TSJAAD
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Frans
Hoofdstad	Ndjamena
Oppervlakte	1.284.000 km²
Inwoners	15.750.845   (mei 2019)
Munteenheid	CFA-frank   (XA)
Tijdsverschil	+0
Web	.td
Code.	TCD
Tel.	+235

Geografie en Landschap

Geografie

Tsjaad ligt in Centraal-Afrika en is volledig ingesloten door land. Tsjaad grenst in het noorden aan Libië, in het oosten aan Soedan, in het zuiden aan de Centraal-Afrikaanse Republiek en in het westen aan Kameroen, Nigeria en Niger. De oppervlakte van Tsjaad is 1.284.000 vierkante kilometer. Tsjaad is daarmee ongeveer 38 keer zo groot als Nederland.

advertentie

Tsjaad: Satellietfoto_{Photo: Publiek Domein}

advertentie

Landschap

Een groot gedeelte van Tsjaad is gelegen aan het Tsjaadbekken. Dit gebied is een afvoerloos gebied met het Tsjaadmeer. Na een periode van regen heeft dit meer een oppervlakte van ongeveer 25.000 km2. Na een droge periode is de oppervlakte veel kleiner. Het Tibestigebergte ligt ten noorden en oosten van de Tsjaadbekken. In het zuiden van Tsjaad bevinden zich de Equatoriaal-Afrikaanse savannebossen en savannen. Naar het noorden toe worden deze steeds droger en gaan over in steppen, woestijnsteppen en woestijn (Sahara).

Tsjaad heeft talrijke meren die meestal afvoerloos zijn; evenals de vele riviertjes liggen ze grote delen van het jaar droog. De belangrijkste rivier is de 800 km lange Chari met vele zijrivieren waaronder de Logone. Deze rivier mondt uit in het Tsjaadmeer.

advertentie

Strand van N'Djamena, Tsjaad_{Photo: NOAA Photo Library, in het publieke domein}

Klimaat en Weer

Tsjaad heeft in het zuiden een tropisch en in het noorden een woestijnklimaat. De regenperiode duurt in het zuiden een halfjaar, van mei tot en met oktober. De neerslag in het zuiden van Tsjaad ligt jaarlijks tussen de 600 tot ruim 1200 mm. In het noorden van Tsjaad heerst een woestijnklimaat. De middagtemperaturen liggen hier hoog, maar 's nachts lopen de temperaturen sterk terug. In de maanden maart tot en met mei liggen de temperaturen rond de 45 °C. Dit zijn de heetste maanden van het jaar. Gemiddeld valt er zeer weinig regen in de Sahara, tussen de 50 en 200 mm. neerslag per jaar.

Planten en dieren

advertentie

Planten

De regenval bepaalt de soort begroeiing in het land. In het noorden groeit in de droge rivierbeddingen stug gras. In een aantal oases zijn palmen geplant. De steppen van de Sahelzone zijn begroeid met stugge grassoorten en doornstruiken. In het zuiden van de Sahelzone is er boslandschap met acacia's, gombomen en de kenmerkende baobab: de apenbroodboom. Tsjaad kent ook een tropisch gedeelte. In dit deel groeit in het uiterste zuiden tropisch regenwoud. De begroeiing daar is zeer weelderig en gevarieerd.

advertentie

Dieren

In de woestijngebieden leven slangen, hagedissen en andere reptielen. Het andere deel van Tsjaad heeft veel wilde diersoorten zoals antilopen, giraffen, leeuwen en jachtluipaarden in de Sahelzone. In de meer bosrijke gebieden leven onder andere olifanten en neushoorns. Krokodillen en nijlpaarden leven voornamelijk in de moerassen.

Geschiedenis

Van Frans bezit naar onafhankelijkheid

In 1960 werd Tsjaad onafhankelijk van Frankrijk, met uitzondering van het noordelijk deel, dat tot 1964 onder Frans militair beheer bleef. Vanaf de onafhankelijkheid tot de dag van vandaag heeft het land politieke onrust gekend als gevolg van elkaar afwisselende regeringen en elkaar bestrijdende politiek-militaire bewegingen. Een constante factor daarin zijn de tegenstellingen en conflictueuze relaties tussen de Arabische, van de veeteelt levende moslimbevolking in het arme, woestijnachtige Noorden en de christelijk-animistische landbouwers in het relatief welvarende Zuiden.

De geschiedenis van Tsjaad van de afgelopen veertig jaar kan ruwweg in vier periodes onderverdeeld worden op basis van de regeerperiodes van de opeenvolgende presidenten. Wie er aan de macht kwam was niet zozeer de uitkomst van interne politieke verschillen, als wel van buitenlandse beïnvloeding: bepalend hierbij was welke partij de militaire en financiële steun verwierf van enerzijds Libië en anderzijds Frankrijk.

Periode Tombalbaye

Van 1960 tot 1975 was François Tombalbaye, leider van de Parti Progressiste Tchadien (PPT), president. Hij was afkomstig uit het Zuiden. In 1962 verbood hij alle politieke partijen behalve de PPT, hetgeen op grote weerstand stuitte bij politiek invloedrijke personen in het Noorden. De hele periode van zijn bewind had hij te kampen met militaire op- en tegenstand in het Noorden van het land. In 1965 brak een ware rebellie tegen hem uit. Belangrijk in die strijd was de in 1966 in het Noorden opgerichte politieke partij FROLINAT (Front de Libération Nationale du Tchad), met de militaire tak FAN (Forces Armes du Nord) met Hissène Habré. In 1968 intervenieerde Frankrijk aan de kant van de regering, terwijl Libië actief de FAN ondersteunde. De spanningen tussen Tsjaad en Libië liepen hoog op toen Libië in 1973 de zogenaamde Aozou-strip in het Noorden annexeerde. In 1975 kwam president Tombalbaye om bij een staatsgreep.

1975-2000

De periode 1975-1982 met eerst Malloum (uit het Noorden) en daarna Kamougue (uit het Zuiden) als president staat bekend als de meest bloedige in de geschiedenis van Tsjaad. Militaire groepen met wisselende coalities (Habré soms samen met Malloum tegen de Libiërs en dan weer los van Malloum gesteund door de Libiërs) en wisselende voorkeuren bij Frankrijk bestreden elkaar voortdurend.

Van 1982 tot 1990 was Hissène Habré aan de macht. Een nationale verzoeningspoging met zuiderlingen op belangrijke kon het uitbreken van nieuwe onlusten niet voorkomen. Met name het Noorden, waar Libië nog steeds aanspraak maakte op de Aozou-strip en rebellerende militaire-politieke groepen bleef steunen, werd geteisterd door geweld.

Habré werd, na een staatsgreep, in 1990 opgevolgd door Idriss Déby, lid van de invloedrijke Zaghawa-stam uit het noorden en voormalig opperbevelhebber van Habr é's militaire eenheid. Sindsdien beheerst zijn Mouvement Patriotique du Salut (MPS) de Tsjadische politiek. Bij zijn aantreden in 1990 kondigde Déby een aantal hervormingen aan, zoals de invoering van een meerpartijensysteem. De eerste presidentsverkiezingen in Tsjaad, in 1996, werden door Déby gewonnen, evenals die van 2001. Ook onder Déby blijft de toestand in Tsjaad onrustig.

21e eeuw

In 2004 komen veel vluchtelingen uit Darfur naar Tsjaad en raken troepen van Tsjaad slaags met pro-Soedanese troepen. In mei 2006 wordt Déby opnieuw tot president uitgeroepen na een eerdere grondwetswijziging die hem in staat stelde opnieuw mee te doen aan de verkiezingen. In augustus 2007 stemt de oppositie in met uitstel van de parlementsverkiezingen tot 2009. In januari 2008 stemt de EU in met een vredesoperatie om vluchtelingen uit Darfur in Tsjaad te beschermen. Het blijft onrustig in 2008 tussen Soedan en Tsjaad. In januari 2009 sluiten acht rebellengroepen een verbond onder leiding van Timan Erdimi.

In februari 2010 ontmoeten president Deby en al-Bashir van Soedan elkaar voor het eerst in zes jaar. Ze willen normalisatie van de betrekkingen tussen hun landen. In april 2010 gaat de grens tussen beide landen open. In april 2011 worden de preidentsverkiezingen gewonnen door Idriss Deby. Deby probeert in 2012 allianties te vormen met buurlanden on de Islamisten van Boko Haram te bestrijden. In juli 2013 wordt voormalig leider Hissene Habre in Senegal gearresteerd. In juli 2015 begint zijn proces en in mei 2016 wordt hij veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf door een rechtbank die gesteund wordt door de Afrikaanse Unie. In februari 2017 kondigt president Deby aan dat de verkiezingen die dit jaar zouden moeten plaatsvinden worden uitgesteld vanwege geldgebrek. In september 2017 beschuldigt Amnesty International de regering van bruut en hardhandig opterden tegen haar critici. President Déby komt om in april 2021 tijdens een operatie om een opmars van de rebellen naar de hoofdstad af te slaan. Tot de volgende verkiezingen neemt generaal Mahamat Déby het presidentschap waar.

Bevolking

In Tsjaad wonen 12.075.985 mensen (2017). De bevolkingsdichtheid bedraagt ongeveer 9,4 inwoners per vierkante kilometer.

In totaal leven er ongeveer 200 etnische bevolkingsgroepen. De Sara is de grootste bevolkingsgroep. Zij leven samen met de Hausa en de Hamitische groepen in het zuidwesten van het land. In het noorden van Tsjaad wonen de Tibboe, de Kanuri en de Toeareg. In het noorden en in het midden van Tsjaad overheersen de islamitische bevolkingsgroepen waaronder de Toubou, de Fulbe, de Hadjerai, de Kotoko, de Baguirmi, de Boulala, de Kanembou, de Maba en de Zaghawa.

• De natuurlijke bevolkingsgroei bedraagt 1,86%. (2017)
• Geboortecijfer per 1000 inwoners is 35.6 (2017)
• Sterftecijfer per 1000 inwoners is 13.8 (2017)
• Levensverwachting is 50,6 jaar (mannen 49,4 en vrouwen 51,9 jaar) (2017)

Taal

Frans en Arabisch zijn de officiële talen van Tsjaad. Daarnaast wordt Sra gesproken en talloze andere inheemse talen en dialecten.

Enkele uitspraakregels van het Arabisch:

• -alle letters worden uitgesproken
• -een ‘ betekent dat een letter heel kort uitgesproken wordt
• -de r is een rollende r
• -de y wordt uitgesproken als sj
• -de sh wordt uitgesproken als sj
• -de gh wordt uitgesproken als een brouw-r of Franse r
• -de kh wordt uitgesproken als een hard g
• -de ou wordt uitgesproken als oe

Er bestaat geen vaste Nederlandse schrijfwijze voor Arabische woorden. De namen worden geschreven zoals ze uitgesproken worden. Aqaba kan dus net zogoed als Akaba gespeld worden.

Het Arabische schrift wordt van rechts naar links geschreven en bestaat uit 28 medeklinkers. Klinkers worden niet geschreven en daardoor ontstaan er verschillende Latijnse schrijfwijzen voor één-en-hetzelfde woord. Arabische cijfers worden van links naar rechts geschreven.

Enkele woorden en zinnen:

Nederlands	Arabisch
Een	wahed, vrouwelijk: wahda
Twee	etnen
Drie	talata
Tien	‘ashra
Honderd	meyya
Duizend	‘alf
Zondag	yom el had
Woensdag	yom el ’arba’
Ja	‘aywa
Nee	la’
Zomer	sef
Winter	sheta
Waar is het hotel?	fen el fondok?
Hoe laat is het?	essa’a kam?
Hoe heet u?	‘esm-ak ‘ak? (man)
Hoe heet u?	‘esm-ek ‘eh? (vrouw)
Hebt u wisselgeld?	‘andokom fakka?

Godsdienst

Het noorden van Tsjaad is overwegend islamitisch. In het zuiden is de bevolking christen of animist.

Samenleving

Staatsinrichting

De grondwet van 1996 voorziet in een meerpartijen systeem. De president wordt direct gekozen voor een periode van vijf jaar. Sinds 2005 kan hij ongelimiteerd herkozen worden. De president kiest de premier die vervolgens de ministerraad samenstelt. De wetgevende macht ligt bij het parlement, dat uit twee kamers bestaat die direct gekozen worden. De Nationale Vergadering, die uit 155 leden bestaat, wordt gekozen voor een periode van vier jaar. Een Senaat, met een mandaat voor twee jaar, is tot op heden niet bijeen gekomen. Van de 155 zetels in de Nationale Vergadering worden er momenteel 110 ingenomen door de MPS. De meerderheid van de oppositie in het parlement is op de een of andere manier met de MPS verbonden.

Politiek

Met het aantreden van Déby in 1990 werden democratische hervormingen en de invoering van een meerpartijensysteem aangekondigd. Parlements- en presidentsverkiezingen vonden plaats in 1996 en 1997. De spanningen tussen het Noorden en Zuiden en de conflicten tussen regering en rebellen (die zich inmiddels hadden verenigd in de Mouvement pour la Démocratie et le Dévelopment), en andere oppositiepartijen zoals het Comité de Sursaut National pour la Paix et la Démocratie (CSNPD) in het Zuiden, bleven bestaan.

Als gevolg van onvrede over het uitblijven van toegezegde hervormingen braken in oktober 1997 in het Zuiden gevechten uit tussen regeringstroepen en de Zuidelijke rebellenbeweging FARF, die een federatie voorstaat. De positie van D éby wordt, na mislukte staatsgrepen in 2004 en 2006, in toenemende mate verzwakt door verdeeldheid binnen het leger en zijn eigen Zaghawa-stam. In het Oosten van Tsjaad voeren door Soedan gesteunde rebellenbewegingen als de “Rassemblement pour la Démocratie et la Liberté” (RDL) en het “Front Uni pour le Changement” (FUC), met gebruik van Darfur als uitvalsbasis, tegen de regering gerichte activiteiten uit. Op 18 december 2005 pleegden rebellen onder leiding van Mahamat Nouri een aanval op het stadje Adré.

Een op 8 februari 2006 onder auspiciën van president Khadaffi gesloten akkoord waarbij Tsjaad en Soedan beloven af te zien van inmenging in elkaars interne aangelegenheden (lees: steun aan rebellen) is tot op heden niet nageleefd. Op 13 april 2006 voerden rebellen van het FUC een aanval uit op N’ Djamena. Deze werd door het regeringsleger met logistieke steun van Frankrijk afgeslagen.

Inmiddels werd president Déby op 3 mei 2006 met bijna 65% van de stemmen herkozen voor een derde ambtstermijn. Deze verkiezingen, op basis van een omsteden grondwetswijziging, werden door de oppositie geboycot.

Terwijl de Veiligheidsraad van de VN sinds eind 2006 de mogelijkheid bestudeert vredestroepen te stationeren aan de grens tussen Darfur en Tsjaad/de CAR, vonden in januari 2007 in de omgeving van Adré confrontaties plaats tussen het regeringsleger en een nieuwe coalitie van rebellenbewegingingen onder de naam Union des Forces pour la Démocratie et le Développement (UFDD) onder leiding van generaal Mahamat Nouri.

In de marge van de Frans-Afrikaanse top, in februari 2007, werd een accoord gesloten tussen de presidenten van Soedan, Tsjaad en de CAR waarbij deze beloven af te zien van steun aan rebellen in elkaars landen, “conform het accoord van Tripoli”.

De huidige actuele situatie staat beschreven in het hoofdstuk geschiedenis.

Economie

De mogelijkheden voor economische groei zijn structureel beperkt door een combinatie van slechte klimatologische omstandigheden, een zeer gebrekkige infrastructuur, politiek-militaire conflicten, een slecht bestuur, het ontbreken van een uitgang naar zee, en het hebben van een omvangrijke schuld.

De handelsbalans heeft door de tijd heen steeds een tekort vertoond, wat vooral te wijten is aan de lage binnenlandse productie, de hoge transportkosten en de omvangrijke voedselimporten. De economie was sterk afhankelijk van de hulp van Frankrijk, de Verenigde Staten, de Wereldbank, het International Monetair Fonds (IMF) en de EU (onder andere gericht op de verbetering van de infrastructuur).

Er zijn grote regionale economische verschillen in Tsjaad. De noordelijke regio's zijn zeer dunbevolkt en er is nauwelijks sprake van formele economische activiteit. Het Zuiden daarentegen is veel dichter bevolkt en de katoenproductie verschaft er een inkomen aan een groot deel van de bevolking. Ten minste 80% van de bevolking van Tsjaad vertrouwt voor zijn levensonderhoud op zelfvoorzienende landbouw en veeteelt. De economische groei bedroeg -3,1% in 2017 en het BNP per hoofd van de bevolking lag op $ 2.300.

Sinds enige jaren is de hoop op vooruitgang gevestigd op een oliewinningsproject in het Zuiden van het land. De exploitatie is in handen van een olieconsortium bestaande uit Exxon Mobile, Petronas (Maleisië) en Chevron. Olie zorgt voor het leeuwendeel van de inkomsten uit de export. Katoen, vee en Arabische gom zorgen voor het andere deel van de export van Tsjaad. De totale waarde van de export bedroeg $ 2,5 miljard (2017). De verenigde Staten en China zijn de grootste afnemers van Tsjaad. Ingevoerd worden machines, transportmiddelen en voedsel. De totale waarde van de import bedroeg $ 2,2 miljard. Dankzij de olie heeft Tsjaad dus een overschot op de handelsbalans.

Het investeringsklimaat van Tsjaad blijft een uitdaging vanwege de beperkte infrastructuur, een tekort aan goed opgeleide werknemers, uitgebreide overheidsbureaucratie en corruptie .

Vakantie en bezienswaardigheden

Als mensen een Afrikaanse vakantie overwegen, staat Tsjaad meestal niet hoog op hun lijstje. Naast het feit dat een van de armste landen van de wereld is, is het is ook een van de meest corrupte en gewelddadige landen. Toch zullen avontuurlijke bezoekers die voorzorgsmaatregelen nemen tal van toeristische attracties in Tsjaad kunnen bewonderen. Controleer de overheidsadviezen voordat je gaat.

Het Tsjaad-meer levert water aan meer dan 20 miljoen mensen in Tsjaad en het naburige Kameroen, Niger en Nigeria. Eens was het het centrum van de zouthandel in Afrika. Het is een van de grootste zoetwatermeren in de wereld. De beste tijd om het Tsjaad-meer bezoeken is vanaf augustus tot en met december, de waterstanden zijn dan op het hoogste peil en de trekvogels zijn neergestreken. Je ziet er ook nijlpaarden, krokodillen en andere wilde dieren.

N'Djamena is de hoofdstad van Tsjaad. Het heeft een rauw nachtleven met tal van bars en lokale muziek. De historische wijk heeft een actieve dagelijkse markt, hier kunnen toeristen kleurrijke tapijten en sieraden gemaakt door de vriendelijke bewoners kopen. Bezoek ook het Nationaal Museum voor een kijkje in de Sarh cultuur, met een aantal collecties die dateren uit de negende eeuw.

Door het Zakouma National Park in het zuiden van Tjaad stroomt de Bahr Salamat rivier met haar zijrivieren. Zakouma was het eerste nationale park van Tsjaad. Het meet 1.200 vierkante mijl aan wildernis. Ondanks het feit dat het werd leeggeroofd door stropers en geteisterd door oorlog, is het park sinds de regering en de Europese Unie in 1989 hun handen ineen sloegen goed gerestaureerd. Er zijn weer wilde dieren in overvloed, met meer dan 40 soorten grote zoogdieren, waaronder leeuwen en giraffen en tientallen soorten vogels. Het park heeft de grootste concentratie olifanten ter wereld.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

TSJAAD LINKS

Advertenties
• Vliegtickets Tsjaad
• Hotels Tsjaad
• Tradetracker plaats advertenties en verdien geld
• Vakantieveilingen bied mee op de beste deals

Nuttige links

Reisinformatie Tsjaad (N)
Tsjaad Startnederland (N+E)

Bronnen

Elmar Landeninformatie

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt augustus 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems