IRAN
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Perzisch
Hoofdstad	Teheran
Oppervlakte	1.648.195 km²
Inwoners	82.710.916   (mei 2019)
Munteenheid	Iraanse rial   (IRR)
Tijdsverschil	+2.30 (zomer +3.30)
Web	.ir
Code.	IRN
Tel.	+98

Geografie en Landschap

Geografie

Iran ligt in het Midden Oosten tussen Irak en Pakistan. Iran grenst qua water aan de golf van Oman, de Perzische zee en de Kaspische zee. De kustlijn heeft een lengte van 2.240 kilometer. Iran grenst aan de volgende landen: Afghanistan, Armenië, Azerbeidzjan, Irak, Pakistan, Turkije en Turkmenistan. De oppervlakte van Iran is 1.648.000 vierkante kilometer. Iran is daarmee ongeveer 47 keer zo groot als Nederland.

advertentie

Iran Satellietfoto _{Foto: Publiek domein}

advertentie

Landschap

Iran ligt op een hoogvlakte, gemiddeld duizend meter boven de zeespiegel. Het wordt begrensd door twee diepten de Kaspische Zee in het noorden en de Perzische Golf in het zuiden. Het centrale woestijnplateau wordt omringd door hoge bergketens. In het noorden vormt het Alborzgebergte een smalle barrière tussen de hoogvlakte en het vruchtbare laagland langs de Kaspische Zee.

De hoofdstad van Iran is Teheran. Andere belangrijke steden zijn Mashhad, Tabriz, Shiraz, Abadan, Kerman, Zahedan, Karaj, Rashjt, Yazd, Hamadan, Koramsjar, Ahvaz, Urmia, Arak, de religieuze stad Qom en de oude hoofdstad Isfahan.

Het landschap van Iran is in het algemeen droog, bergachtig gebied. Het Hoogland van Iran vormt het grootste en centrale gedeelte van het land. De belangrijkste bergketens zijn het Zagrosgebergte en de Elboers. In de Elboers bevindt zich ook Irans hoogste berg, de vulkaan de Damavand op 5607 m.

advertentie

Damavand, hoogste berg van Iran_{Photo: Arad in het publieke domein}

Klimaat en Weer

Het klimaat van Iran kenmerkt zich door grote temperatuurverschillen in de verschillende seizoenen en tussen het noorden en zuiden van het land. Iran heeft over het algemeen een continentaal klimaat met hete zomers en koude winters.

Planten en Dieren

advertentie

Planten

De vegetatie in Iran verschilt sterk van streek tot streek. Er zijn meer dan 8000 plantensoorten. Ongeveer twintig procent daarvan is inheems. Deze inheemse soorten vindt je vooral in geïsoleerde gebieden. Bijna zestig procent van het land wordt als droog of halfdroog aangemerkt. Toch komt in deze gebieden nog wel enige vegetatie voor. Deze vegetatie heeft zich aangepast aan de droogte en het zoutgehalte van de bodem. Veel voorkomende soorten zijn ondermeer acacia, ziziphus, heliotroop, astragalus en alsem.

Dieren

Ook het dierenleven is dankzij de grote klimatologische en geografische verschillen zeer gevarieerd. Zo leven er in Iran wilde katten, bruine beren, everzwijnen, steenschapen, steenbokken, gazellen en stekelvarkens. Tot in de jaren veertig werd er in Iran op tijgers, leeuwen, panters en luipaarden gejaagd. Alleen de panters en luipaarden hebben de jachtpartijen overleefd.

Iran kent veel vogeltrekgebieden enkele daarvan behoren tot de belangrijkste in het Midden-Oosten. Enkele opvallende en interessante vogelsoorten die er voorkomen zijn de Iranese bijeneter, de grijze gors, korhoender, de boomklever, de trapgans, de grasmus en de Socotra-aalscholver.

Geschiedenis

Tijdperk Shah

De geschiedenis van het moderne Iran begon in 1925, toen Reza Pahlavi zichzelf uitriep tot de Shah (koning) van Perzië. Onder zijn krachtige bewind werd de modernisering van het land voortvarend ter hand genomen. Toen bleek dat de Shah pro-Duitse sympathieën aan de dag legde, werd hij in 1941 vervangen door zijn zoon, Muhammad Reza Pahlavi. De nieuwe Shah werd een trouwe bondgenoot van het Westen en de VS.

Muhammad Reza Shah voerde vanaf de jaren zestig een sterk persoonlijk bewind, dat werd gekenmerkt door een reeks politieke, economische en sociale hervormingen. Het succes van deze hervormingen bleef echter voor brede lagen van de bevolking beperkt.

Khomeini komt aan de macht

Het toenemend verzet tegen het bewind van Muhammad Reza Shah leidde begin 1979 tot diens val en vertrek. De macht kwam na een korte overgangsperiode in handen van de Islamitische geestelijke Ayatollah Khomeini, die kort daarop de Islamitische Republiek Iran uitriep.

Onder leiding van Khomeini werd een sterk isolationistisch bewind gevoerd en werden de Verenigde Staten en Israël uitgeroepen tot staatsvijanden. Van 1980 tot 1989 verkeerde Iran in een hevige oorlog met buurland Irak. Deze oorlog, die vele slachtoffers eiste, greep diep in op de Iraanse samenleving en economie.

Na de dood van Ayatollah Khomeini in 1990 is Iran geleidelijk een andere koers gaan varen. Onder Khatami, die in 1997 president werd, zette Iran koers op een tolerantere samenleving, rechtszekerheid voor allen en de opbouw van een civiele maatschappij.

21e eeuw

De verkiezing van Mahmud Ahmadinejad tot president in juli 2005 betekende het einde van acht jaar regeringsverantwoordelijkheid van de hervormingsgezinden. Ahmadinejad dankte zijn populariteit onder meer aan zijn belofte prioriteit te geven aan de lediging van sociale noden, bestrijding van armoede en discriminatie en technologische vooruitgang.

In december 2006 houdt Iran een controversiële conferentie over de holaucaust.

In maart 2008 brengt Ahmadinejad een onverwachts officieel bezoek aan de voormalige vijand Irak. Bij parlementsverkiezingen verwerven conservatieven twee derde van de stemmen. In juli 2008 test Iran een langeafstandsraket waarmee het zegt doelen in Israël te kunnen raken. In juni 2009 worden verkiezingen gehouden en Ahmadinejad wordt tot winnaar uitgeroepen. Dit veroorzaakt felle protesten, omdat de tegenstanders onder leiding van Mousavi een hertelling van de stemmen eisen.

De invloedrijke raad van hoeders onder leiding van de geestelijke Khamenei scharen zich achter Ahmadinejad. Ahmadinejad begint in augustus 2009 aan zijn tweede termijn als president.

In mei 2010 stemt Iran er in toe, na bemiddeling van Turkije en Brazilië, uranium naar het westen te versturen om het daar te laten verrijken. Westerse staten reageren sceptisch omdat ze denken dar Iran toch door gaat met het verrijken van uranium. In juli 2010 worden onder meer door de EU scherpere sancties tegen Iran aangekondigd vanwege het nucleaire programma van Iran.

Sinds augustus 2013 is Hassan Rouhani de 7e president van Iran. In november 2013 zijn er bespreken in Geneve over het Iraanse atoomprogramma. Men bereikt een compromis en de sancties tegen Iran worden verlicht. In juni 2014 zegt president Rouhani steun toe aan Irak in de strijd tegen ISIS. In juli 2014 beginnen in Wenen de laatste ronde van onderhandelingen over het kernwapenprogramma van Iran. In juli 2015 worden de onderhandelingen met succes afgerond. Iran beperkt de activiteiten rond kernenergie in ruil voor verlichting van de internationale sancties. Bij de parlementsverkiezingen van februari en april 2016 doen de hervormingsgezinden het goed. In mei 2017 wordt Rouhani herkozen tot president en zijn er nieuwe aanvallen door IS. In december 2017 en januari 2018 zijn er zeldzame demonstraties vanwege de slechte economische situatie.

Bevolking

In Iran wonen 82.021.564 mensen (2017). De bevolkingsdichtheid bedraagt ruim 50 inwoners per vierkante kilometer.

• De natuurlijke bevolkingsgroei bedraagt 1,24%. (2017)
• Het geboortecijfer per 1000 inwoners is 17.9 (2017)
• Het sterftecijfer per 1000 inwoners is 5.3 (2017)
• De levensverwachting is 74 jaar, mannen 72,7 en vrouwen 75,5 jaar (2017)

Bevolkingssamenstelling

De migrerende volken die door Iran trokken, hebben een etnisch gemengde bevolking opgeleverd. De grootste invloed komt vanuit Centraal-Azië. In grote lijnen zijn de volgende groepen te onderscheiden:

• Perzen 61%
• Azerbeidzjanen 16%
• Koerden 10%
• Overigen 13%

Taal

De officiële taal van Iran is het Farsi (Perzisch). Daarnaast worden vele locale dialecten gesproken waarvan Turks en Koerdisch de belangrijkste zijn.

Godsdienst

Het overgrote deel van de bevolking is sjiitisch moslim. Daarnaast zijn er religieuze minderheden waaronder zoroastriërs, soennieten (de Koerden), joden en christenen.

Samenleving

Staatsinrichting

Iran is een islamitische republiek waarbij het politieke, sociale en economische bestel is gebaseerd op de Islam. Ayatollah Khomeini introduceerde het leerstuk van de “Velayat-e Faqih”, de heerschappij van de religieuze wetsgeleerde, waarvan in de constitutie werd vastgelegd dat deze toebehoorde aan de Geestelijk Leider. Daarmee werden leger, politie en de rechterlijke macht ondergeschikt gemaakt aan de macht van de Geestelijk Leider. Eveneens ondergeschikt aan de Geestelijk Leider is de president, die voor vier jaar wordt gekozen.

Ministers worden door de gekozen president voorgedragen en dienen de goedkeuring te hebben van het parlement (Majlis). De macht van dit 291 zetels tellende parlement is verder echter beperkt. De kandidaatstelling voor het parlement wordt door de Raad van Hoeders (“Council of Guardians”) bepaald. De Geestelijk Leider benoemt de helft van de leden van deze Raad. Door het parlement aangenomen wetgeving wordt door de Expediency Council beoordeeld op het in overeenstemming zijn met de belangen van de islamitische republiek.

De staatsinrichting kent voorts een ‘Assembly of Experts’, bestaande uit theologen, die onder meer beslist over de opvolging en toeziet op het functioneren van de Geestelijk Leider.

Politiek

Na de dood van Ayatollah Khomeini verflauwde het revolutionaire elan in Iran langzaamaan. Een groot deel van de Iraanse bevolking heeft de Islamitische Revolutie niet bewust meegemaakt. De wens naar veranderingen kwam een eerste keer tot uiting toen in mei 1997 een naar Iraanse begrippen relatief gematigde kandidaat Khatami tot president werd gekozen. Deze wens werd wederom benadrukt toen president Khatami in juni 2001 met 77% van de stemmen voor een tweede termijn van 4 jaar werd herkozen. Ook de parlementsverkiezingen van februari 2000 hebben een ruime overwinning voor de hervormingsgezinden opgeleverd. De parlementsverkiezingen van februari 2004, waarbij circa 2500 kandidaten van deelname werden uitgesloten door de niet-verkozen Raad van Hoeders, betekenden echter een duidelijke terugslag voor het hervormingsproces. Vertegenwoordigers van een relatief nieuwe beweging, de Abadgaran-e Iran-e Eslami (‘Bouwers van een Islamitisch Iran’) behaalden de meerderheid. De Abadgaran is een samenwerkingsverband van verenigingen en partijen die ijveren voor de religieuze en egalitaire idealen van de Iraanse revolutie. De Abadgaran opmars ging van start bij de lokale verkiezingen van februari 2003. De verkiezing van de nieuwe president Ahmadinejad vertegenwoordigt de grote politieke doorbraak van deze beweging. Op 15 december 2006 werden verkiezingen gehouden voor de Raad van Experts en gemeenteraden. Van de 495 personen die zich verkiesbaar wilden stellen voor de Raad van Experts werd het uiteindelijk aan 164 personen toegestaan zich te kandideren. De uitslag betekende een winst voor gematigde conservatieven (w.o. oud president Rafsanjani) en hervormers.

De actuele politieke situatie staat beschreven in het hoofdstuk geschiedenis.

Economie

De export van Iran wordt gedomineerd door olie. 80% van de exportopbrengsten en 40% van overheidsinkomsten zijn afkomstig uit de oliesector. Daarnaast beschikt Iran over de op een na grootste gasvoorraden als ook de op twee na grootste olievoorraden ter wereld.

Iran is een land met een relatief open handelstraditie. De Iraanse economie is betrekkelijk gediversifieerd, met name waar het de landbouw- en industriële sectoren betreft. Het land heeft in vergelijking met andere landen in de regio een goed ontwikkelde particuliere sector, die voornamelijk bestaat uit het midden- en kleinbedrijf.

De werkloosheid vormt een groot economisch en sociaal probleem in Iran. Officieel bedraagt het werkloosheidscijfer circa 11,8 % (2017), maar in werkelijkheid ligt deze rond de 20%. Ieder jaar betreedt een kleine miljoen nieuwe mensen de arbeidsmarkt en met name onder de jongeren is de werkloosheid groot en de roep naar een beter toekomstperspectief klinkt luid.

Buitenlandse investeringen blijven op een laag niveau steken, onder meer vanwege de slechte wetgeving hieromtrent. Buitenlandse investeringen in de olie- en gassector zijn vooralsnog beperkt vanwege de Amerikaanse sancties tegen bedrijven die meer dan 20 miljoen US dollar in deze branche investeren.

Bovendien heeft de Veiligheidsraad op 23 december 2006 resolutie 1737 aangenomen, welke ook bepaalde (economische) sancties bevat. De laatste tijd beweegt Iran iets met haar kernenergieprogramma en worden sancties verlicht. Enige actuele economische feiten zijn dat de groei van de economie in 2011,2012 en 2013 respectievelijk 4%,-1,9% en -1,5% bedroeg. In 2017 groet de econmie met 3,7% en het BBP per hoofd van de bevolking bedroeg is 2017 $20.100. 18,7% van de bevolking leeft onder de armoedegrens.

Vakantie en Bezienswaardigheden

Iran is sinds de machtsovername door de Ayatollah's een streng Islamitische republiek. Als toerist is uiterste waakzaamheid geboden. Raadpleeg in ieder geval de website van het ministerie van Buitenlandse zaken voor je afreist. Hier toch enkele toeristische hoogtepunten van Iran.

Teheran wordt in snel tempo een van de grootste steden in de wereld. Het is de thuisbasis van ongeveer 14 miljoen inwoners, en is daarmee de grootste stad in het Midden-Oosten. Net Nationaal Museum van Iran stamt uit de jaren 1930 en herbergt meer dan 300.000 voorwerpen uit een van de oudste beschavingen op de planeet. Elke kamer biedt een glimp van de Iraanse geschiedenis, met bijzondere aandacht voor oude Perzische artefacten. Het museum in het Golestan Paleis is relatief nieuw (gebouwd in 1878), de Arg Citadel op het terrein dateert uit 1588. Je ziet er de rijkdom en pracht van de regering van Safavid Shah Abbas I. Dwalend door de zalen zie je gouden tronen, glas in lood, uitgestrekte mozaïeken en Iraanse schilderijen. De zalen liggen tussen weelderige tuinen en vormen een groene, oase tussen de drukke straten. Een reis naar Teheran is niet compleet zonder een bezoek aan de traditionele markt. De meeste wijken hebben kleine bazaars in de week, maar Teheran grootste is de Jomeh Bazaar, of vrijdag Markt. Doorzoek de honderden kramen om verborgen schatten, van muziekinstrumenten tot sierzwaarden vinden.

Isfahan is de andere stad die je niet mag missen in Iran. Het adembenemende middelpunt is het Imamplein een van de grootste pleinen van de wereld, omgeven door een schitterende reeks van moskeeën en paleizen in blauw-mozaïek. Dwaal door de tuinen, vergaap je aan de architectuur en neem de tijd om de sfeer van dit plein te absorberen. Een andere prachtige attractie is de Jameh Moskee. Het is een meesterwerk van islamitische ontwerp. Het is de grootste moskee in Iran.

De stad Shiraz staat synoniem met beelden van dichters, bloemen en - enigszins ironisch, gezien het landelijke alcoholverbod - wijn. Het was lange tijd een van de meest gevierde islamitische steden ter wereld, en er is nog genoeg te zien. Op een klein stukje rijden van Shiraz ligt Persepolis. Dit was ooit de ceremoniële hoofdstad van het Achaemenidische Rijk in de 5e tot 3e eeuw voor Christus. Je ziet verlaten kolommen, trappen en poorten. Het geheel zorgt voor een monumentale aanblik.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

IRAN LINKS

Advertenties
• Iran Vliegtickets.nl
• Rondreis Iran Djoser
• Iran Sawadee Reizen
• Transport Iran - TTS Quality Logistics B.V
• Tradetracker plaats advertenties en verdien geld

Nuttige links

Reisinformatie Iran (N)
Rondreis Iran (N)
Willgoto Iran (N)

Bronnen

Elmar Landeninformatie

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt september 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems