COSTA RICA
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Spaans
Hoofdstad	San José
Oppervlakte	51.100 km²
Inwoners	4.993.084   (mei 2019)
Munteenheid	Costa Ricaanse colón   (CRC)
Tijdsverschil	-7
Web	.cr
Code.	CRI
Tel.	+506

To read about COSTA RICA in English - click here

Steden COSTA RICA

San jose

Geografie en Landschap

Geografie

Costa Rica (officieel: República de Costa Rica), is een republiek in Midden-Amerika. De totale oppervlakte van het land bedraagt 51.100 km2, en daarmee is Costa Rica ca. 1,4 keer zo groot als Nederland en het op twee na kleinste land van het Amerikaanse vasteland. Op sommige plaatsen is Costa Rica minder dan 145 km breed en slechts 290 km lang.

Costa Rica grenst in het noordwesten aan Nicaragua (309 km), in het zuidoosten aan Panama (330 km), in het westen aan de Stille of Grote Oceaan en in het oosten aan de Caribische Zee. De kustlijn van Costa Rica heeft een totale lengte van ca. 1300 km; De Caribische kust is ca. 200 km lang en de kust van de Stille Oceaan ca. 1100 km.

advertentie

Satellietfoto Costa Rica_{Photo: Publiek domein}

Enkele eilanden die tot Costa Rica behoren zijn Isla Chira (43 km2) in de Golf van Nicoya, Isla Tortuga, Isla del Caño, Isla San Lucas en Isla Cabo Blanco. Tot het Costa Ricaanse grondgebied behoort ook het onbewoonde Isla del Coco (22 km2), dat op 532 km afstand van het vasteland in de Stille Oceaan ligt.

De regering van Costa Rica heeft ca. 11% van het landoppervlak wettelijk als natuurgebied aangemerkt. Deze ‘parques nationales’ en ‘reservas biológicas’ zijn goed toegankelijk en alle ecosystemen zijn hier vertegenwoordigd.

Landschap

Het kleine Costa Rica heeft een indrukwekkend, gevarieerd landschap. Een groot gedeelte van het land bestaat uit bergland. Belangrijkste element is de bergketen die van noordwest naar zuidoost het land doorsnijdt en bestaat uit de vulkanische Cordillera de Guanacaste, de Cordillera de Tilarán, de Cordillera Central en in het zuiden de Cordillera de Talamanca. Tussen de laatste ketens ligt een centrale hoogvlakte, de Valle of Meseta Central; hier wonen ook de meeste Costa Ricanen en ligt op 1300 meter hoogte de hoofdstad San Jose.

Parallel aan de Cordillera Talamanca loopt het kustgebergte met de naam Fila Costeña en daartussen ligt de Valle Central. Ten noorden van al deze bergketens ligt een met veel rivieren doorsneden laagvlakte of ‘llanura’. De rivieren monden uit in de Río San Juan.

Het kustgebied langs de Stille Oceaan is heuvelachtig, met hier en daar kleine kustvlakten, baaien en schiereilanden.

advertentie

Cerro Chirripó, hoogste berg van Costa Rica_{Photo: Peter Andersen CC 3.0 Unported no changes made}

De bergketens zijn tussen de 1500 en 4000 meter hoog, met als meest imposante de Cordillera Talamanca. Hier staat ook de hoogste berg van Costa Rica, de Cerro Chirripó met 3820 meter. Richting het oosten en het westen gaan de cordilleras langzaam over in tropische laagvlakten. De kuststrook in het oosten, de kant van de Caribische Zee, is zeer gevarieerd en bestaat uit mangrovebos (o.a. rode mangrove en zwarte, witte, thee-, en knoopmangrove), moerassen, lagunes, regenwoud en palmenstranden. De grillige kuststrook in het westen, de kant van de Stille Oceaan, ziet er heel anders uit met savannelandschappen, bossen, tropisch regenwoud en donkere vulkanische zandstranden.

Costa Rica kent ongeveer 40 grote en zeer veel kleine rivieren, die in de Caribische kustvlakte vaak door kanalen met elkaar verbonden zijn. De provincie Guanacaste is erg waterrijk met aan groot aantal rivieren die in de cordilleras ontspringen en uitmonden in de Golf van Nicoya of de Río Tempisque. De Río Térraba, of de Río Grande de Térraba, is de langste rivier van Costa Rica. Hij stroomt 195 km in westelijke richting om uiteindelijk uit te monden in de Stille Oceaan. De op één na langste rivier is de Río Tempisque met 158 km in de provincie Guanacaste. De Río San Juan is 135 km lang en de Río Pacuare 133,5 km; zij monden beide uit in de Caribische Zee.

advertentie

Laguna de arenal costa rica_{Photo: Grez CC 3.0 Unported no changes made}

Het grootste meer van Costa Rica is het Laguna de Arenal met een oppervlakte van ca. 75 km2 en ligt op een hoogte van ca. 550 meter. Vroeger was het een klein bergmeertje maar door de aanleg van een dam in het riviertje de Arenal ontstond het huidige stuwmeer.

De moerassen van Costa Rica zijn te onderscheiden in bos- en palmmoerassen. De palmmoerassen bestaan uit slechts één soort palm: de waterpalm of ‘yolilla’.

Het Parque Nacional Barra Honda wordt doorsneden door kalkrotsen. Door de regen zijn er in de loop van miljoenen jaren ondergrondse rivieren, kamers en gewelfde plafonds ontstaan met spectaculaire stalactieten en stalagmieten.

Costa Rica telt meer dan 30 natuurreservaten, die vaak al tientallen jaren bestaan. Meer dan eenvijfde van zijn oppervlak heeft het land aangewezen als beschermd natuurgebied – als nationaal park of biosfeerreservaat, als indianegebied of als regio op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Hierdoor is Costa Rica ontdekt door het ecotoerisme en oefent een grote aantrekkingskracht uit op biologen.

Vulkanen en aardbevingen

advertentie

Vulkaan Arenal, Costa Rica_{Photo: Ardyiii CC 2.0 Generic no changes made}

Het bergland in het noorden van Costa Rica is vulkanisch. De vulkanen die hier liggen vormen een onderdeel van een hele serie vulkanen die van het noorden van Californië tot aan het zuiden van Chili doorloopt.

Costa Rica kent vooral stratovulkanen met hun bekende kegelvorm. De enige vulkaan die nog regelmatig van zich laat horen is de 1633 meter hoge Arenal, die meerdere malen per dag onder luid gerommel een wolk van gloeiend as en gruis uitspuugt. In periodes van grote activiteit kan de frequentie oplopen tot drie erupties per uur, weken achter elkaar. De Rincón de la Vieja (1895 m), Poás (2704 m; grootste krater van Costa Rica: 1,5 km in doorsnee en 300 m diep), Irazú (3432 m; 488 meter doorsnee en 300 meter diep) en Turrialba zijn slapende vulkanen met lavameren, dampbronnen en gasbronnen.

De eerstgenoemde vulkaan is een samensmelting van meerdere vulkanen. Op de berg zijn negen kraters geïdentificeerd. Van deze is nog slechts één krater actief.

Costa Rica ligt ook in een smal gebied waar zeer sterke aardbevingen voorkomen, de zogenaamde Pacific-gordel. Bijna elk jaar heeft het land wel last van één of meerdere kleine aardbevingen.

De laatste zware aardbeving dateert van 22 april 1991 met een sterkte van 7,4 op de schaal van Richter in de buurt van Limón aan de Caribische kust. De aardbeving werd gevolgd door een gigantische vloedgolf; tientallen mensen kwamen om het leven en de infrastructuur raakte zwaar beschadigd.

Klimaat en Weer

advertentie

Stormwolken Costa rica_{Photo: Bernal Saborio CC 2.0 Generic no changes made}

Over het algemeen kan men zeggen dat Costa Rica heeft een subtropisch tot tropisch klimaat met een droog seizoen van december tot en met april en een nat seizoen van mei tot en met september. Vanwege de ligging in de buurt van de evenaar zijn er op zeeniveau nauwelijks temperatuurverschillen. De temperatuurverschillen tussen de warmste en de koudste maand bedragen niet meer dan 4 °C. De jaargemiddelden liggen aan de kust op 26 à 27°C, op 1000 m hoogte op ca. 20°C en op 3000 m hoogte op 7 à 8°C.

De gemiddelde jaarlijkse neerslaghoeveelheden schommelen tussen 2000 mm minimaal en 4000 mm maximaal. Langs de Caribische kust, sterk beïnvloed door passaatwinden en depressies op de Atlantische Oceaan, valt het hele jaar door vrij veel regen in de vorm van tropische stortbuien; meer dan 3000 mm gemiddeld en in het reservaat Barra del Colorado in het noorden meer dan 6000 mm. Soms valt er in een bepaald jaar wel tussen de 8000 en 9000 mm. September en oktober gelden hier als de droogste maanden.

Het gebied langs de kust van de Stille Oceaan heeft een droog en een nat seizoen. In het noordwesten valt daar ‘maar’ tussen de 1000-2000 mm per jaar (‘tierra caliente’) en tussen december en april valt er nauwelijks neerslag en is het uitgesproken droog, heet en zonnig. Dit komt doordat het hele gebied dan in de regenschaduw van de bergketens ligt.

advertentie

Zonsondergang Costa Rica

_{Photo: Kansasphoto CC 2.0 Generic no changes made}

Tussen 600 en 1650 meter ligt de gematigde zone of ‘tierra templada’, waaronder de Meseta Central met de hoofdstad San José. De gemiddelde minimumtemperatuur bedraagt daar 16,3°C en de gemiddelde maximumtemperatuur 24,9°C. De jaarlijkse neerslag ligt tussen 1600 en 2000 mm.

De gebieden tussen 2000 en 3300 meter vormen de ‘tierra fría’, met temperaturen van 10 tot 16°C, vooral in de hogere delen van de Cordillera Central en de Cordillera de Talamanca. Op de hoge toppen van de Cerro Chirripó en de vulkaan Irazú wordt het gemiddeld niet hoger dan 7°C. Sneeuw valt er echter zelden, maar de temperatuur kan wel tot onder het vriespunt dalen.

De orkanen die vanaf de Atlantische Oceaan over het Caribisch gebied trekken, passeren Costa Rica meestal langs de noordgrens. Het land heeft hierdoor, in vergelijking met een aantal buurlanden, relatief weinig te maken met natuurrampen. Wel vinden er in de lager gelegen gebieden in het regenseizoen af e toe overstromingen plaats.

Planten en Dieren

Planten

advertentie

Guaria Morada orchidee is de nationale bloem van Costa Rica_{Photo: MadriCR CC 3.0 Unported no changes made}

De plantenwereld van Costa Rica is zeer uitgebreid en gevarieerd. Er komen ruim 12.000 verschillende plantensoorten voor en waarschijnlijk groeien er in afgelegen gebieden nog vele onbekende soorten. Tekenend is dat er maar liefst ca. 1200 soorten orchideeën groeien. Klimaat, bodemgesteldheid en hoogte zorgen voor de grote diversiteit. De nationale bloem van Costa Rica is uiteraard een orchidee: de dieproze Guaria Morada.

De begroeiing varieert van tropisch regenwoud in de oostelijke laagvlakten tot droge steppen in Guanacaste. Het areaal aan regenwoud is de laatste decennia drastisch gereduceerd en komt nu alleen nog versnipperd voor in met name de berggebieden van de Cordillera de Talamanca, op het schiereiland Osa en sommige gedeeltes van de Cordillera Central. Het tropisch regenwoud wordt gedomineerd door woudreuzen die tot 60 meter hoog kunnen worden. Doordat de felle zon constant op de kronen van deze bomen schijnt, heerst er in de toppen van de bomen als het ware een woestijnklimaat. De bomen hebben zich aan deze situatie aangepast via kleine, dikke, leerachtige bladeren. De struik- en kruidlaag stelt in het regenwoud niet veel voor door het gebrek aan zon. Enkele algemene soorten die hier nog wel groeien zijn aronskelken en wolfsklauwen.

advertentie

Nevelwoud Costa Rica_{Photo: Haakon S. Krohn CC 3.0 Unported no changes made}

Op de hellingen van de cordilleras gedijt het nevelwoud goed, waar de warme opstijgende lucht uit de Caribische laagvlakten condenseert. Door de zeer hoge luchtvochtigheid in deze nevelwouden is de plantengroei zeer uitbundig en gevarieerd. De bomen van het nevelwoud zijn wat kleiner dan die van het regenwoud en de begroeiing op de grond is zeer dicht. Een typische boom voor het nevelwoud is de copal met zijn eigenaardige vormen. Opvallend hier zijn de varens en korst- en baardmossen (epifyten) die op de bomen groeien, onder andere de bekende bromelia, de ‘matapalos’ of boomwurgers (b.v. Ficus benjamina) en lianen. Een opmerkelijke kruidensoort op de begane grond is de Gunnera insignis of ‘sombrilla de pobre’ (‘paraplu van de armen’) met enorme bladeren. Het Parque Nacional Braulio Carillo is Costa Rica’s meest uitgestrekte nevelwoud; andere gebieden zijn Poás, Tapantí en Monteverde.

In het relatief droge noordwesten van Costa Rica overheerst de zogenaamde ‘sabana’-vegetatie, bestaande uit grassen, struiken en regengroene bossen met bomen die over het algemeen niet hoger dan ca. 15 meter worden, o.a. kalebas, doornacacia en oli-eik. Deze bladverliezende bomen verliezen hun bladeren in de droge periode. Maar ook de regengroene bossen staan zwaar onder druk; veel bossen zijn gerooid om plaats te maken voor veehouderijen. Ze komen bijna alleen nog maar voor aan de kustlijn van de Stille Oceaan en in Costa Rica zijn dit soort bossen alleen nog te vinden in de nationale parken van Guanacaste en her en der op het schiereiland Nicoya. In dit milieu gedijen ook zuilachtige cactussen goed.

Guanacasta, Costa Rica_{Photo: Peloy (Allan H.M.) CC 3.0 Unported no changes made}

Een karakteristieke boom in dit gebied is de onmiskenbare Guanacaste, een lage boom met een wijduitstaande kroon en drager van enorme oorvormige vruchten. Een ander bijzondere boomsoort in de provincie Guanacaste is de ‘palo verde’, de groene boom, familie van de mimosa en nooit hoger dan negen meter en in de bloeiperiode herkenbaar aan zijn trossen gele bloemen. Andere opvallende planten zijn de kalebasboom en de Amerikaanse balsemboom, herkenbaar aan zijn roodbruine, papierdunne bast en aromatische hars.

Boven de boomgrens, vanaf ca. 2800 meter, overheerst de páramo-begroeiing. Hier is nauwelijks begroeiing te vinden, op wat lage struiken, mossen en grassen na. Deze begroeiing is onder andere te vinden op de Cerro de la Muerte, de Cerro Chirripó en de vulkaan Irazú. In het tropische bos van de Costa Central groeit onder andere de ‘manzanillo de playa’, waarvan de vruchten, maar vooral de takken en bladeren een giftige vloeistof bezitten.

La Amistad international park, Costa Rica_{Photo: Velorian at wts wikivoyage CC 1.0 Generic no changes made}

Het nationale park La Amistad beslaat een aanzienlijk deel van de Cordillera de Talamanca. In totaal is dit grensoverschrijdende natuurreservaat 400.000 ha groot; iets minder dan de helft ligt op Costa Ricaanse bodem. Het gebied bezit verschillende klimaatzones, elk met een eigen dieren- en plantenwereld, waarover echter weinig bekend is. Een groot deel van de ruim 10.000 plantensoorten die wetenschappers in kaart hebben gebracht, zijn endemisch en komen dus nergens anders ter wereld voor. Datzelfde geldt voor een aantal diersoorten. In 1983 heeft de UNESCO La Amistad op de Werelderfgoedlijst geplaatst.

La Amistad vormt samen met de nationale parken Chirripó en Cahuita, met een aantal beschermde bosgebieden, dierenreservaten en bufferzones de Area de Conservación La Amistad.

Het Reserva Biológica Lomas Barbudal is een klein reservaat, toch groeien er meerdere planten die in de rest van het land zeldzaam zijn, o.a. mahonie, Panama redwood, gonzalo alves, cortez amarillo en rosewood.

Een boom die aan de Caribische kust veel voorkomt is de broodboom, een afstammeling van de Zuidoost-Aziatische broodboom. Deze soort werd in 1793 in West-Indië geïntroduceerd. Vandaar werd vanuit Jamaica meegebracht naar de provincie Limón. De 20 meter hoge, altijdgroene boom heeft donkergroene, glanzende bladeren, die wel een meter lang kunnen worden.

Dieren

ZOOGDIEREN

Doodshoofdaapje, Costa Rica_{Photo: Lindadevolder CC 3.0 Unported no changes made}

De apen van Costa Rica behoren allemaal tot de mensapen en verwant aan de mensapen van de Oude Wereld, zoals gorilla’, chimpansees en orang-oetans. De apen van de Oude en de Nieuwe Wereld zijn echter al vele miljoenen jaren van elkaar gescheiden en hebben zich daardoor verschillend ontwikkeld. De apen van Latijns-Amerika en dus ook van Costa Rica zijn allemaal boombewoners met een grijpstaart als een soort vijfde ledemaat.

In Costa Rica leven vier soorten die verspreid over het land voorkomen: doodshoofdaapjes, brulapen, slingerapen (o.a. spinapen) en kapucijnapen.

Tandarme zoogdieren zoals gordeldieren, luiaards en miereneters komen veel voor in Costa Rica.

De familie der miereneters bestaat uit drie soorten: de reuzenmiereneter, de tamandua en de dwergmiereneter.

In Costa Rica leven twee soorten luiaards: de tweeteenluiaard en de drieteenluiaard.

Het negenbands gordeldier komt in heel Costa Rica voor en bewoont de meest uiteenlopende ecosystemen.

Katachtige roofdieren evolueerden in Noord-Amerika en bereikten Zuid- en Midden-Amerika pas toen de landengte tussen Noord- en Zuid-Amerika tot stand kwam. Naast de bekende jaguar leven in Costa Rica ook de volgende katachtigen: poema, ocelot, margay, en jaguarundi.

Andere roofdieren zijn de neusbeer of coati’s, de wasbeer en de rolstaartbeer of kinkajoe.

De grootste zoogdierorde in Costa Rica is die van de vleermuizen, waarvan ca. honderd soorten voorkomen. Het zijn niet alleen insecteneters maar eten ook onder andere fruit, nectar, muizen en kikkers.

Bekende verschijningen zijn de vissende vleermuis, vampieren en de tentvleermuis.

Bijzondere knaagdieren zijn de agouti of goudhaas en de paca. Hoefdieren komen niet zoveel voor, alleen enkele soorten dwergherten (o.a. virginiaherten en witstaartherten), kraagpecari’s en witlippecari’s of borstelzwijnen, en tapirs.

Opmerkelijke verschijning is het boomstekelvarken. In de wateren van het Refugio de Fauna Silvestre Barra del Colorado in het noordwesten van Costa Rica zitten de wateren vol met sábalo of tarpon, robaló of Caribische snoek, guapote, macarela of makreel en de gaspar of beensnoek. De gaspar wordt wel een levend fossiel genoemd omdat deze vis tot de orde van de straalvinnigen behoort. De bloeitijd van deze vissen lag in het midden van het mesozoïcum; ca. 210 tot 150 miljoen jaar geleden. Uit deze orde kwam de orde van de beenvissen voort.

Sapo Dorada , Costa Rica_{Photo:Cliff CC 2.0 Generic no changes made}

Het nevelwoudreservaat Monteverde was het enige gebied ter wereld waar de zeldzame ‘Sapo Dorade’, een goudkleurige pad, voorkwam. Sinds enkele jaren zijn deze unieke dieren niet meer gesignaleerd.

Het reservaat Lomas Barbudal is vooral van belang voor insecten. Ruim 250 soorten bijen zijn hier geteld en ook vele soorten wespen, vlinders en motten.

Parque Nacional Cahuita is belangrijk vanwege het koraalrif dat zich tot 500 meter voor de kust uitstrekt. Daar leven tientallen soorten koraal, waaronder: elandgeweikoraal, hersenkoraal, waaierkoraal of zeewaaier, sterkoraal en brandkoraal. Tussen het koraal zwemmen prachtig gekleurde vissen zoals de blauwgeel gekleurde gele engelvis, de zwartgeel gekleurde engelvis, de troepiaalvis of hertogvis en de blauwe papegaaivis. Verder leven er op het rif barracuda’s, stekelroggen, drie soorten haaien en zes soorten murenen.

Het Parque Nacional Corcovado is een regenwoudgebied met enorme rijkdom aan planten en dieren: 6000 soorten insecten, 500 boomsoorten, 367 soorten vogels, 140 zoogdieren, 117 reptielen en amfibieën en 40 soorten zoetwatervissen zijn het park aangetroffen.

VOGELS

Koningsgier, Costa Rica_{Photo: David J. Stang CC 4.0 International no changes made}

Met meer dan 800 vogelsoorten, waarvan 200 trekvogels, is Costa Rica een waar walhalla voor vogelaars. De nationale vogel van Costa Rica is de onopvallende Grays lijster.

De meest waargenomen roofvogels van Costa Rica zijn een aantal giersoorten: kalkoengier, zwarte gier en de zeldzame koningsgier. De laatste vogel komt nog voor in het Lomas Barbu-dal reservaat en het nationale park Corcovado. Van de kleine roofvogels is de lachvalk erg opvallend en verder de kaalpootschreeuwuil, de bonte bosuil en de kuifuil.

Langs traag stromende rivieren levens grote steltlopers en andere watervogels als roze lepelaar, witte ibis, de zeldzame rode ibis, bosooievaar, zwartbuikfluiteend, blauwvleugeltaling, kwak en de grote maar zeldzame jabiru. Een aantal reigersoorten is de koereiger, de tijgerroerdomp en de schuitbekreiger.

Bijzonder zijn de grote fregatvogel, bigua-aalscholver, en slangehalsvogel.

Bijzondere tropische vogels zijn de bont gekleurde trogons, waaronder de prachtige quetzal. De quetzal was ooit de heilige vogel van de Azteken en zelfs de nationale munt van Costa Rica is naar deze bijzondere vogels genoemd. Deze vogel leeft vooral in de nevelwouden op hoogtes tussen 1000 en 2500 meter.

Het eilandje Isla Bolaños (prov. Guanacaste) werd in 181 uitgeroepen tot een beschermd natuurgebied voor de broedende bruine pelikanen, Amerikaanse bonte scholeksters en Amerikaanse fregatvogels. Verder komen hier ekstergaaien en zwarte gieren voor.

Swainsons toekan, Costa Rica_{Photo: Rob Stoltje CC 2.0 Generic no changes made}

Toekans: zwavelborsttoekan, Swainsons toekan, smaragdtoekan, groene bergtoekan

Papegaaien (± 20 soorten): rode ara, Costa Rica Müller amazone, geelnek amazone, Salvins amazone, kleine witvoorhoofd amazone, spechtpapegaai, groene aratinga, de zeldzame geelvleugelara, karmozijnara

Kolibries (± 54 soorten): langsnavel zonzoeker, cerisekolibrie, de violette sabelvleugelkolibrie, heremietkolibrie, smaragdkolibrie, tzacati-amazilia, groene violetkolibrie, groenkruinbriljantkolibrie, roodbekkolibrie

Zangvogels: o.a. boomklever, ovenvogel, mierenvogel, roodkopmannequin, wevervogel, tangara

Bijzondere vogels: Montezuma Oropéndula, bergmerel, zwarte guan (soort boskalkoen), gekraagde arassari, gestreepte specht, drielelklokvogel, blauwkapmotmot, wenkbrauwmotmot, bruine hokko, ‘pia pia’, lachmeeuw, Verraux duif, Cabanis’ lijster, kiskadie, roodvoetrotspelikaan, zwartkophaakbek, gevlamde keelkweler, goudkruinchlorofoon

REPTIELEN EN AMFIBIEËN

Koraalslang Costa Rica_{Photo: Bernard DUPONT CC 2.0 Generic no changes made}

Van de 135 soorten slangen die in Costa Rica voorkomen zijn er zeventien giftig. Wat gifslangen betreft kent Costa Rica eigenlijk twee groepen, de groefkopadders (o.a. de lanspuntslang of fer-de-lance) en de koraalslangen. De grootste slang van Costa Rica is de boa constrictor, een voor mensen ongevaarlijke wurgslang met een maximale lengte van 3,5 meter.

Costa Rica kent een aantal indrukwekkende hagedissen, waarvan de leguanen en basilisken het meest opvallen. De grootste leguanen zijn de zwarte en de groene leguaan. Basilisken zijn eigenlijk ook leguanen, maar hebben opvallende kammen op kop, rug en staart. Een veel voorkomend reptiel is de alligatorhagedis.

Krokodillen: brilkaaiman, Midden-Amerikaanse krokodil, spitssnuitkrokodil

Het nationale park Santa Rosa is een van de belangrijkste beschermde natuurgebieden van Costa Rica. Op Playa Nancite, in het zuiden van Santa Rosa, komen jaarlijks tussen september en december honderdduizenden zeeschildpadden aan land om eieren te leggen. Costa Rica is dan ook een van de belangrijkste nestgebieden van zeeschildpadden.

De vijf soorten die in Costa Rica voorkomen zijn soepschildpad, karetschildpad, onechte karetschildpad, warana of bastaardschildpad en lederschildpad.

Kikkers: roodoogboomkikker, pijlgifkikker, aardbeikikker

In 2015 werd bekend dat in Costa Rica een nieuw soort glaskikker was ontdekt, de slechts 2,5 grote Hyalinobatrachium dianae.

Vissen en andere zeedieren: zeilvis, blauwe marlijn, zwarte marlijn, geelstaartmakreel, ‘papagallos’, gladde hondshaai, knorvis, geelstaart, adelaarsrog, pijlstaartrog, aal, zee-engel, octopus, zeester, zeepaardje, walvishaai, hamerhaai, horsmakreel, langsnuitdolfijn, griend, zwarte zwaardwalvis, springkrab

Bijzonder: longloze salamander

INSECTEN

Blauwe Morpho, Costa rica_{Photo: Rodtico21 CC 3.0 Unported no changes made}

Costa Rica kent zo’n tienduizenden verschillende insectensoorten waaronder, wandelende takken, termieten, parasolmieren, bid- en sabelsprinkhanen. In totaal zijn in Costa Rica ca. 3000 vlindersoorten geteld, waaronder de schitterende blauwe morpho, heliconiusvlinder, uiltje en grote pijlstaarten.

Amerikaanse wetenschappers hebben een vegetarische spin ontdekt in de oerwouden van Costa Rica en Mexico, zo werd in oktober 2009 bekendgemaakt. De Bagheera Kiplingi leeft in Zuid-Amerika en voedt zich met bladeren en knoppen van planten. Voor zover bekend is de Bagheera Kiplingi als enige van de meer dan 40.000 spinsoorten geen carnivoor. Omdat er geen prooi gevangen hoeft te worden, spint het dier ook geen web.

Geschiedenis

Pre-Columbiaanse periode

Stenen bol uit Pre-Columbiaans Costa Rica_{Photo: WAvegetarian at the English language Wikipedia CC3.0 no changes made}

De eerste mensen bereikten 40.000 tot 50.000 jaar geleden het Amerikaanse continent vanuit Azië. Beide continenten waren op dat moment nog met elkaar verbonden.

De oudste stenen gebruiksvoorwerpen en etensresten die in Costa Rica gevonden zijn dateren uit ca. 12.000 v.Chr. Er zijn ook mammoettanden gevonden en dat wijst erop dat het jagers zijn geweest die een nomadisch bestaan voerden.

In tegenstelling tot veel andere landen in Midden-Amerika en Zuid-Amerika kent Costa Rica bijna geen grote bouwwerken en een aanzienlijke mate van beschaving dateert van ca. 3.000 v.Chr. Het grondgebied van Costa Rica kan dan ook beschouwd worden als een overgangsgebied tussen Midden- en Zuid-Amerika en de hier wonende volken zijn duidelijk door beide beschavingsgebieden beïnvloed.

Rond deze tijd vestigden zich uit het noorden van Zuid-Amerika en Chibcha (noordelijk Andesgebied) afkomstige Circumcariben aan de Caribische kust, in het zuiden en op de centrale hoogvlakte van Costa Rica. De belangrijkste volken die zich hierna ontwikkelden waren de Huetar en de Boruca. De goudsmeedkunst werd in ongeveer 500 n.Chr. in Costa Rica geïntroduceerd.

Ongeveer 800 n.Chr. kwam vanuit Mexico een volksverhuizing richting Costa Rica op gang. Hierdoor werden de oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstige volkeren uit het noordwesten van Costa Rica verdreven of min of meer gedwongen om met de nieuwe bezetters te assimileren. Tot aan de koloniale tijd was de Chorotega de belangrijkste beschaving in dit gedeelte van Costa Rica.

Spaanse overheersing

Kerk uit de 16e eeuw, Costa Rica_{Photo: Edwin Dalorzo in het publieke domein}

Tijdens de vierde en tevens laatste reis (1502-1504) van de ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus kwam hij aan bij het rotseilandje La Isla Uvita, gelegen voor de huidige stad Puerto Limón. Het kustgebied werd ‘costa rica’ genoemd, de ‘rijke kust’. Veel kostbaarheden werden er echter niet gevonden en Columbus zeilde al snel door naar Panama.

Vanaf 1519 werden er expedities vanuit met name Panama naar Costa Rica gestuurd en de eerste Spaanse nederzetting werd in 1524 gesticht. Door de felle tegenstand van de inheemse bevolking lukte het de Spanjaarden voorlopig echter niet om het hele gebied te koloniseren. Pas jaren later bereikten ze de goed bewoonbare hoogvlakte in Centraal-Costa Rica en in 1561 werd daar dan ook de eerste hoofdstad gesticht: Garcímuñoz, een stad die enkele jaren later alweer verlegd werd en vanaf die tijd Cartago genoemd werd. Sinds 1540 was het een provincie van het onderkoninkrijk Mexico en deel van het kapitein-generaalschap Guatemala (Audiencia de Guatemala)

De machthebbers daar keken echter nauwelijks om naar het arme Costa Rica, waarvan al snel bekend werd dat er geen goud of kruiden te vinden waren. Vandaar dat de kolonisatie van Costa Rica nauwelijks op gang kwam en Cartago in de Valle Central en de stad Esparza tot ver in de 18e eeuw de enige ‘belangrijke’ nederzettingen bleven. Ook het elders zo succesvolle ‘encomienda’-systeem, in Costa Rica ‘rapartiemento’ genoemd, werkte niet. In het kort hield dit systeem in dat kolonisten land en slaven toegewezen kregen en als tegenprestatie de indianen het christendom moesten bijbrengen. Het aantal indianen was eenvoudigweg te klein (ca. 30.0000) om een op slavernij gebaseerde economie te runnen. Veel indianen stierven gedurende oorlogen of aan besmettelijke ziekten, anderen trokken de bergen in en waren voor de Europeanen niet meer te vinden. De kolonisten die desondanks in het land bleven moesten zelf een moeizaam bestaan opbouwen en zij vestigden zich op een gegeven moment in nieuwe nederzettingen. Toch was begin 19e eeuw nog maar twee procent van het huidige Costa Ricaanse grondgebied gekoloniseerd.

De Verenigde Staten van Centraal-Amerika

Eerste postzegel van Costa rica uit 1863_{Photo: Publiek domein}

In 1821 verklaarde Guatemala zich onafhankelijk en waren er voor de overgangsregering in Costa Rica twee mogelijkheden: aansluiting zoeken bij het Mexicaanse koninkrijk van Iturbide of bij de Verenigde Staten van Centraal-Amerika. De conservatieve en liberale leden van de regering stonden lijnrecht tegenover elkaar en het verschil van mening draaide zelfs uit op een heuse burgeroorlog. Op 5 april 1823 werd de strijd in het voordel van de liberalen beslist, die een voorkeur hadden voor een federatie. Achteraf bleek de hele oorlog niet nodig te zijn geweest omdat het koninkrijk van Iturbide ondertussen al gevallen was.

Op 1 juli 1823 gingen de landen Costa Rica, Honduras, Guatemala, El Salvador en Nicaragua als de Verenigde Staten van Centraal Amerika van start. De federatie was echter verre van een succes en Costa Rica probeerde er in 1824 al uit te treden. Maar ook dit proces ging niet zonder slag of stoot; In 1835 sloten de steden Heredia, Alajuela en Cartago een verbond (liga) tegen San José en in september brak er weer een korte burgeroorlog uit, de zogenaamde ‘La guerra de la Liga’. San José kwam dit keer als grote overwinnar uit de strijd en werd tevens de nieuwe hoofdstad van Costa Rica. In 1838 trad Costa Rica definitief uit de Verenigde Staten van Centraal Amerika en verklaarde zich onafhankelijk; president was op dat moment dictator Braulio Carrillo Colina. Hij ontsloeg de gehele regering, maar Francisco Morazán, ex-president van de Verenigde Staten van Centraal-Amerika, wist hem af te zetten en het land weer terug te brengen in de federatie. Lang duurde dit echter niet want in 1848 viel de federatie uit elkaar en werd tegelijkertijd de República de Costa Rica uitgeroepen.

Economisch werd Costa Rica in de rest van de negentiende eeuw op de wereldkaart gezet door het verbouwen van koffie en het telen van bananen. Onder andere door de toenemende welvaart groeide de bevolking snel en tevens ontstond er een nieuwe klasse: de koffie-aristocratie, die bestond uit politiek machtige koffiehandelaren en plantage-eigenaren. Verder waren er veel gastarbeiders nodig om al het werk op de plantages te doen.

De sociale verhoudingen tussen de grootgrondbezitters en de kleine boeren verscherpte zich in deze tijd en zij waren gedwongen om op zoek te gaan naar onontgonnen gebieden in het noorden en zuiden van het land.

Halverwege de negentiende eeuw bedreigde een burgeroorlog in buurland Nicaragua de gunstige ontwikkelingen in Costa Rica. Ook hier woedde een strijd tussen conservatieven en liberalen, die met behulp van de Amerikaanse vrijbuiter William Walker door de liberalen gewonnen werd. Walker liet er geen gras over groeien en riep zich meteen uit tot president en probeerde vervolgens heel Midden-Amerika te onderwerpen. De Costa Ricanen verzetten zich hier tegen en onder leiding van president Juan Rafael Mora werden de mannen van Walker in april 1856 definitief verslagen.

In 1899 werd door de Amerikaan Minor Keith de United Fruit Company opgericht, op dit moment een grote multinational met veel politieke macht in dit deel van de wereld.

20e eeuw

Angel Calderon, Costa Rica_{Photo: Asamblea Legislativa CC 4.0 International no changes made}

Internationaal had Costa Rica aan het begin van de 20e eeuw nu en dan grensgeschillen met Nicaragua en Panama (voor 1903 Colombia). Nadat Costa Rica in het geschil met Panama bij arbitrale uitspraak zijn rechten meermalen had erkend gezien, ging het in 1921 over tot bezetting van het betwiste gebied. Het geschil met Nicaragua werd pas in het jaar 1956 bij verdrag geregeld.

De liberale politiek aan de het begin van de 20e eeuw pakte goed uit voor de bevolking. Het onderwijs werd verbeterd, er was persvrijheid en het kiesrecht voor mannen werd verruimd (vrouwen en minderheden kregen pas algemeen kiesrecht in 1948).

Door de scheiding van Kerk en Staat en het beknotten van de machtige landeigenaren volgden er wel veel coups en pogingen daartoe.

Door de wereldwijde economische crisis in de jaren dertig groeide de ontevredenheid onder de bevolking en was president Angel Calderón van de Partido Republicano Nacional (PRN) genoodzaakt rigoureuze sociale hervormingen door te voeren. Met name op het gebied van arbeidsvoorwaarden en landhervormingen werd er veel bereikt. De oppositie bestond op dat moment uit de Partido Social Demócrata (PSD) en de conservatieve Partido Unión Nacional (PUN). In 1948 werden de verkiezingen gewonnen door een gezamenlijke kandidaat van deze beide partijen, Otilio Ulate. Er staken echter meteen verhalen over stembusfraude op en dat was voor de regerende coalitie van communisten en socialisten een mooie aanleiding om de verkiezingen ongeldig te verklaren en gewoon door te regeren.

Dit resulteerde op 10 maart 1948 in een burgeroorlog: La Guerra de Liberación. Aanvoerder van de opstandelingen was José Figueres, voorzitter van de PSD. Het lukte hem om president Calderón weg te jagen naar Nicaragua.

Costa Rica gaat zonder leger verder

Figueras, Costa Rica_{Photo: Larry Luxner CC 2.0 Generic no changes made}

Na de burgeroorlog vormde Figueres een voorlopige regering van sociaal-democraten en conservatieven. Er ontstond binnen de regering echter al snel onenigheid over de ingezette hervormingen, die een bedreiging vormden voor de rechtse belangen. Calderón keek hier vanuit Nicaragua met genoegen naar en wachtte zijn kans af. Figueres had dit in de gaten en sloot snel een akkoord met de conservatieven in zijn regering. De oorspronkelijke hervormingen werden doorgevoerd en wat erg belangrijk was, het leger werd vervangen door politie-eenheden. Sinds die tijd zijn er namelijk geen militaire coups meer geweest in Costa Rica, uniek voor geheel Latijns-Amerika. Bovendien werd er een nieuwe grondwet aangenomen die alles nog eens goed regelde en het begin vormde van de Tweede Republiek. Otilio Ulate trad op 1 november 1949 aan als de eerste president.

In 1953 keerde Calderón terug uit ballingschap en zijn PRN besloot te gaan samenwerken met de PUN van Ulate. Uiteindelijk leverde dit zelfs een nieuwe politieke partij op, de Partido Unidad Social Cristiana )PUSC. Figueres transformeerde zijn PSD om tot de Partido de Liberación Nacional (PLN).

De jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw brachten Costa Rica economische voorspoed, waardoor ook de infrastructuur, het onderwijs, landbouw en industrie en de gezondheidszorg goed aangepakt werden. Met name in de periodes dat Figueres aan de macht was ging het goed met Costa Rica. In 1978 kwam een centrum-rechtse coalitie onder leiding van R. Carazo tot stand.

Eind jaren zeventig stortte de Costa Ricaanse economie in, onder andere door financieel wanbeleid. De staatsschuld en het inflatiepercentage schoten omhoog en men dreigde ook betrokken te raken bij de strijd tussen de sandinisten en contra’s in Nicaragua. Na het aan de macht komen van het Sandinistisch Bevrijdingsfront (FSLN) in Nicaragua in juli 1979, verbeterden de relaties tussen beide landen aanvankelijk, maar tijdens de presidentschappen van L.A. Monge (1982-1986) en Oscar Arias Sanchez (1986-1990), beiden van de PLN, verslechterden de betrekkingen met Nicaragua, dat Costa Rica beschuldigde steun te verlenen aan contrarebellen die vanuit Costa Rica opereerden.

Uiteindelijk verklaarde Costa Rica zich in 1983 tot een neutrale, ongewapende staat zonder leger. Kroon op het werk van deze neutraliteitspolitiek was de rol van president Oscar Arias Sanchez in het Nicaraguaanse conflict. Zijn vredesplan, Esquipulas II, werd door vijf Midden-Amerikaanse presidenten (die van El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua en Costa Rica) ondertekend en hij werd daarvoor in 1987 beloond met de Nobelprijs voor de vrede. De toenemende afhankelijkheid van financiële hulp van de Verenigde Staten stelde echter beperkingen aan de neutraliteitspolitiek van Costa Rica.

In 1990 werd de christen-democraat Rafael Angel Calderón tot president gekozen. Het op bezuinigingen gerichte economisch beleid leidde in 1992 tot demonstraties, waarna een aantal maatregelen weer werd ingetrokken. Een aardbeving in april 1992 richtte grote schade aan en veroorzaakte minstens 90 doden.

In mei 1994 kwam de centrumlinkse José María Figueres aan de macht; hij keerde zich tegen het beleid van de neoliberale Calderón. In maart 1995 werden de presidentiële ambtstermijn en de zittingsperiode van het parlement verlengd van vier naar vijf jaar. Eveneens in 1995 namen de spanningen met buurland Nicaragua toe naar aanleiding van de illegale aanwezigheid van naar schatting 300.000 Nicaraguanen in het noorden van Costa Rica.

De presidentsverkiezingen van februari 1998 werden gewonnen door Miguel Angel Rodríguez van de oppositionele Partido Unidad Social Cristiana (PUSC). Hij versloeg José Miguel Corrales van de PLN, die te lijden had onder de ontevredenheid van de bevolking over het economische beleid van de vetrekkende president Figueres. Ook de parlementsverkiezingen werden gewonnen door de PUSC; 27 zetels tegen 23 van de PLN.

21e eeuw

Arias, Costa Rica_{Photo: Ricardo Stuckert/PR CC 3.0 Brazil no changes made}

Eind 20e eeuw ging het economisch weer wat de goede kant op in Costa Rica, vooral door het toenemende toerisme. Toch bepalen bureaucratie, corruptie, inflatie en hoge buitenlandse schulden voor een groot gedeelte de economische en politieke agenda. Negatief was dat de president en de parlementsleden maar voor één termijn gekozen kunnen worden, waardoor er van continuïteit bijna geen sprake is en de hard nodige ingrijpende hervormingen niet of nauwelijks uitgevoerd kunnen worden. Een grondwetswijziging in april 2003 heeft er echter voor gezorgd dat dit nu wel mogelijk is, maar dan moeten er wel acht jaar tussen beide ambtstermijnen zitten. Alle regeringen zijn te bevreesd voor ernstige sociale spanningen. Daardoor switcht de kiezer voortdurend van de ene naar de andere partij (PUSC en PLN), er op hopend dat die haar beloftes kan waarmaken.

De president, Oscar Arias (PLN) heeft geen meerderheid in het op 1 mei 2006 geïnstalleerde parlement: van de 57 zetels heeft de PLN slechts 25 zetels. De twee grootste oppositiepartijen PAC en Movimiento Libertario hebben respectievelijk 17 en 6 zetels, terwijl de PUSC van voormalig President Abel Pacheco is gereduceerd tot 5 zetels.

Inmiddels is al enige kritiek op het beleid van President Arias hoorbaar. Zo zou hij volgens critici meer bezig zijn met het oplossen van de problematiek in het buitenland dan met de problemen die spelen in eigen land. Wel lijkt hij voortvarend te investeren in de infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg. In november 2008 brengt de Chinese president Hu Jintao een bezoek aan Costa Rica, nadat Costa Rica in 2007 de diplomatieke betrekkingen met Taiwan verbrak. In maart 2008 herstelt Arias de betrekkingen met Cuba.

Laura Chinchilla, Costa Rica_{Photo: World Travel & Tourism Council CC 2.0 Generic no changes made}

In februari 2010 kreeg Costa Rica voor het eerst in de geschiedenis een vrouwelijk staatshoofd. De 50-jarige sociaal conservatieve politicologe Laura Chinchilla van de Nationale Bevrijdingspartij, bondgenoot en opvolger van president Oscar Arías, kreeg bijna 47% van de stemmen. In mei 2010 wordt de benoeming bekrachtigd. De Verenigde Naties sommeren Nicaragua en Costa Rica hun troepen uit de grensgebieden terug te trekken. In april 2014 wordt Luis Guillermo Solis de nieuwe president. In december 2015 wint Costa Rica een langdurig territoriale ruzie met Nicaragua over een stukje grond bij de San Juan rivier. De centrumlinkse kandidaat Carlos Alvarado won de presidentsverkiezingen van maart 2018 met een verrassend grote marge ten opzichte van zijn evangelische predikant-rivaal Fabricio Alvarado.

Carlos Alvarado Costa Rica_{Photo: MadriCR CC 4.0 International no changes made}

Bevolking

Samenstelling

Meisjes zwaaien met vlaggen van Costa Rica_{Photo: Bruce Thomson CC 2.0 Generic no changes made}

In tegenstelling tot de bevolking van de andere republieken in Centraal-Amerika, is die van Costa Rica zeer homogeen en vooral blank: 94% is van Spaanse, Italiaanse en andere Europese afkomst. Twee andere belangrijke minderheidgroepen zijn Afro-Caribiërs en Chinezen. De Costa Ricanen noemen zichzelf ‘hermanitico’s’ (kleine boertjes) en afgeleid daarvan Tico’s en Tica’s.

Op zich is de Afrikaanse invloed vrij beperkt doordat Costa Rica een van de weinige landen op het Amerikaanse continent waar geen slaven uit Afrika zijn ingevoerd. De Afro-Caribiërs stammen af van de gastarbeiders die van Engelstalige Caribische eilanden, met nam Jamaica, geronseld werden. Het merendeel van de ca. 35.000 Afro-caribiërs woont in de regio Talamanca in de provincie Limón en zij vertegenwoordigen ongeveer 35% van de totale bevolking daar.

Begin 20e eeuw volgden veel Chinezen die meewerkten aan de bouw van de Pacific-spoorweg. Zij wonen vooral aan de andere kant van het land, in gebieden aan de Stille Oceaan.

Mestiezen, van Spaans-indiaanse afkomst, leven vooral als boeren in de agrarische provincie Guanacaste.

In het noorden en noordwesten van Costa Rica wonen nogal wat Nicaraguanen, vaak nog vluchtelingen uit de Nicaraguaanse burgeroorlog.

De laatste jaren vestigen zich steeds meer gepensioneerden, ‘pensionados’ of ‘rentistas’, uit de Verenigde Staten, Canada en enkele Europese landen waaronder Nederland, in Costa Rica, om van hun pensioen te genieten.

De drie belangrijkste oorspronkelijke indianengroepen, die minder dan 1% van de bevolking vormen, leven in de ontoegankelijke berggebieden. In totaal zijn er nog zo’n 15.000 afstammelingen van inheemse pre-Columbiaanse stammen, de zogenaamde ‘indigenas’. Costa Rica is daarmee, na Uruguay en Brazilië, het minst indiaanse land van Midden- en Zuid-Amerika.

De meeste indigenas leven in één van de 22 reservaten die Costa Rica telt. In het Talamanca-gebergte leven ca. 7000 Bribrí- en Cabécar-indianen. In het zuiden van Costa Rica, hoog boven de Térraba-vallei, leven ca. 3000 Boruca- en Térraba-indianen. De 5000 Guaymi wonen in het hart van het schiereiland Osa. Zij trokken pas in de jaren veertig van de vorige van buurland Panama naar Costa Rica. In Panama wonen nog ca. 100.000 Guaymi.

Kleinere stammen zijn Chorotega’s, Huetares en Malecus.

Spreiding

Drukte in de straten van San Jose, Costa Rica_{Photo: Cephas CC 4.0 International no changes made}

Ongeveer 50% van de Costa Ricaanse bevolking woont in de steden. Bijna tweederde van de totale bevolking woont in het centrale hoogland, de Meseta Central. De grootste stad is de hoofdstad San Jose met meer dan 1 miljoen inwoners ( 2017).

Demografische gegevens

In Costa Rica wonen in 2017 bijna 5 miljoen mensen. De bevolkingsdichtheid bedraagt ca. 96 inwoners per km2 en daarmee is Costa Rica na El Salvador het dichtstbevolkte land van Midden-Amerika.

De bevolkingsgroei bedroeg voor 2017 1,16%.

De gemiddelde levensverwachting is voor een derde wereld land zeer hoog; voor mannen 76,1 jaar en voor vrouwen 81,5 jaar. (2017)

Costa Rica heeft een jonge bevolking; 22,6% is tussen de 0 en 14 jaar . 69,6% van de bevolking is tussen de 15 en 65 jaar; 7,8% is 65 jaar of ouder. (2017)

Costa Rica heeft de laagste geboorte- en sterftecijfers van Midden-Amerika, in 2017 15,5 geboortes per 1000 inwoners en 4,7sterfgevallen per 1000 inwoners.

Taal

Spaanse taal kaart_{Photo: Michael Jester in het publieke domein}

De officiële taal in Costa Rica is het Spaans. Dit Spaans wijkt in uitspraak, woordenschat en zinsconstructie behoorlijk af van het Spaans op het Iberisch schiereiland. Toch zegt men dat de Costa Ricanen, samen met de Columbianen, het meest verstaanbare Spaans ter wereld spreken.

Het Castellano, dat in Spanje gesproken wordt, kunnen de Costa Ricanen goed verstaan.

Over het algemeen worden alle letters uitgesproken, behalve de ‘h’. De Costa Ricanen gebruiken heel vaak verkleinwoordjes. Ze gebruiken als verkleiningsuitgang ‘ico’ en zeggen dus ‘momentico’ voor momentje (Spaans: momentito).

De afgelegen Indiaanse gemeenschappen spreken nog een autochtone taal. De meest voorkomende indianentaal is het Bribrí. Andere indianentalen zijn Cabecar, Guaymi en Maleko.

Aan de oostkust bevinden zich enkele enclaves waar neger- of pidgin-Engels de voertaal is. Het Engels dat aan deze kust wordt gesproken, stamt van Jamaica en Barbados.

Godsdienst

Virgen de los angeles beschermheilige van Costa Rica_{Photo: Mariordo(Mario Roberto Durán Ortiz)CC 4.0 no changes made}

De grondwet garandeert echter vrijheid van godsdienstuitoefening. De staatskerk van Costa Rica is de Rooms-Katholieke Kerk, waartoe meer dan 90% van de bevolking zich rekent. Net als bijna overal ter wereld is de invloed van de Katholieke Kerk echter tanende.

Beschermheiligen, ‘santos’ of ‘santas’, spelen nog wel een belangrijke rol in het leven van de Costa Ricanen. De Virgen de los Angeles is de beschermheilige van het land. De feesten ter ere van de plaatselijke beschermheiligen, ‘fiestas cívicas’, bestaan uit kleine processies en men viert een aantal dagen feest.

In het geheim wendt men zich nog wel eens tot de bovennatuurlijke wereld van de ‘brujos’ (geesten). Bij dit indiaanse ritueel treedt een soort priester, de ‘curandero’, op als medium.

Een aantal kleine protestantse groeperingen (ca. 40.000 gelovigen) is geconcentreerd in de steden en zeer actief. Officieel is de zwarte bevolking protestant, maar ook zij hebben een soort geloof in het bovennatuurlijke, oorspronkelijk afkomstig van West-Afrika.

Daarnaast zijn er leden van de Jehova’s Getuigen en joden. Ongeveer 3% geeft aan geen geloof te hebben.

Samenleving

Staatsinrichting

Wapen van Costa Rica_{Photo: Publiek domein}

De republiek Costa Rica is een constitutionele democratie (sinds 1949), waarbij de president zowel staatshoofd als regeringsleider is en dus grote macht bezit.

Om de vier jaar zijn er presidentsverkiezingen en tegelijkertijd worden er twee vice-presidenten en het éénkamerparlement gekozen via algemene verkiezingen. Herverkiezing van de zittende president was tot 2003 niet toegestaan. Een grondwetswijziging in april 2003 heeft er echter voor gezorgd dat dit nu wel mogelijk is, maar dan moeten er wel acht jaar tussen beide ambtstermijnen zitten. De president stelt het kabinet samen, voert bevel over de Guardia Civil en legt jaarlijks zijn regeringsprogramma voor aan de wetgevende Nationale Vergadering (Congreso Constitucional of Asamblea Legislativa). De Nationale Vergadering bestaat uit één Kamer en telt 57 volksvertegenwoordigers. Zij worden gekozen voor een periode van vier jaar, maar mogen niet gedurende twee opeenvolgende perioden dienen. Ze kunnen wel na een tussenliggende periode van vier jaar herkozen worden.

Voor grondwetswijzigingen is een 2/3 meerderheid in het parlement nodig.

Costa Rica heeft geen krijgsmacht, in de grondwet van 1949 werd dat afgeschaft. Costa Rica behoort dan ook politiek gezien tot de meest stabiele landen van Latijns-Amerika. Sinds 1948 zijn er steeds democratische verkiezingen gehouden. Costa Rica heeft wel enkele duizenden manschappen tellende guardia civil. Voor de huidige politieke situatie, zie hoofdstuk geschiedenis.

Administratieve indeling

Povincies van Costa Rica_{Photo: Golbez CC 3.0 Unported no changes made}

Costa Rica is administratief ingedeeld in een zevental provincies, met elk een gouverneur.

provincie	hoofdstad	oppervlakte	aantal inwoners in 2000
Alajuela	Alajuela	9.753 km2	716.286
Cartago	Cartago	3.125 km2	432.395
Guanacaste	Liberia	10.141 km2	264.238
Heredia	Heredia	2.657 km2	354.732
Limón	Limón	9.188 km2	339.295
Puntarenas	Puntarenas	11.277 km2	357.483
San José	San José	4.959 km2	1.345.750

Onderwijs

Schoolkinderen uit Costa rica_{Photo: Ruansolano CC 3.0 Unported no changes made}

Costa Rica was één van de eerste landen ter wereld die in de grondwet (van 1869) vastlegde dat onderwijs gratis en verplicht moest zijn.

Het basisonderwijs in Costa Rica is dus verplicht, maar daarna verlaten veel kinderen noodgedwongen de schoolbanken en gaan werken om het vaak lage inkomen van het gezin wat op te krikken. Soms zijn er in de afgelegen gebieden ook geen middelbare scholen in de wijde omtrek te bekennen. De meeste middelbare scholen in de verstedelijkte Valle Central, in en rond de hoofdstad San José te vinden.

De kwaliteit van de onderwijs stelt niet zoveel voor, en als het even kan sturen de ouders hun kinderen naar privé-scholen. Hele rijke ouders kunnen het zich permitteren om hun kinderen naar universiteiten en hogescholen in het buitenland te sturen.

Volgens de regering is slechts 7% van de bevolking analfabeet, in werkelijkheid zal dat percentage veel hoger liggen.

De Universiteit voor Vrede in de hoofdstad San José was een initiatief van president Rodrigo carazo (1978-1982). Doel is het idee van vrede te onderwijzen op universiteiten en onderwijsinstellingen in de hele wereld. De universiteit ontwikkelt projecten over vredesonderwijs, ecologie, mensenrechten en oplossing van conflicten voor kerken, vakbonden en andere instellingen.

Typisch Costa Rica

Stenenbollen Costa Rica_{Photo: Rodtico21 CC 3.0 Unported no changes made}

In het zuiden van Costa Rica zijn honderden kunstmatige stenen bollen gevonden. Ze zijn perfect rond, tussen de 10 cm en 2 meter groot, en wegen tot 16 ton zwaar.

De bollen werden vermoedelijk gemaakt door de pre-Columbiaanse Brunca en symboliseren mogelijk de sterrenbeelden. De bollen, ook wel ‘esferas de piedra’ of ‘indian balls’ genoemd, liggen tegenwoordig veel bij openbare gebouwen en in parken.

Economie

Algemeen

Export Costa Rica_{Photo: R Haussman, Cesar Hidalgo, et. al. CC3.0 no changes made}

Costa Rica is het meest ´welvarende land´ van Midden-Amerika. Door de afschaffing van het leger kon veel geld geïnvesteerd worden in het onderwijs en door de politieke rust werd het land aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders. Belangrijk was de vestiging van de Amerikaanse producent van microprocessors Intel in 1998. De komst van Intel leidde ertoe verschillende andere hightech bedrijven zich in Costa Rica vestigden.

Op dit moment bevindt de Costa Ricaanse economie zich in een soort overgangsfase. Men is bezig om de op traditionele landbouwproducten gebaseerde economie om te vormen naar een economie die moderne producten maakt, gebaseerd op een hoogwaardige technologie. Ook de dienstensector, waaronder het toerisme, is enorm gegroeid. Het toerisme vormt zelfs de voornaamste bron van buitenlandse deviezen en biedt werkgelegenheid aan een groot aantal Costa Ricanen.

Door dit alles groeide de economie van 1998 tot en met 2003 fors, ondanks een stagnatie in 2000 en 2001. In 2003 groeide de economie weer met 5,6% en voor 2004 met meer dan op 4,4%. In 2009 wordt een handelsovereenkomst met de Verenigde Staten van kracht en dat geeft een boost aan de economische groei. In de jaren 2010 tot en met 2013 groeit de economie met ongeveer 4 % per jaar.Hierna zwakt de groei wat af en bedraagt in 2017 nog 2,7 %

Het grootste knelpunt voor Costa Rica is nog steeds het grote financieringstekort en de daarmee samenhangende uitstaande schulden, die overigens de laatste jaren behoorlijk zijn teruggebracht. De schuld is eind 2017 50% van het BNP.

Zoals zo vaak profiteert maar een klein deel van de bevolking echt van de toenemende welvaart, Ongeveer een kwart (21,7% in 2017) leeft onder de armoedegrens. Hoewel dat in Costa Rica niet zo duidelijke te zien is als vele andere derdewereldlanden.

Agrarische sector

Bananen Costa Rica_{Photo: Marlith CC 3.0 Unported no changes made}

Tot eind jaren tachtig was de landbouw de belangrijkste economische sector in Costa Rica. Door de opkomst van de hightech industrie is de landbouw nog maar verantwoordelijk voor 5,5% van het bruto nationaal product. Ca. 14% van de Costa Ricaanse beroepsbevolking werkt in de landbouw (2017), waarvan 50.000 in de bananenproductie. Door betere methoden nam de agrarische productie met 20% toe.

Van oudsher zijn de belangrijkste agrarische producten die Costa Rica voortbrengt, bananen, koffie, suiker, cacao en vlees. Na Ecuador is Costa Rica de tweede exporteur ter wereld van bananen. Zowel de bananenindustrie als de koffie-industrie staan onder druk door concurrentie en door lage wereldmarktprijzen. In Costa Rica worden de bananen in eindeloze plantages in de Caribische laagvlakten gekweekt.

De koffieteelt concentreert zich in de Valle Central en vindt plaats op relatief kleine plantages die eigendom zijn van de lokale bevolking. De verwerking van de oogst gebeurt door grote coöperatieve koffiebranderijen.

Om niet alleen afhankelijk te zijn van de traditionele producten streeft men al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw het aanbod van agrarische producten te specialiseren en te diversifiëren. Men mikt steeds meer op fruit, speciale koffiesoorten en sierteelt.

De Costa Ricaanse vissers vangen vooral sardines, tonijn, haai en garnalen. Sterk in opkomst is de kweek van zoetwatervis, met name de tilapia.

De export van rundvlees is dramatisch gedaald sinds het veelbelovende begin in de jaren zestig van de vorige eeuw. De veehouderijen voor de vleesproductie zijn in het noorden en noordwesten van Costa Rica gevestigd. De veehouderij is in handen van een klein aantal machtige boeren met uitgestrekte landgoederen met grote kuddes zeboes. De productie van melk in de Valle Central is van weinig belang. De veeteelt had als groot nadeel dat er in heel Costa Rica grote stukken woud werden gekapt ten behoeve van weidegronden met op uitgebreide schaal bodemerosie als gevolg.

Voedings- en genotmiddelenindustrie

Coctail met vruchtensap Costa Rica_{Photo: David Berkowitz CC 2.0 Generic no changes made}

De voedingsmiddelsector is zeer belangrijk voor de economie van Costa Rica. Er zijn ca. 13.000 bedrijven, die goed zijn voor ca. 50.000 banen in midden- en kleinbedrijf. De belangrijkste producten zijn zuivel, vlees, worst, pluimveeproducten en bakkerijproducten. De productie van tropisch fruit, vruchtensappen, snoep en chocolade neemt toe.

Ingevoerd wordt vooral ijs, rundvlees, graan, gedestilleerd, wijn, bier en verschillende niet-alcoholische dranken.

Bouw- en infrastructuur en ICT

Intel fabriek in Costa Rica_{Photo: Mariordo Mario Roberto Duran Ortiz CC 3.0 no changes made}

De sector bouw- en infrastructuur presteerde de laatste tien jaar goed, zowel wat betreft grote infrastructurele werken en de civiele bouw.

De afgelopen jaren zijn er verschillende infrastructurele projecten gestart, waaronder luchthavenwerken, wegwerken, havenwerken, ziekenhuizen en hotels, resorts en restaurants voor de toeristische sector.

De ontwikkelingen in deze sector leiden ook tot een groei van de vraag naar machines en apparatuur. Deze worden vrijwel in zijn geheel geïmporteerd vanuit voornamelijk de Verenigde Staten, maar ook uit Duitsland, Japan en Brazilië. Op het gebied van ICT is Costa Rica een redelijk grote speler met onder meer een grote Intel fabriek waar microprocessors gefabriceerd worden.

Energievoorziening

Waterkrachtt central in Costa Rica_{Photo: Equesgo16 in het publieke domein}

Op het gebied van energievoorziening neemt Costa Rica een belangrijke plaats in onder de Centraal-Amerikaanse staten. Ca. 95% van zijn energie verkrijgt Costa Rica uit duurzame bronnen.

Veruit de belangrijkste bron van energie in Costa Rica is waterkracht; meer dan 80% van de jaarlijkse energiebehoefte wordt hiermee gedekt. Er staan nieuwe waterkrachtcentrales gepland die zoveel waterkracht moeten gaan genereren, dat Costa Rica een groot deel van de elektriciteit kan gaan exporteren.

Andere belangrijke bronnen van energie zijn aardwarmte uit vulkanen en warmwaterbronnen, windenergie, zonne-energie en bio-energie.

Verkeer en vervoer

Panamerican Highway in Costa Rica_{Photo: Ll1324 in het publieke domein}

De Inter-Amerikaanse autoweg vormt de noord-zuidverbinding en verbindt Costa Rica met de buurlanden Panama en Nicaragua. Het wegennet is op zich vrij uitgebreid met ca. 35.000 kilometer, maar slechts 20% is behoorlijk verhard. Vrijwel alle wegen lopen via de hoofdstad San José.

Vanuit San José lopen spoorwegen naar de zeehavens Puerto Limón aan de Caribische kust en Puntarenas aan de kust van de Grote Oceaan. In totaal beslaat het Costa Ricaanse spoorwegennet ca. 950 kilometer. Het spoorwegennet is echter in een zeer slechte staat en er vindt nog maar in beperkte mate goederenvervoer plaats.

De nationale luchtvaartmaatschappij LACSA vliegt vanaf de internationale luchthaven Juan Santamaría bij San José naar Noord- en Midden-Amerika en het Caribisch gebied. Een tweede intrenationale luchthaven is die van Daniel Oduber, gelegen bij Liberia in het noordwesten van Costa Rica. Vanaf hier vertrekken veel chartervluchten naar populaire strandbestemmingen aan de Stille Oceaan.

Particuliere maatschappijen onderhouden het binnenlandse verkeer. In totaal telt Costa Rica ca. 15 vliegvelden.

Costa Rica telt vier havens van enige betekenis: Puerto Limón, Moín, Puntarenas en Caldera. De eerste twee havens nemen ca. 80% van alle zeevracht voor hun rekening.

Vakantie en Bezienswaardigheden

Ecotourisme Costa Rica_{Photo: Pigment-Ink CC 4.0 International no changes made}

Het toerisme is al sinds enige jaren een van de belangrijkste sectoren van de Costa Ricaanse economie en zorgt voor de meeste buitenlandse deviezen. Costa Rica richt zich vooral op het zogenaamde ecotoerisme, maar ook op ‘adventure travel’ en strandtoerisme.

De meeste bezoekers, ca. 50%, komen uit de Verenigde Staten en Canada. Het aandeel van bezoekers uit Europa neemt steeds meer toe.

San Jose, Costa Rca_{Photo: Andy Rusch CC 2.0 Generic no changes made}

San Jose is drastisch veranderd in de afgelopen eeuwen, van een stad van de landbouw tot nu een vrij kosmopolitische en uitgestrekte hoofdstad van Costa Rica. San Jose is vol met natuurlijke bezienswaardigheden en toeristische attracties die te maken hebben met tropische dieren en planten uit het land.

Spyrogyra Butterfly Garden in San Jose, Costa Rica_{Photo: Bernard DUPONT CC 2.0 Generic no changes made}

Zo zijn er de vele vlinders en de kolibrie soorten in de Spyrogyra Butterfly Garden en inheemse dieren in het Simon Bolivar Zoological Park. San Jose is een toevluchtsoord voor diegenen die van dichtbij de wonderen van de natuur willen bekijken . Andere bezienswaardigheden die je niet mag missen in San Jose zijn het eind 19e-eeuwse Nationaal Theater, met zijn weelderige marmeren foyer en grote zaal. Door een bezoek te brengen aan de koffie boerderijen aan de rand van de stad zal je begrijpen waarom de Costa Ricaanse koffie uit San Jose een van de beste ter wereld is. Vergeet niet om een het lokale leven op de Centrale Markt te bekijken Het gonst en er zijn bruisende attracties en activiteiten op alle uren van de dag. Lees meer op de San Jose pagina van Landenweb.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

COSTA RICA LINKS

Advertenties
• Costa Rica verre reizen van ANWB
• Costa Rica Tui Reizen
• Reis-Expert.nl
• Costa Rica Vliegtickets.nl
• Vakantie Costa Rica
• Djoser Rondreis Costa Rica
• Rondreis Costa Rica
• Rondreizen Costa Rica
• HotelsCosta Rica
• Autoverhuur Sunny Cars Costa Rica
• Djoser fietsreis - Costa Rica
• Costa Rica reizen met kinderen

Nuttige links

Costa Rica Reisfoto's
Dieren in Costa Rica (N)
Duiken, reizen, dieren, landschap, jungle, info, foto's Costa Rica (N)
Reisinformatie Costa Rica (N)
Reizendoejezo - Costa Rica (N)
Rondreis Costa Rica (N)
Telefoongids Costa Rica
Willgoto Costa Rica (N)

Bronnen

Daling, T. / Costa Rica : mensen, politiek, economie, cultuur

Koninklijk Instituut voor de Tropen/Novib

Luft, A. / Reishandboek Costa Rica

Elmar

Mays, B. / Costa Rica

Kosmos-Z&K Uitgevers

Müller, B. / Costa Rica

Van Reemst

O´Bryan, L. / Costa Rica

Gottmer/Becht

Te gast in Costa Rica

Informatie Verre Reizen

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt september 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems