IERLAND
| Basisgegevens | |
| Officiële landstaal | Iers, Engels |
| Hoofdstad | Dublin |
| Oppervlakte | 70.273 km² |
| Inwoners | 4.842.039 (mei 2019) |
| Munteenheid | euro (EUR) |
| Tijdsverschil | -1 |
| Web | .ie |
| Code. | IRL |
| Tel. | +353 |
To read about IRELAND in English - click here
Steden IERLAND
| Cork | Dublin |
Geografie en Landschap
Geografie
De Republiek Ierland (officieel: Republic of Ireland en in het Iers: Poblacht Na h'Éireann of kortweg Éire), is een eiland en ligt westelijk van Groot-Brittannië en is ongeveer twee keer zo groot als Nederland. Het eiland bestaat naast de Republiek Ierland ook uit Noord-ierland of Ulster dat behoort tot het Verenigd Koninkrijk. Tussen Ierland en Groot-Brittannië ligt de Ierse Zee en voor de rest wordt Ierland omgeven door de Atlantische Oceaan.
| advertentie |
|
|
Ierland Satellietfoto NASAFoto: Publiek domein
Landschap
Het centrale deel van Ierland heeft een golvend landschap en wordt omringd door een rand van bergen en heuvels. Dit deel van Ierland is bezaaid met meren en meertjes o.a. Lough Corrib en Lough Neagh, het grootste meer van Ierland en Groot-Brittannië samen. Het is ook het meest vruchtbare gedeelte van het land.
Tevens vindt men hier de “bogs”, uitgestrekte veengebieden. Aan de oostkust liggen duinen en de leegste en schoonste zandstranden van Europa. De westkust is zeer grillig gevormd, met diepe inhammen, hoge rotsen en loodrechte kliffen. De hoogste “berg” van Ierland is de Carrantuohill in het westelijk gelegen graafschap Kerry, en is ongeveer 1040 meter hoog. Door het noorden loopt een brede gordel van kleine steile heuvels, de “drumlins”.
| advertentie |
|
|
Carrantuohill, hoogste berg van IerlandFoto: Anthony Patterson CC 2.0 Generic no changes made
De langste rivier is de Shannon (370 km), die door het midden van Ierland loopt. De bekendste eilanden van Ierland zijn de Aran-eilanden die gelegen zijn in de Galway Bay aan de westkust. Door de vorm en grootte van het eiland ligt geen enkel punt op het eiland verder dan 100 kilometer van de zee af.
Klimaat en Weer
| advertentie |
|
|
Stormwolken IerlandFoto: Thomas Haid CC3.0 Unported no changes made
Ierland heeft een gematigd, mild zeeklimaat. De invloed van de Warme Golfstroom is hier debet aan. Vandaar dat Ierland geen warme zomers en strenge winters kent. De temperatuur varieert van ongeveer 5 °C in januari en februari tot ongeveer 15 °C in juli en augustus. Omdat het een vrij klein eiland is zijn er maar kleine verschillen tussen de diverse delen van het land. Het eiland staat sterk onder invloed van over de oceaan naar het Europese vasteland trekkende lagedrukgebieden; voornamelijk langs de westkust kan het vaak zeer hard waaien. De gemiddelde jaarlijkse neerslag over Ierland is groot (ca. 1100 mm). De grootste hoeveelheden vallen langs de westkust (1500-2000 mm in het uiterste zuidwesten). De hoofdstad Dublin ligt met ongeveer 750 mm in de droogste zone van het land. Het aantal dagen met neerslag is groot, evenals het gemiddeld aantal regenuren (700-1000 per jaar). Meer dan de helft van het Ierse grondgebied heeft gemiddeld 225 regendagen per jaar. In de zomer valt er gemiddeld op zo’n twaalf dagen regen. Het kan dagen achter elkaar regenen, maar het kan ook weken lang zonnig weer zijn. De minste neerslag valt in het voorjaar; de droogste maanden zijn mei en juni. Er valt over het algemeen zelden sneeuw en ook vorstdagen zijn vrij zeldzaam.
Planten en Dieren
Planten
| advertentie |
|
|
Rododendrons in Killarney National Park, County Kerry, IrelandFoto: Pedelics CC 3.0 Unported no changes made
Ierland wordt ook wel het “groene eiland” genoemd vanwege de vele tinten groen die het eiland overheersen. Ierland is een land met weinig bossen. Slechts 5% van Ierland is bedekt met bos, veelal aangeplant naaldhout. In een ver verleden was een groot deel van Ierland bedekt met bossen maar overbeweiding en houtkap tussen de 16e en 18e eeuw leidde tot grootschalige ontbossing. In het zuiden zijn wel drie meter hoge fuchsiahagen te zien. Op beschutte plaatsen groeien zelfs palmen, magnolia’s en aardbeibomen. Rododendron komt in Ierland zeer veel voor. Bijzonder is de flora van de Burren, een kalksteenplateau. Hier groeit alpenflora en Middellandse-Zeeflora. Verder vinden we in Ierland vlierstruiken, kamperfoelie, meidoorn, rozen en de opvallende gaspeldoorn. Orchideeën zijn met name in de duinen te vinden. Het veenland is voornamelijk begroeid met veenbessen, veenmossen en dopheide.
Dieren
| advertentie |
|
|
Vos IerlandFoto: Peter Trimming CC 2.0 Generic no changes made
Als gevolg van de langdurige ijsoverdekking gedurende het Pleistoceen zijn de meeste inheemse dieren uitgestorven. Verder was er geen grote immigratie van het Europese vasteland, aangezien Ierland nog eerder van Groot-Brittannië werd gescheiden dan dit van het continent. De dierenwereld is daarom arm; zo ontbreken bijvoorbeeld alle slangen, de mol, bunzing en wezel, specht, de slaap- en woelmuizen en het wilde zwijn. Er is maar één spitsmuissoort. Er leven nog enkele kleine roofdieren, onder meer vos, das en otter, hermelijn en de zeldzame boommarter. In het zuidwesten komen edelherten voor, reeën in het noordwesten.
| advertentie |
|
Jan-van-genten IerlandFoto: Irish Wildlife Trust Dublin Branch CC 4.0 International no changes made
De vogelwereld vertoont meer verscheidenheid. Er leven enkele honderden soorten in en rond Ierland. Op twee rotseilandjes aan de westkust, de Skelligs, nestelen duizenden jan-van-genten. Langs de kust en op de vele eilandjes komen grote kolonies alken, zeekoeten, aalscholvers, meeuwen en stormvogels voor. ’s-Winters overwinteren er vele vogels uit Europa, de Noordpool, Groenland, IJsland en Canada. Te zien zijn dan zwanen, ganzen, kieviten en grutto’s.
| advertentie |
|
|
Kabeljauw IerlandFoto: August Linnman CC 2.0 Generic no changes made
Het enige reptiel is de levendbarende hagedis; er zijn slechts twee soorten amfibieën. Vissen zijn talrijk, zowel in de zoete wateren van het binnenland als in de Ierland omringende zee. Ierland is een paradijs voor sportvissers. Zalm, forel en snoek in rivieren en binnenwateren en in de kustwateren onder meer kabeljauw, makreel haring, spiering, haaien en roggen. Verder zijn voor de kusten bruinvissen, dolfijnen en zeehonden waar te nemen. Ierland telt bijna veertig botanische en ornithologische natuurreservaten, maar ook reservaten voor zoetwatervissen.
Geschiedenis
Oudheid
Ongeveer 6000 jaar voor Christus vestigden zich in Ierland kleine groepjes jagers. Met name aan de noord- en oostkust zijn vuurstenen wapens en werktuigen gevonden. In de late steentijd (v.a. 3000 voor Chr.) drongen vanuit het Middellandse-Zeegebied en de Atlantische kust andere volken Ierland binnen. Zij bedreven wat landbouw, hielden dieren en stichtten vele megalithische grafmonumenten.
| advertentie |
|
|
Keltisch Kruis ierlandFoto: William Murphy CC 2.0 Generic no changes made
Het bronzen tijdperk duurde van ongeveer 2000 voor Chr. tot 500 voor Chr. Van die periode zijn nog veel wapens, gereedschap en (o.a. gouden) sieraden te zien in het National Museum te Dublin. Vanaf de vijfde eeuw voor Chr. vielen de uit Spanje, Frankrijk en Zuid-Duitsland afkomstige Kelten in golven Ierland binnen. Ze hadden ijzeren wapens en o.a. daardoor weinig moeite de autochtone bevolking te onderwerpen. De Kelten spraken een Indo-Europese taal, de basis voor het Iers of gaelic. De Kelten leefen volgens het clansysteem. Zo’n 150 kleine koninkrijkjes (tuatha) met aan het hoofd een opperkoning (Ard Rí). Het Keltische volk was verdeeld in drie klassen, de vrijen (krijgers), de onvrijen (o.a. druïden, muzikanten en dichters) en slaven. De Keltische samenleving kende geen schrift maar had wel een hoog aangeschreven vertelcultuur. De Romeinen lieten de Kelten met rust waardoor de Keltische cultuur tot grote bloei kon komen. De val van het Romeinse rijk, vanaf de derde na Chr., leidde tot een periode die ook wel de “Golden age” genoemd werd. In 432 kwam St. Patrick naar Ierland en bekeerde binnen enkele tientallen jaren heel Ierland. St. Patrick en zijn volgelingen stichtten overal kerken en kloosters en introduceerden bovendien het Latijnse alfabet. Door de problemen op het vasteland van Europa (o.a. de Volksverhuizing) was het relatief rustig in Ierland. Vele geleerden en kloosterordes vluchtten naar Ierland waardoor kunsten en wetenschap opbloeiden.
Middeleeuwen
Book of Kells IerlandFoto: Publiek domein
De kunst van het schrijven en het illustreren bereikte een zeer hoog niveau; het Book of Kells behoort tot de mooiste geïllustreerde manuscripten uit die periode. Aan de Golden Age kwam een einde door de invallen van de vikingen. Vooral de kloosters werden geplunderd. Langs de kust werden door de vikingen handelsposten gevestigd waaruit later steden zoals Dublin, Waterford en Cork ontstonden. Ook voerden ze de geldeconomie in. In 1014 werden de vikingen verslagen bij Clontarf. Hierna versnipperde het land en viel ten prooi aan onderlinge twisten. Één van die afgezette koningen riep de hulp in van Anglo-Normandische troepen (Engeland en Normandië waren in die tijd door een personele unie verbonden) en dat was het begin van een bijna 800-jarige overheersing door de Engelsen. De Ieren verzetten zich uiteraard hevig tegen de bezetters en het lukte de Anglo-Normandiërs niet om de Ieren echt te onderwerpen. Integendeel, de Anglo-Normandiërs gingen min of meer op in de Ierse bevolking en namen gebruiken en taal over. In de vijftiende eeuw werden grote delen van Ierland dan ook overheerst door de FitzGeralds uit Kildare, een Anglo-Normandisch geslacht. Een grote verandering ving aan met de breuk van Hendrik VIII met de katholieke kerk. Hendrik stelde zichzelf aan het hoofd van de eigen anglicaanse kerk, die hij natuurlijk ook in Ierland wilde invoeren. De Ieren weigerden echter en bleven katholiek, zelfs toen Hendrik kloosters sloot en het priesterschap verbood. Na de verloren opstand van 1534 werd Ierland in 1540 verdeeld in 32 graafschappen, een indeling die nog steeds bestaat.
Tudors
Elizabeth I IerlandFoto: Publiek domein
In de loop van de zestiende eeuw onderwierpen de Tudor vorsten Hendrik VIII, Edward VI, Mary I en Elisabeth I geheel Ierland en ging de Keltische orde langzaam ten onder. In 1558 verbood Elisabeth I het opdragen van de heilige mis, waarna de katholieke kerk ondergronds ging. Ulster (Noord-Ierland) bood de meeste weerstand tegen de politiek van Elisabeth I. Een drie jaar durende opstand volgde, maar ging verloren. Gevolg was dat veel Ierse leiders vluchtten naar het Europese vasteland, de “Flight of the Earls”. Op dat moment werd Ierland volledig overheerst door de Engelsen. De zes noordelijke graafschappen kwamen in bezit van Schotse en Engelse protestanten, tot grote woede van de katholieke Ieren. Hier begon in feite de tweedeling van Noord-Ierland die tot op de dag van vandaag voor vele problemen gezorgd heeft.
In 1641 kwamen de Ieren weer in opstand tegen de Engelsen die door Oliver Cromwell, die in Engeland na een burgeroorlog aan de macht was gekomen, bloedig werd neergeslagen. Tienduizenden Ieren vonden de dood. In 1660 herstelde de monarchie zich in Engeland en kregen de Ieren weer hoop op rechtsherstel. Jacobus II werd echter opgevolgd door de protestante Willem III (van Oranje) die na de Battle of the Boyne in 1690 het protestantse overwicht herstelde. De kleine groep protestanten voelde zich toch niet veilig tegenover de grote massa katholieken die in grote armoede leefden.
18e en 19e eeuw
Tussen 1695 en 1705 werden de “Penal Laws” ingevoerd, die de katholieke Ieren bijna al hun rechten ontnam. Als reactie hierop emigreerden vele Ieren naar de Verenigde Staten. De Ieren die bleven probeerden ondergronds de Ierse cultuur te behouden. In 1778 werden de Penal Laws wat verzacht o.a. doordat Engeland verschillende oorlogen voerde en bang was voor een grote opstand in Ierland. Er werd zelfs een, weliswaar uit protestanten bestaand, parlement geïnstalleerd.
De idealen van de Franse Revolutie in 1789 leidde tot de oprichting van de United Irishmen door Theobald Wolfe Tone. Zij streefden naar een onafhankelijke Ierse Republiek met gelijke rechten voor protestanten en katholieken. In 1794 werden dit soort organisaties door de Engelsen verboden. In het noorden daarentegen wilden de protestanten niets liever dan bij Engeland blijven. De nu nog steeds bestaande Orange Order en de Engelsen onderdrukten dan ook een poging tot revolutie in 1798 door Tone. Door de Act of Union van 1800 werd het beperkte Ierse zelfbestuur weer teruggedraaid en Ierland in zijn geheel bij het Verenigd Koninkrijk ingelijfd. Dit zou tot 1921 duren. In de 19e eeuw herstelde de katholieke kerk zich enigszins met als hoogtepunt het innemen van een zetel in het Engelse parlement door de katholiek David O’Connell.
Great Famine Monument IerlandFoto: Publiek domein
Tussen 1845 en 1847 leed Ierland honger door drie opeenvolgende mislukte aardappeloogsten (Great Famine). Anderhalf miljoen Ieren stierven van honger of door epidemieën. Eveneens anderhalf miljoen Ieren emigreerden naar met name de Verenigde Staten en Australië. De Engelse regering bood nauwelijks hulp, integendeel: de export van graan, vlees en zuivel naar Engeland ging gewoon door. In 1872 kregen de Ierse pachters door de invoering van geheime verkiezingen iets meer rechten. Ze vonden dat echter niet genoeg en richtten de Land League op. Overal werd actie gevoerd en dit leidde uiteindelijk tot het afschaffen van het pachtsysteem. Pogingen om zelfbestuur te krijgen, Home Rule genaamd, strandden vooralsnog.
20e eeuw
In het begin van de 20e eeuw werden er diverse politieke (militante) bewegingen opgericht zoals Sinn Féin (Wij Alleen), de Irish Socialist Republican Party en de Irish Citizen Army, die allemaal sterk nationalistische trekjes vertoonden. In 1912 nam het Lagerhuis de Home Rule Bill aan. Door een veto van het Hogerhuis ging dit echter niet door. De Noord-Ierse Oranjemannen zagen het Ierse nationalisme met lede ogen aan en richtten zelfs een eigen leger op, de Ulster Volunteers. Er leek een burgeroorlog uit te gaan breken toen de nationalisten (Irish Republican Brotherhood) ook een eigen leger oprichtten, de Irish Volunteers. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog veranderde echter alles. Honderdduizenden Ieren vochten mee aan geallieerde zijde en dachten hierdoor recht op zelfbestuur te kunnen claimen, als een soort beloning. De Irish Republican Brotherhood zag echter juist in de Britse zwakte een gelegenheid om zelfbestuur te bewerkstelligen. Dit alles leidde in 1916 tot een opstand in Dublin. Door een slechte organisatie kwam de Paasopstand al snel tot een eind. De Engelsen stuurden een klein legertje en executeerde veertien opstandelingenleiders.
Éamon de Valera IerlandFoto: Publiek domein
Éamon de Valera, Sinn Féin-voorman, bleef in leven doordat hij een Amerikaans paspoort had. De parlementsverkiezingen van 1917 werden gewonnen door Sinn Féin. De gekozenen namen hun zetel in Westminster echter niet in, maar kwamen in Dublin bijeen. Onder leiding van De Valera ondertekende men alsnog de onafhankelijkheidsverklaring van de Paasopstand.
De Britten stuurden een paramilitaire politiemacht naar Ierland en vochten een bittere strijd uit met de in 1919 opgerichte Irish Republic Army (IRA). In juli 1919 sloot men een wapenstilstand. Na onderhandelingen kreeg Ierland in 1921 de status van vrijstaat binnen het Britse Gemenebest. Men mocht zelfs een eigen buitenlands beleid voeren. Het land werd wel in tweeën gedeeld; de zes noordelijke graafschappen (Ulster) bleven verbonden met het Verenigd Koninkrijk, de overige 26 graafschappen vormden de Irish Free State. Het verdrag veroorzaakte wel een splitsing binnen de IRA. De Republicans of Irregulars onder leiding van De Valera gingen niet akkoord. Het leidde tot een bloedige burgeroorlog die in 1923 gewonnen werd door de voorstanders van het verdrag. In 1926 richtte De Valera een nieuwe partij op, de Fianna Faíl. Deze partij won de verkiezingen van 1932 en De Valera werd premier. Het Verenigd Koninkrijk verkeerde in 1934 na het aftreden van Edward VIII in een staatsrechtelijke crisis. De Valera en het parlement namen een nieuwe wet aan waardoor de Britse koning als staatshoofd werd afgezet. Op dat moment werd Ierland een souvereine staat binnen het Gemenebest. In 1938 werd Douglas Hyde gekozen tot de eerste president. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Ierland officieel neutraal, alhoewel De Valera en ook de IRA enige pro-Duitse (en dus anti-Engelse) sentimenten niet ontzegd konden worden. In 1948 werd de regering van De Valera afgelost door een coalitie waarvan Fine Gael de grootste partij was. Deze regering riep in 1949 Ierland tot republiek uit en verliet zo het Britse Gemenebest. Met het aantreden van premier Seán Lemass ging het economisch gezien weer de goede kant op. Buitenlandse bedrijven werden binnengehaald via gunstige vestigingsbepalingen en lage belastingtarieven. De landbouw profiteerde met name van de toetreding in 1973 tot de Europese Unie. Door de crisis in de jaren tachtig steeg de werkloosheid weer snel (tot wel 19% van de beroepsbevolking), en verlieten 300.000 mensen het land.
Mary McAleese Noord-IerlandFoto: Publiek domein
De parlementsverkiezingen van 1990 werden verrassend gewonnen door Mary Robinson. September 1997 trad Mary Robinson af als president en werd opgevolgd door Mary McAleese. In de kwestie Noord-Ierland werd in 1998 een vredesakkoord getekend tussen Ierland, Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Een van de bepalingen was dat de aanspraken op het grondgebied van Noord-Ierland uit de grondwet zouden worden geschrapt.
21e eeuw
In mei 2002 vonden in Ierland nationale verkiezingen plaats. De regeringspartijen, Fianna Fail (FF) en Progressive Democrats (PD) zijn als overwinnaars uit de bus gekomen en hebben weer een centrumrechtse regering gevormd die i.t.t. de vorige periode nu kan rekenen op een meerderheid (88 zetels van de 166) in de Dáil Éireann. Bertie Ahern is beloond vo or een vijfjarige regeringsperiode met daarin de grootste welvaartstoename in het bestaan van de staat. De grootste oppositiepartij ( Fine Gael) leed verlies en Labour bleef tegen de verwachting in slechts gelijk. De meer uitgesproken oppositiepartijen ter linkerzijde, hebben het daarentegen wel goed gedaan. Sinn Fein (SF van 1 naar 5 zetels) en de Green Party hebben beide gewonnen. Verder zijn er een ongekend groot aantal (13) onafhankelijke kandidaten gekozen, meestal op één bepaald issue (als gezondheidszorg).
Bertie Ahern IerlandFoto: ProhibitOnions op de Engelstalige Wikipedia CC 2.5 Unported no changes made
De verkiezingen voor het Europees parlement op 3 juni 2004 verliepen, bij een opkomst van 61,0%, niet goed voor de regerende partij, de FF: 31,7% en daarmee een daling van 7,2% ten opzichte van de verkiezingen van 1999. De juniorpartner de PD, deed het met een winst van 1% iets beter. De winnaar was de Sinn Fein, de politieke arm van de IRA die zijn stemaandeel op 8,1% bracht en daarmee bijna verdubbelde.
In de zomer van 2004, na de grootste verkiezingsnederlaag sinds decennia bij de lokale verkiezingen en de voor Fianna Fail zo teleurstellend verlopen verkiezingen voor het Europees Parlement, werd duidelijk dat een beleidsinhoudelijke koerswijziging, tezamen met een verandering van de ministerploeg onvermijdelijk was om het vertrouwen van de kiezers terug te winnen. Op 29 september 2004 maakte de Taoiseach, Bertie Ahern, elf wijzigingen in zijn kabinet bekend. De meest in het oog springende herbenoemingen als minister waren die van Brian Cowen (vml. Minister van Buitenlandse Zaken) op Financiën, Mary Harney op Volksgezondheid en de benoeming van Dermot Ahern tot de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken.
In oktober 2004 zouden er nieuwe presidentsverkiezingen plaatsvinden, maar omdat de populaire zittende president Mary McAleese de enige kandidaat was, kwam het niet tot een stemming. Op 11 november 2004 werd zij voor een tweede termijn geïnaugureerd. President McAleese, zelf afkomstig uit Noord-Ierland, ziet zichzelf als president van alle Ieren. De regeringsleider is sinds mei 2008 Brian Cowan. In juni 2008 spreekt Ierland zich in een referendum uit tegen een nieuw Europees verdrag. In oktober 2008 is Ierland het eerste land in West-Europa dat in recessie gaat en in februari 2009 protesteren meer dan 100.000 Ieren tegen de manier waar op de regering de economische crisis bestrijdt. In oktober 2009 stemmen de Ieren in een nieuw referendum voor het verdrag van Lissabon.
Op 11 november 2011 wordt Michael Higging de nieuwe president van Ierland. In februari 2013 verontschuldigt premier Enda Kenny zich voor de rol die de Ierse staat heeft gespeeld bij de Magdalena Wasserijen. Hier werden meisjes die"in moeilijkheden waren gekomen" uitgebuit. In december 2013 staat Ierland economische gezien weer op eigen benen en heeft geen EU steun meer nodig. In april 2014 brengt president Michael Higgins het eerst staatsbezoek ooit aan Groot-Brittanië. In mei 2015 stemmen de Ieren in een referendum voor het homohuwelijk. Bij de verkiezingen van februari 2016 verliest de coalitie de meerderheid, maar Fine Gaele blijft de grootste partij. In april 2016 vormt Kenny een minderheidscoalitie met Fianna Fail. In mei 2017 kondigt zijn aftrden aan na een schandaal aangekaart door een kllokkenluider bij de politie.
Leo Varadkar IerlandFoto: EPP CC 2.0 Generic no changes made
In juni wordt hij opgevolgd door partijgenoot en Leo Varadkar. In Juni 2020 vormen Fianna Fáil en Fine Gael een coalitie met de Groene Partij, nadat de fel bevochten verkiezingen in februari de linkse republikeinse Sinn Féin-partij op de tweede plaats plaatsten.
Bevolking
Sinds 1841 is het inwoneraantal door de hongersnood van 1846 en de emigratie naar vooral de Verenigde Staten, vrijwel voortdurend gedaald. In 1841 woonden nog 6,5 miljoen Ieren op het eiland. In 1900 ongeveer 4,5 miljoen, in 1915 ongeveer 4 miljoen en in 1961 werd het dieptepunt bereikt. Het aantal inwoners was teruggelopen tot 2,8 miljoen. Vanaf 1961 groeide het aantal inwoners weer. Er leven in 2017 5.011.102 mensen in Ierland. Het gemiddelde aantal inwoners per km2 bedraagt ongeveer 72. In de agglomeratie Dublin woont ongeveer een kwart van het totale aantal inwoners, namelijk iets meer dan 1,1 miljoen. Belangrijke steden zijn verder Cork (190.000 inwoners), Limerick (65.000), Galway (55.000) en Waterford (48.000).
Ierse VoetbalfansFoto: Publiek domein
Door de sterke emigratie is het platteland steeds meer ontvolkt geraakt. 63,8% van de Ieren woont dan ook in steden. In de jaren tachtig zijn door de grote werkloosheid en de slechte economische toestand opnieuw veel Ieren naar met name Groot-Brittannië geëmigreerd (gemiddeld 19.000 per jaar). In totaal emigreren er ongeveer 50.000 Ieren per jaar naar het buitenland. Veelzeggend is dat er meer mensen van Ierse afkomst in de Verenigde Staten wonen dan in Ierland zelf. Door de toegenomen welvaart kwamen er in 1998 een record aantal immigranten (22.800) naar Ierland. De helft daarvan bestond uit naar Ierland terugkerende Ieren. Een speciale groep vormen de itinerants of travellers (ook wel Tinkers genoemd), een zwerversvolk, maar geen zigeuners. Het zijn afstammelingen van de arme boeren die door de Engelse Landlords van hun grond verdreven werden. Ook de hongersnood van 1846 noodzaakte veel Ieren om op zoek te gaan naar voedsel. Ook de afstammelingen van deze groep trekken nog steeds rond en houden zich in leven met het opknappen van klusjes en de verkoop van tinnen en koperen voorwerpen. Symbolen van Ierland zijn de harp en het klavertje-drie (shamrock).
Taal
Meertalige Visinstructie IerlandPhoto: CC 3.0 no changes made
Engels is de voertaal van Ierland. Het sterk afwijkende Iers (Gaelic), de oude Keltische taal, is nog steeds een verplicht vak op de lagere school. Het Iers is verwant aan het Schotse Gaelic, het Welsh en het Bretons. In sommige streken en gemeenschappen is het Iers nog steeds de voertaal. Zulke streken heten “The Gaeltacht”. Ongeveer 70.000 mensen in zeven Gaeltachts beheersen nog het Iers.
Tot en met de zestiende eeuw sprak men nog vrij algemeen Iers, daarna verboden de Engelsen om Iers te spreken. De grote hongersnood en de massale emigratie ontwrichtte het landelijke Ierse leven en daarmee ook de Ierse taal. Bovendien, wilde men iets bereiken in het door Engeland overheerste Ierland, dan moest men Engels leren spreken en schrijven. Op dit moment vinden zowel nationalisten als toeristenorganisaties dat het in stand houden van de Ierse taal van groot belang is. Het Iers is gemakkelijker te schrijven dan te spreken. De uitspraak verschilt sterk van de schrijfwijze. Om het grote verschil aan te geven tussen het Engels en het Iers volgen hier de eerste regels van het Ierse volkslied, “The soldiers song”, in de twee talen:
Engels
Soldiers are we, whose lives are pledged to Ireland.
some have come from a land beyond the sea.
Iers (Gaelic)
Sinne Fianna Fáil, atá faoi gheall ag Eirinn.
Buion dár slua thar toinn do ráinig chughainn.
Godsdienst
St Patricks Cathedral Foto: William Murphy CC 2.0 Generic no changes made
De overgrote meerderheid van de Ierse bevolking is rooms-katholiek. Een zeer kleine minderheid is protestants. Protestanten en rooms-katholieken leven hier, in tegenstelling tot in Noord-Ierland, vreedzaam naast elkaar. Ierland is niet alleen in theorie, maar ook in de praktijk nog zeer katholiek. Veel Ieren gaan nog minstens een keer per week naar de kerk. Ierland telt verschillende druk bezochte bedevaartplaatsen zoals het plaatsje Knock, de bergen Croagh Patrick en Slemish en Station Island in Lough Derg. In de Ierse Republiek is ongeveer 95% van bevolking rooms-katholiek, 3,6% Anglicaans, 0,7% presbyteriaans en 0,1% joods. Formeel zijn kerk en staat sinds 1973 gescheiden, maar de invloed van de kerk op het openbare leven is nog steeds groot. Zo is het voor echtparen pas sinds 1995 mogelijk om officieel te scheiden. De kerk speelt ook nog steeds een grote rol in het onderwijs. Vele scholen worden door de kerk gefinancierd. Toch is de invloed op jongeren de laatste jaren steeds minder aan het worden. Ierland (Republiek en Ulster) vormt één kerkprovincie met vier aartsbisdommen en 22 bisdommen.
Samenleving
Staatsinrichting
Parlementsgebouw en de bak van IerlandFoto: Neeku Shamekhi CC 4.0 International no changes made
Sinds de nieuwe grondwet van 1937 is Ierland een parlementaire democratische republiek. De president, het staatshoofd, wordt via directe verkiezingen gekozen voor zeven jaar. Het Ierse parlement (Oireachtas) bestaat uit de Seanad (Hogerhuis of Senaat) en de Dáil Éireann (Lagerhuis of Huis van Afgevaardigden). De Seanad bestaat uit 60 leden en de Dáil Éireann uit 166 leden. De Dáil wordt rechtstreeks door het volk gekozen en is daardoor het belangrijkst. Er is algemeen kiesrecht voor alle burgers van achttien jaar en ouder. De regio’s worden bestuurd door de zogenaamde graafschapsraad. De graafschapsraad is belast met o.m. wegenbouw, gezondheidszorg, huisvesting en uitkeringen. Verder neemt de graafschapsraad de plaats in van de gemeenteraden in de veelal kleine plaatsjes. Voor de actuele politieke situatie zie hoofdstuk geschiedenis.
Onderwijs
Kinderen zijn leerplichtig van zes tot vijftien jaar. Vanaf het vierde jaar kunnen ze al met basisonderwijs beginnen. Voortgezet onderwijs duurt vijf jaar en vindt op vier type scholen plaats. Het betreft scholen voor algemeen voortgezet onderwijs, staatsscholengemeenschappen, middenscholen en scholen voor beroepsonderwijs. Het voortgezet onderwijs is verdeeld in een eerste fase van drie jaar en een fase van twee jaar. Na de eerste fase krijgt men een tussentijds diploma (Intermediate Certificate), na de tweede fase het einddiploma (Learning Certificate). Heeft men een Learning Certificate met goede cijfers dan kan men gaan studeren aan de Universiteit van Dublin of de National University of Ireland met vestigingen in Galway, Dublin en Cork. Dublin e.o. hebben ook nog een aantal technische hogescholen.
Trinity College Dublin IerlandFoto: Rafa Esteve CC 4.0 International no changes made
Trinity College is de oudste universiteit van Ierland. De universiteit is in 1592 opgericht door Queen Elizabeth I en bestond in 1992 400 jaar. Het universiteitsterrein kent een totale oppervlakte van 40 hectare.
Economie
Algemeen
IT industrie kracht achter de economische groei van ierlandFoto: Andrew Dunn CC 2.0 Generic no changes made
Door een gebrek aan eigen industrieën, delfstoffen en door de geïsoleerde ligging lag Ierland economisch lange tijd achter bij de meeste andere landen van de Europese Unie. De laatste jaren echter kent Ierland een geweldige economische groei en daalt de werkloosheid aanzienlijk. Het leidt ook tot een sterke groei van de export. Buitenlandse bedrijven werden naar Ierland gelokt door de lage lonen, gunstige belastingtarieven en vestigingspremies. In 1995 waren ongeveer 1000 buitenlandse ondernemingen in Ierland gevestigd. Een andere belangrijke factor voor de ontwikkeling van de Ierse economie is de grootschalige financiële hulp van de Europese Unie, met name voor de landbouw. Ook het toerisme wordt een steeds belangrijkere bron van inkomsten.
In de jaren '90 van de twintigste eeuw maakte Ierland echter een periode van hoge economische groei door (in de periode 1995-2000 werd een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 9,9% gerealiseerd), waardoor Ierland anno 2006 het op één na rijkste land van de EU is (na Luxemburg) en het op drie na rijkste land ter wereld (na Luxemburg, Noorwegen en de Verenigde Staten). Ierland stond in de jaren '90 bekend als de Keltische Tijger, een term die verwijst naar de Aziatische Tijgers, die eerder een soortgelijke spectaculaire groei meemaakten. In de 21e eeuw is de economie weer zwaar teruggezakt. Ierland is getroffen door de kredietcrisis. Met in het begin krimp en in de jaren 2011,2012 en 2013 een zeer geringe economische groei van respectievelijk 2,2%, 0,2 en 0,6%. Inmiddels gaat het een stuk beter met de groei. In 2017 is dat 7,2%. Het gBBP in Ierland behoort tot de hoogste ter wereld en is $73.200 per hoofd van de bevolking in 2017.
Landbouw, veeteelt en visserij
Melkkoeien IerlandFoto: Martin Abegglen CC 2.0 Generic no changes made
Landbouw was een van de belangrijkste steunpilaren van de Ierse economie. Met name melkproductie en exportvlees leveren veel geld op. Daarnaast verbouwt men aardappelen, suikerbieten, gerst en tarwe. Schapen worden over het algemeen in het hoogland gehouden. Tweederde van de landbouwbedrijven is klein of zeer klein, en daardoor gericht op zelfvoorziening. De grote bedrijven zijn met name gespecialiseerd in slachtvee. De visserij concentreerde zich lange tijd op de zalmexport. De laatste jaren is ook de zeevisserij weer een, weliswaar bescheiden, bron van inkomsten geworden. Gevangen worden onder andere makreel, kabeljauw, haring, schol en schelvis. Op dit moment zijn er ± 10.000 mensen werkzaam in de visserij.
De toetreding tot de Europese Unie en de EU-landbouwpolitiek heeft vooral in het vruchtbare oosten en zuiden van Ierland tot specialisatie en intensivering geleid. Daardoor ging niet alleen werkgelegenheid verloren, maar werd tevens het contrast met het op extensieve schapenhouderij gerichte westen en noordwesten verscherpt. De sector draagt voor 1,2% bij aan het BNP. 5% van de bevolking werkt in de sector. (2017)
Industrie en mijnbouw
Electriciteitscentrale Ballylumford IerlamdFoto: Anne Burgess CC 2.0 Generic no changes made
De belangrijkste industrieën in Ierland zijn de dranken- en voedselindustrie, de staalindustrie en de machinebouw. Snelle groeiers zijn computers, farmacie en electronica. Glasindustrie en textielnijverheid nemen ook een belangrijke plaats in. Dublin en Galway zijn de belangrijkste industriële centra. Sinds 1970 is Ierland een grote producent van lood-zinkerts met een hoog zilvergehalte. Verder delft men o.a. gips, kalksteen en zwavel- en kopererts. Voor industrieel en huishoudelijk gebruik wordt er nog steeds veel turf gewonnen. Voor de zuidwestelijke kust worden aardolie en aardgas gewonnen. De sector draagt voor 38,6% bij aan het BNP. 11% van de bevolking werkt in de sector. (2017)
Handel
Export IerlandFoto: Alexander Simoes, Cesar Hidalgo, et. al. CC 3.0 no changes made
De export van medicijnen voert de exportranglijst aan. Andere belangrijke exportproducten zijn zuivelproducten, vlees, kleding, garens, chemicaliën, computers en machines. Ingevoerd worden vooral brandstoffen, voedingsmiddelen, technische apparaten en aardolie. Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk en Nederland zijn de belangrijkste handelspartners. De belangrijkste in- en uitvoerhavens zijn Dublin en Cork.
Dienstensector
Hoofdkantoor Google in IerlandFoto: www.outreachpete.com CC 2.0 Generic no changes made
De dienstensector is de grote groeisector van de Ierse economie. De financiële en zakelijk dienstverlening is voor een land als Ierland heel groot. Ook hebben veel internationale bedrijven hun consumentenservice voor de Europese markt in Ierland gevestigd. De sector draagt voor 60,2% bij aan het BNP en ook 84% van de bevolking werkt in de sector. (2017)
Verkeer
Vliegveld DublinFoto: ColmDeSpáinn in het publieke domein
Alleen de grotere plaatsen zijn door spoorwegen verbonden. De exploitatie van secundaire lijnen is in het dunbevolkte Ierland niet rendabel te maken. Voor het goederenvervoer zijn de spoorwegen echter wel van groot belang. Busdiensten hebben een belangrijk aandeel in het personenvervoer. Vervoer over de binnenwateren daarentegen is van weinig economisch belang. Vervoer over zee met Groot-Brittannië en het Europese vasteland neemt snel toe, met name in het toeristenseizoen. Internationale vliegvelden liggen bij Dublin, Shannon en Cork. Ierland heeft een eigen luchtvaartmaatschappij, de Aer Lingus-Irish International Airlines.
Vakantie en Bezienswaardigheden
Dublin IerlandFoto: Robzle in het publieke domein
Dublin heeft een aantal interessante musea. Zo geeft het Dublinia een overzicht van het middeleeuwse Dublin in de periode 1170-1540. De National Gallery of Ireland heeft de grootste schilderijenverzameling van het land, ongeveer tweeduizend schilderijen, o.a. werk van de Irish School. Het Dublin Writers’ Museum belicht leven en werk van o.a. George Bernard Shaw, Samuel Beckett, James Joyce en Jonathan Swift. Staaltjes van mooie architectuur zijn o.a. het Georgiaanse Marrion Square, de Bank of Ireland en het General Post Office. Opmerkelijk zijn Kilmainham Goal, een oude gevangenis. Verder de catacomben van St. Michan’s Church, waar gemummificeerde lichamen van mensen te zien zijn. Voor kinderen zijn er de Dublin Zoo en een stadsrondrit.
Kilkenny IerlandFoto: Jimmy joe jazz CC 4.0 International no changes made
De oostelijke kuststreek van Zuidoost-Ierland heeft mooie lange zandstranden. De zuidelijke kuststreek is bezaaid met rotsen, baaien, vissersdorpjes en kleine strandjes. Door dit gedeelte van Ierland lopen verschillende langeafstandspaden en fietsroutes. Bovendien is er voor de sportvissers veel visrijk water. Kilkenny, de mooiste middeleeuwse stad, en Ennis Corthy zijn zeer de moeite waard. Verspreid liggen er vele kloosters, kastelen, landhuizen en kerken. De Glendalough-vallei telt achttien middeleeuwse religieuze monumenten. Bray is een van de oudste badplaatsen van Ierland. In de buurt van Maynooth ligt St. Patrick’s College, een van de grootste seminaries ter wereld. Kildare is het centrum van de Ierse ren- en drafsport. In Ferrycarrig, in de buurt van Wexford, ligt het Irish National Heritage Park, een historisch openluchtmuseum. De vuurtoren van Churchtown zou de oudste van de wereld moeten zijn, minstens 1600 jaar oud. Dunmor Cave is een druipsteengrot, 25 miljoen jaar geleden gevormd. Op St. Patrick’s Rock, in de omgeving van Cashel, staat een van mooiste romaanse kerken van Ierland. In het Viking & Medieval Heritage Museum in Waterford worden belangrijke vondsten uit de vikingtijd tentoongesteld.
Ring of kerry IerlandFoto: Publiek domein
De meeste toeristen trekken naar de graafschappen Cork en Kerry. Kenmerkend voor deze graafschappen zijn de grillige kust, prachtige wandel- en fietsroutes en subtropische begroeiing. Verder vele kastelen, abdijen en forten. Het Cork Public Museum besteedt veel aandacht aan de Ierse vrijheidsstrijd tegen de Engelsen. Eind september wordt er in Cork een internationaal vermaard jazzfestival gehouden en in oktober een filmfestival met de nadruk op zwart/wit films en documentaires. Dursey Island kan alleen via een kabelbaan bezocht worden. Veel toeristen wandelen of rijden door de Gap of Dunloe, een zes kilometer lange door een gletsjer uitgesleten kloof. Een zeer populaire autoroute is de Ring of Kerry. In Dingle worden speciale boottochten georganiseerd om de in de haven levende dolfijn Fungi te bekijken. Dunbeg Fort is een bewaard gebleven fort uit de ijzertijd. Een opmerkelijke attractie is Geraldine Tralee in Tralee, de hoofdstad van Kerry. Hier kan men met een minitreintje door een “echte” middeleeuwse stad rijden met zwervers, muzikanten, dronkenlappen en oude ambachten.
Cliffs of Moher IerlandFoto: Michal Osmenda CC 2.0 Generic no changes made
Ook West-Ierland behoort tot de favoriete vakantiebestemmingen met schitterende landschappen, mooie stranden, wandel- en fietsroutes en zeer veel historische bezienswaardigheden. In Limerick is een bijzonder museum, de National Self Portrait Collection met een collectie zelfportretten van met name Ierse kunstenaars. In de buurt van Cratloe ligt het Bunratty Castle and Folk Park waar onder andere het plattelandsleven in de negentiende eeuw getoond wordt. De Cliffs of Moher rijzen loodrecht 200 meter uit de zee op, en dat over een breedte van acht kilometer, zeer indrukwekkend. Lisdoonvarna is het enige kuuroord van Ierland. The Burren is sinds 1991 een nationaal park en lijkt enigszins op een maanlandschap. Galway is vooral bekend door de vele festivals. In juli vindt het elf dagen durende Galway Arts Festival plaats met vele voorstellingen op het gebied van theater, beeldende kunst, literatuur en muziek. Leven en werk van de beroemde Ierse dichter William Butler Yeats is te zien in Thoor Ballylee, een zestiende eeuws torenhuis. De streek Connemara is van een adembenemende schoonheid. Connemara National Park bestaat uit heide, grasland, bossen, veen en bergen. Ook de wilde orchideeën vallen op. De Aran eilanden liggen aan de ingang van de Galway Bay. Op een klifrand ligt het Dún Aengus, een prehistorisch fort. Zeer indrukwekkend is ook het Conor Fort, gelegen op een rotswand boven een klein dal.
Achill Island IerlandFoto: Joseph Mischyshyn CC 2.0 Generic no changes made
Het noordwesten wordt door toeristen uit Europa en Amerika niet vaak bezocht, mede door de ligging vlakbij Noord-Ierland. Croagh Patrick is een heilige berg en dus een bedevaartsoord. Achill Island is Ierland in het klein: het heeft stranden, rotsen, meren, heuvels en bergen. Ook Knock is een bekend bedevaartsoord. In Strokestown is het Famine Museum gevestigd, dat zich richt op de Grote Hongersnood die het negentiende eeuwse Ierland trof. Nabij Castlebaldwin zijn prehistorische graven te vinden. Yeats-stad Sligo herbergt het Yeats Memorial Museum en het Yeats Memorial Building. Op het schiereiland Knocknarea liggen veertig prehistorische stenen grafmonumenten.
Newgrange ierlandFoto: Barbara Y Eugenio CC 2.0 Unported no changes made
Noordoost-Ierland is qua landschap niet zo spectaculair als de rest van Ierland. Desondanks is het toch een geliefde toeristische bestemming. De grafheuvels van Dowth, Knowth en Newgrange staan op de Unesco-lijst van wereldmonumenten. Het National Centre of Environment geeft veel informatie over alles wat met het milieu te maken heeft. De geschiedenis van Dundalk sinds 1750 is te zien in het County Museum.
Klik op de menuknop 
bovenaan het scherm voor meer informatie
IERLAND LINKS
Advertenties
• Ierland Vliegtickets.nl
• ANWB vakantie boeken Ierland
• Ierland Tui Reizen
• Djoser Wandelreis Ierland
• Hotels Ierland
• Autohuur Ierland
• Autoverhuur Sunny Cars Ierland
• Wandelvakantie Ierland
• Ierland Campings
• Boeken, ook tweedehands, over IERLAND bij Bol.com
Nuttige links
Campersite Ierland (N)Dieren in Ierland (N)
Fietsen in Ierland (N)
Fotoverslag rondreis door Ierland
Ierland Foto's
Ierland Jouwpagina (N)
Ierland Reisstart (N)
Ierland Reisverslag (N)
Ierland.com (N)
Lies &Teije's Reiswebsite (N+E)
Reisinformatie Ierland (N)
Reizendoejezo – Ierland (N)
Startkabel Ierland (N)
Startpagina Ierland (N)
Worldphotos Ierland