)

Bronnen

Elmar Landeninformatie

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt september 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems