BOLIVIA
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Spaans, Quechua, Aymara, Guaraní
Hoofdstad	Sucre, regering zetelt in La Paz
Oppervlakte	1.098.581 km²
Inwoners	11.357.411   (mei 2019)
Munteenheid	boliviano   (BOB)
Tijdsverschil	-5
Web	.bo
Code.	BOL
Tel.	+591

To read about BOLIVIA in English - click here

Geografie en Landschap

Geografie

Bolivia (officieel: República de Bolivia) is een presidentiële republiek in Zuid-Amerika. Het land wordt volledig omsloten door andere landen. Bolivia grenst in het noorden en het oosten aan Brazilië (3400 km), aan Paraguay (750 km) in het zuidoosten, aan Argentinië (832 km) in het zuiden en aan Chili (861 km) en Peru (900 km) in het westen.

advertentie

Cordillera Real Bolivia_{Foto:Dick Culbert Creative Commons Attribution 2.0 Generic no changes made}

Vroeger was Bolivia twee keer zo groot en grensde het zelfs aan de Stille Oceaan (Pacific). In de loop der tijd heeft het land veel gebied verloren aan de buurlanden. Bolivia is qua oppervlakte het vijfde land van Zuid-Amerika en meet 1.098.581 km2. Het is daarmee ongeveer net zo groot als Spanje en Frankrijk samen en ongeveer 26x zo groot als Nederland.

advertentie

Bolivia Satellietfoto_{Foto:Publiek domein}

Landschap

Bolivia ligt in het centrum van het Andesgebergte dat van noord naar zuid over het Zuid-Amerikaanse continent loopt. Het Boliviaanse Andesgebergte bestaat uit twee evenwijdig lopende bergketens. Daartussen ligt een hoogvlakte (Altiplano) die op een hoogte van ca. 4000 meter ligt. De oostelijke bergketen heet de Cordillera Oriental en daar komen toppen voor tot 6500 meter hoogte. De westelijke bergketen heet Cordillera Occidental en kenmerkt zich door veel vulkanische activiteit en droge woestijnachtige gebieden. Langs de grens met Chili liggen rijen vulkanen met de hoogste berg/vulkaan van Bolivia, de Sajama (6700 meter). Het laagste punt van Bolivia ligt bij de Rio Paraguay (90 meter boven zeeniveau).

advertentie

Titicameer Bolivia_{Foto:Alex Promois Creative Commons Attribution 2.0 Generic no changes made}

De hoogvlakte (Altiplano) grenst in het noorden aan het Titicaca-meer en in het zuidwesten aan een gebied met woestijnen en zoutmeren. Het Titicaca-meer ligt 3810 meter boven de zeespiegel, heeft een oppervlakte van 8800 km2, is tot 400 meter diep en is het hoogst bevaarbare meer ter wereld. Dwars door het meer loopt de grens met Peru. De Altiplano heeft in een zeer ver verleden onder zeeniveau gelegen. Bewijzen daarvoor zijn de vele fossiele schelpen, koralen en zeedieren die gevonden zijn. In het oosten liggen middelhoge bergmassieven met diepe, door rivieren uitgeslepen dalen (yungas).

Ten zuiden hiervan gaat dat gebied over in een valleiengebied (valles) die nog altijd op 2000 à 3000 meter hoogte liggen. Het noordelijke gedeelte van de laagvlakte behoort tot het stroomgebied van de Amazone. Hier vinden we regenwoud (Oriente) dat naar het zuiden overgaat in een savanne-achtig landschap met grasvlaktes (pampas). In het zuidwesten liggen uitgestrekte salpeterwoestijnen en zoutmoerassen.

Klimaat en Weer

De Andesmassieven verdelen Bolivia in klimaatzones en zijn voor het klimaat dé bepalende factor. In het noordelijk gelegen Amazonegebied is het klimaat tropisch en vochtig, in het zuidoosten is het droog en heet, in de valleien is het vrij koel en in het hoogland is het koud. Het regenseizoen valt in de zomer, van december tot april. De winter die van mei tot augustus duurt, is het droge seizoen.

Een andere manier om het klimaat globaal in te delen is de hoogte waarop dorpen en steden gelegen zijn. Boven de 4000 meter is het meestal koud (tierra fría), ’s nachts zelfs tot –20°C. Tussen de 2000 en 4000 meter is het gematigd warm tot koud. Tussen de 1500 en 2500 meter is het vaak aangenaam subtropisch weer (tierra templada). Beneden de 1000 meter is het over het algemeen tropisch warm (tierra caliente).

advertentie

Cordillera Oriental Bolivia_{Foto:Fotord Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International no changes made}

Op de oostelijke bergketen, de Cordillera Oriental, valt de meeste sneeuw en behoorlijk veel regen op de wat lagere delen. Op de westelijke bergketen, de Cordillera Occidental, valt zeer weinig neerslag. Door de constante temperatuur (9°C) van het Titicaca-meer heerst er rond dit meer een mild klimaat. In het zuiden en de zuidwesthoek van het land wordt het steeds kouder en kan het ’s winters streng vriezen. In het hoge Andesgebergte is de winter, die van mei tot september duurt, zonnig en droog. Op 4000 meter hoogte is het 10-15°C, maar voelt het door de felle zon warmer aan. ’s Nachts daalt de temperatuur tot onder het vriespunt. De gemiddelde zomertemperatuur ligt vaak maar enkele graden hoger dan in de winter doordat het ’s zomers vaak regent en bewolkt is. La Paz ligt bijvoorbeeld op 3658 meter hoogte; in januari is het gemiddeld 10°C en in juli 7°C; er valt gemiddeld 572 mm neerslag per jaar.

advertentie

Bolivia Klimaatzones_{Foto:Ali Zifan CC Attribution-Share Alike 4.0 International no changes made}

In de dalen tussen de in het oosten liggende middelhoge berggebied is het zeer regenachtig en subtropisch warm. Dit gebied gaat over in valleien (valles) met minder regen, en dan alleen nog in de regentijd van december tot april. In de laagste dalen van het Andesgebergte is het tropisch warm. In de laaglanden heerst een tropisch, vochtig klimaat. Het vriest hier nooit, maar het kan wel ineens sterk afkoelen als de Surazo waait, een koele zuidenwind. Ook hier valt de meeste regen in de zomer en dat kan zelfs tot grote overstromingen leiden doordat de rivieren de grote hoeveelheden water niet kunnen verwerken. Concepción ligt op 490 meter hoogte; in januari is het gemiddeld 24°C en in juli 20°C; er valt gemiddeld 1141 mm neerslag per jaar. Doordat Bolivia op het zuidelijk halfrond ligt, is het bij ons zomer als het daar winter is en omgekeerd.

Planten en Dieren

Planten

advertentie

Bolivia Yareta_{Foto:Pedro Szekely Creative Commons Attribution 2.0 Generic no changes made}

De Amazonevlakte in het noordwesten bestaat uit tropisch regenwoud, evenals het moerassige gebied in het zuidoosten. In het zuiden ligt tussen de puna- páramo- vegetatie en het llanogebied een streek met Sierra-vegetatie dat wil zeggen doornstruiken en cactussen en in hogere delen altijdgroen bos. Het Andesgebied bezit een puna-vegetatie. Het llano-gebied bezit een savannevegetatie, de hoogvlakte heeft gedeeltelijk een páramo-vegetatie en gedeeltelijk een puna- vegetatie.

In de jungle groeien nog steeds de steeds zeldzamer wordende mahoniebomen. Verder cacao- en rubberbomen, de bibosí en veel palmensoorten. In ondiepe meren komt de schitterende Victoria Regia voor. Op de Altiplano groeit niet zoveel door de kou en de geringe neerslag: lage struiken, cactussen, vetplanten, mossen en gele graspollen. Opvallend is de yareta, die boven de 4000 meter groeit en honderden jaren oud kan worden. De keñua is een boomsoort die zich zelfs tot 5200 meter hoogte staande kan houden.

advertentie

Puya Raimondi Bolivia_{Foto:Vane 59 Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

De Yungas (oostelijke berghellingen) zijn voor een groot gedeelte bedekt met nevelwouden en verder varens, bergbamboe en uiteindelijk subtropisch bos met orchideeën, bromelia’s en palmen. Onder de reusachtige bomen van het tropisch regenwoud groeien veel kleine bomen en lianen en op de bodem o.a. varens, begonia’s en paradijsbloemen of heliconia’s.

De meest bijzondere plant van Bolivia is de Puya Raimundi, de grootste vetplant van de wereld met een bloemstengel tot 12 meter lengte. Voordat deze plant bloeit gaan er honderd jaar voorbij. Van de gecultiveerde planten is de aardappel de bekendste. In de Andes komen meer dan 200 soorten voor. Een andere plant die belangrijk is voor de voedselvoorziening is de yuca, die in de laaglanden wordt verbouwd. Ook maïs en quinoa worden voor de voedselvoorziening geteeld.

advertentie

Guanaco Bolivia_{Foto:Bernard Gagnon CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

Dieren

De bekendste groep dieren van het Andesgebergte zijn de kameelachtigen: de guanaco, de vicuña, de alpaca en de lama. De guanaco en de vicuña leven in het wild, de lama en de alpaca zijn tot huisdieren gemaakt. Zij worden gebruikt als lastdier en voor het vlees en de wol. De vicuña is een beschermd dier en er leven in Bolivia nog ongeveer 2000 exemplaren. Andere bijzondere dieren in het Andesgebergte zijn de viscacha, een grote chinchillasoort met een opvallend lange staart, de zeldzame brilbeer of Andesbeer en de condor, een roofvogel met een spanwijdte van drie meter die een grote rol speelt in de Boliviaanse mythologie. Verder nog de rhea, een nandoesoort (struisvogelsoort), en de zeer zeldzame James-flamingo. Veel voorkomende watervogels zijn Andesganzen, ibissen, kluten, futen en meerkoeten. Kolibries en papegaaien komen zelfs boven de 4000 meter nog voor en op grote hoogte leven ook nog bergtoekans.

Zoogdieren in het Andesgebergte zijn o.a. de bergocelot en de poema, de wilde marmot en de armadillo, een gordeldier. De tropische laagvlakte herbergt zeer veel dieren waaronder bekende dieren als de panter, de jaguar, de tapir, de javelí of navelzwijn en de anaconda, een reusachtige wurgslang. Apensoorten die voorkomen zijn brulapen, slingerapen en doodshoofdaapjes. Kleinere zoogdieren zijn neusberen, agouti’s (knaagdier), miereneters, otters en luiaards. In de pampagebieden leven in de rivieren o.a. waterschildpadden, roze zoetwaterdolfijnen en alligators.

Capibara Bolivia_{Foto:Fidel León Darder CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

De capibara is het grootste knaagdier ter wereld. De grote jabira is een ooievaarachtige en is door zijn kleuren een opvallende verschijning. Verder komen in tropisch Bolivia nog hoatzins, sterns, aalscholvers, slangehalsvogels en verschillende soorten ijsvogels voor. Van de vlindersoorten is de grote blauwe morpho de opvallendste, naast prachtige passiebloem- en pagevlinders. In het Titicaca- meer komen zalm, forel en koningsvis of pejerrey voor. De avifauna behoort tot de rijkste ter wereld. Er komen ca. 1200 soorten vogels voor; een merkwaardige kortvleugelige fuut komt alleen maar voor in de buurt van de bergmeren Titicaca en Poopó.

Door de tropische harthoutindustrie en het kappen en platbranden voor de landbouw verdwijnen er jaarlijks vele duizenden hectares bos. Maar een klein percentage wordt tot nu toe herbebost. De erosie en de uiteindelijke woestijnvorming vormt een grote bedreiging voor de planten- en dierenwereld. De laatste jaren wordt hier door de regering wel meer aandacht aan besteed. De nationale parken zijn moeilijk te bereiken, maar zouden wel een bron van inkomsten kunnen worden i.v.m. het toerisme.

Geschiedenis

Pre-Columbiaanse periode

Zonnepoort van Tiwanaku in Bolivia_{Foto:Publiek domein}

Aangenomen wordt dat de oorspronkelijke bewoners van het Amerikaanse continent, de indianen, tienduizenden jaren geleden vanuit Azië overstaken naar Amerika. Nog eens duizenden jaren later was het hele Amerikaanse continent bewoond. Ook neemt men aan dat er ook nog andere volken naar Amerika kwamen. Opvallend in dat verband zijn de overeenkomsten tussen de Andestalen Aymará en Quechua en het Polynesisch. Ook uiterlijk zijn er duidelijke overeenkomsten. Menselijke bewoning in de Andes dateert al minstens van 13.000 voor Chr., o.a. de Vizcachani-cultuur. Deze nomadisch levende stammen gingen pas vanaf 6000 voor Chr. over op landbouw en veeteelt. Van de levenswijze van deze oude culturen is verder weinig bekend. Deze hele periode tot ongeveer 3000 voor Chr. wordt ook wel de prekeramische periode genoemd.

De keramische periode duurde van 3000 voor Chr. tot ongeveer 1500 na Chr. Van deze periode is veel meer bekend geworden door met symbolen en decoraties beschilderde potten, vazen maar ook mooie weefkunst vertelt veel over de geschiedenis van de verschillende culturen. De belangrijkste cultuur in Bolivia uit die tijd is de Tiwanaku- cultuur geweest. Deze cultuur kenmerkte zich door de voor die tijd al zeer gespecialiseerde landbouwmethodes die overvloedig voedsel opleverden. Dit is waarschijnlijk ook een van de redenen dat deze machtige cultuur zolang toonaangevend bleef in deze regio. De plotselinge verdwijning van deze cultuur in het begin van de 12e eeuw is tot op de dag van vandaag een raadsel, maar had waarschijnlijk te maken met klimatologische omstandigheden. Er bestonden nog enkele andere, kleinere culturen in het toenmalige Bolivia waaronder de Beni in de tropische laagvlakte, de Kolla cultuur rond het Titicaca-meer, de Wankarani en Chiripa. De Wankarani hebben vierkante graftorens nagelaten en de Kolla gigantische ronde graftorens.

Het Inca-rijk

Vanuit de hoofdstad Cusco in Peru kwam Bolivia onder het gezag van de Inca’s (1200-1500 na Chr.). De taal van de Inca’s, het Quechua, moest door elke onderdaan gesproken worden en is nu nog steeds één van de officiële talen van Bolivia. Het Inca-rijk was verdeeld in vier gebieden waarvan Collasuyo een groot deel van Peru, geheel Chili, een stukje Noord-Argentinië en het huidige Bolivia omvatte. De Inca’s legden wegen aan en bouwden aquaducten, terrassen, forten en tempels. Ook ontstonden er grote steden in de vlaktes. Uiteindelijk waren 43 verschillende volken Inca-onderdanen geworden. De Inca-bezetting van Bolivia zou uiteindelijk maar 70 à 80 jaar duren. Rond 1520 brokkelde het Inca- rijk langzaam af door o.a. interne conflicten.

Atahualpa Bolivia_{Foto:Publiek domein}

Spaanse veroveraars (conquistadores)

Pizarro Bolivia

_{Foto: Urituguasi Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

In 1532 kwam een expeditie onder leiding van de Spanjaard Francisco Pizarro (vermoord in 1538) aan de noordkust van Peru aan wal. De laatste Inca-vorst Atahualpa werd gedood en betrekkelijk snel werden grote delen van het Zuid-Amerikaanse continent veroverd. Bolivia heette toen nog Alto-Perú (Opper-Peru) en werd bij het onderkoningschap Peru gevoegd. Op en rond de hoogvlakte weren steden gesticht en nog later werd ook het tropisch laagland gekoloniseerd. Na de ontdekking van zilvervoorraden werd in 1545 de stad Potosí gesticht die al snel uitgroeide tot de grootste en rijkste stad van de Nieuwe Wereld (Noord- en Zuid-Amerika) met 200.000 inwoners. Het werd door de Spanjaarden “La ville imperia”, de keizerlijke stad genoemd.

Het encomienda-systeem werd door de Spanjaarden toegepast. Dit betekende dat de conquistadores land dat veroverd werd zoveel als ze konden, mochten exploiteren. De opbrengsten werden gedeeld tussen de conquistadores en de Spaanse Kroon. Een andere voorwaarde was dat de indiaanse bevolking tot het christendom bekeerd moest worden. De indianen werden o.a. in de mijnen tewerkgesteld en moesten onder afschuwelijke omstandigheden hun werk doen. Tegen het einde van de zestiende eeuw liep de indiaanse bevolking al schrikbarend terug; miljoenen indianen vonden de dood door de dwangarbeid. Door de werkomstandigheden in de mijnen maar ook door het uitbreken van door de Europeanen meegebrachte besmettelijke ziektes, was de indiaanse bevolking rond 1650 bijna gehalveerd tot een half miljoen personen.

Door het tekort aan arbeidskrachten werd er al snel op grote schaal slaven uit Afrika geïmporteerd. Monniken van de Jezuïetenorde, en later de Franciscanen, hielden zich de eerste 200 jaar bezig met het bekeren van de indianen tot het christendom. In de loop der eeuwen vermengde zich het rooms-katholieke geloof met de traditionele rituelen en gebruiken. In 1548 werd La Paz gesticht en nog wat later steden als Cochabamba en Oruro. Na vijandige acties van indianen in het oosten en noordoosten werd er voor het eerst door de Spanjaarden rond 1560 enige vorm van zelfbestuur toegestaan.

De 18e eeuw werd gekenmerkt door een toenemend verzet van de indianen tegen de Spaanse overheersing. Zo leidde in 1780 Tupac Amaru een opstand van de Quechua en de Amayá tegen de koloniale regering. Ze werden echter verslagen en hun leiders werden vermoord. Tupac Katani belegerde La Paz later zelfs twee keer, maar ook hij werd uiteindelijk gedood. Toch zou het niet lang meer duren voordat Bolivia onafhankelijk werd.

Bolivia onafhankelijk

Simon Bolivar Bolivia_{Foto:Publiek domein}

De macht van de Spanjaarden in Europa en dus ook in Zuid-Amerika brokkelde af doordat Napoleon Spanje binnenviel. Onder de criollo’s, de blanke Zuid-Amerikanen ontstonden al snel verschillende groepen van personen die zich voor de onafhankelijkheid uitspraken o.a. doordat de Spanjaarden de belangen van het moederland steeds voorop stelden. De belangrijkste was Símon Bolívar (1783- 1830) die samen met zijn maarschalken José de Sucre en José San Martín vanaf 1810 met zijn militaire leger bijna alle Spaanse kolonies bevrijdde. In april 1825 versloeg Sucre de Spanjaarden in Opper-Peru bij de slag van Tumusla en op 6 augustus 1825 werd de onafhankelijkheid van de “República de Bolívar” uitgeroepen, de naam uiteraard als eerbetoon aan de vrijheidsstrijder Bolívar. Later zou de naam Bolívar in Bolivia veranderen.

Bolívar en Sucre waren de eerste twee presidenten van Bolivia. Vele presidenten en regeringen zouden hen opvolgen in dit politiek onrustige land. Tussen 1825 en 1994 vonden er 194 regeringswisselingen plaats; meer dan de helft daarvan waren militaire regeringen (dictaturen) terwijl ook de rooms-katholieke kerk een grote rol speelde in de binnenlandse politieke aangelegenheden. Ook heeft Bolivia sinds 1825 16 verschillende grondwetten gekend. De mijnen en de gemeenschappelijke landbouwbedrijven kwamen in handen van de blanken waardoor de indiaanse boeren en mijnwerkers als slaven behandeld werden.

Bolivia verliest veel grondgebied aan buurlanden

Bolivia Kaart met gebiedsafstand aan buurlanden_{Foto:Publiek domein}

Opmerkelijk in de geschiedenis van Bolivia is het verlies van veel grondgebied aan de buurlanden. Sinds de onafhankelijkheid in 1825 is de oppervlakte van Bolivia ongeveer gehalveerd. Zo had Bolivia samen met Peru tot 1884 een groot stuk grondgebied in het noorden van het huidige Chili. Belangrijk voor Bolivia dat het stuk land grensde aan de Stille Oceaan. Beide landen raakten van 1879 tot 1884 in oorlog met Chili en verloren uiteindelijk het gebied aan de Chilenen. Deze oorlog wordt de “salpeteroorlog” genoemd omdat er ook gestreden werd om de rechten op het winnen van zout en koper in het kustgebied. Vanaf die tijd heeft Bolivia geen open verbinding meer met de oceaan. Bolivia mocht nog wel een spoorlijn aanleggen die van La Paz naar de havenplaats Arica liep, waar Bolivia tegen betaling gebruik van kon maken.

Brazilië annexeerde rond de eeuwwisseling in het noorden van Bolivia de rubberstreken van Acre. Ook hier kreeg Bolivia als genoegdoening het recht om een spoorlijn aan te leggen, van Riberalta in Bolivia naar Rio Madeira. Onder het bewind van de presidenten Pando (1899-1904), Montes (1904- 1909 en 1913- 1917) en Villazon (1909-1913) beleefde het land een economische opbloei, doordat de grondstoffen rubber en tin gedurende de Eerste Wereldoorlog op de wereldmarkten hoge prijzen noteerden. In 1917 verbrak Bolivia de betrekkingen met Duitsland, maar het nam niet actief deel aan de oorlog.

Tussen 1928 en 1935 woedden de Chaco-oorlogen tussen Bolivia en Paraguay. Men vermoedde olie in het noorden van Paraguay (Gran Chaco). De oliemaatschappijen Standard Oil Company(Bolivia) en Shell (Paraguay) speelde een grote rol in deze oorlog om concessies. Tienduizenden Bolivianen werden gedood, en het navrante was dat er nooit aardolie in de Gran Chaco gevonden is. De armoede onder de bevolking nam na dit echec toe en er werden nieuwe politieke partijen en vakbonden opgericht. De petroleumindustrie was in die tijd bijna geheel in handen van de Standard Oil Company en de tinmijnen in handen van drie families (Hochschild, Patiño en Aramays). Tot grote economische ontwikkeling of sociale vooruitgang leidde dit echter niet. Eind jaren twintig moest jaarlijks meer dan de helft van het nationale inkomen worden besteed aan het terugbetalen van schulden. Dit leidde in 1936 tot een revolutie.

Burgeroorlogen, conflicten, stakingen, opstanden

Carlos Ibañéz en Victor Paz Estenssoro Bolivia_{Foto:Ministerio de Relaciones Exteriores de Chile CCAttribution 2.0 Chile no changes made}

President Toro probeerde een staatssocialisme in te voeren, maar hij stuitte op verzet van de in Bolivia aanwezige buitenlandse bedrijven. Een van zijn opvolgers, generaal Peñaranda werd in 1943 door nationalistische groeperingen ten val gebracht. Tijdens een opstand in juli 1946 werd de opvolger van Peñaranda, Villaroel, door een woedende volksmenigte vermoord. In januari 1947 werd de rechtse socialist Hertzog tot president gekozen. Zijn partij bezat in het parlement geen meerderheid en voortdurend probeerde de Nationalistische Revolutionaire Beweging de macht in handen te krijgen. Deze twisten ontaardden in 1949 in een burgeroorlog, maar door de steun van het leger wist Hertzog zich te handhaven. De opstand werd onderdrukt, maar door de felle kritiek op zijn beleid was Hertzog gedwongen af te treden.

Tijdens de revolutie van 1952 versloeg de nationale garde samen met de mijnwerkers het leger. De macht kwam in handen van Victor Paz Estenssoro. Het leger nam de macht echter in handen voordat hij zijn functie kon aanvaarden. Na een volksopstand van enkele dagen versloegen in april 1952 de volksmilities onder leiding van Hernán Siles Zuazo het leger. Estenssoro werd geïnstalleerd als president en voerde belangrijke sociaal-politieke hervormingen door en maakte een einde aan de macht van enkele machtige families door grote tinmijnen te nationaliseren. In 1952 werd ook het algemene stemrecht ingevoerd en het feodale systeem van grootgrondbezit werd afgeschaft. Alle boeren kregen wat land, maar deze versnippering leidde tot nog grotere armoede onder de boeren en een grotere trek naar de steden.

Bij de verkiezingen van 1956 behaalde de MNR een overweldigende meerderheid van stemmen; Siles Suazo werd president. Opstanden en stakingen waren gedurende zijn bewind aan de orde van de dag en vrijwel constant verkeerde het land in een noodtoestand. De verkiezingen van 1960 brachten Paz Estenssoro weer aan de macht. In 1963 raakte president Estenssoro in conflict met de vice-president, Lechín, die ook leider was van de mijnwerkersvakbond. Dit bracht hem het ongenoegen van de mijnwerkers op de hals. Ondanks de vele kritiek op zijn beleid werd Paz Estenssoro in mei 1964 herkozen als president, maar na een opstand van het leger werd de macht in handen genomen door de vice-president, generaal R. Barrientos Ortuño. Tijdens zijn regeringsperiode werd de bekende vrijheidsstrijder Ernesto Che Guevarra gevangengenomen en vermoord omdat men dacht dat hij een boerenopstand aan het voorbereiden was. Barrientos stierf in 1969 en werd opgevolgd door de opperbevelhebber van de strijdkrachten, Ovando.

Bolivia onder het juk van dictators

In 1971 volgde alweer een staatsgreep waarna generaal Hugo Banzer aan de macht bleef tot 1978. Tijdens zijn regime werden universiteiten gesloten, vakbonden en politieke partijen verboden en tienduizenden mensen zonder vorm van proces opgepakt. Van kerkelijke zijde werd geprotesteerd tegen het veelvuldig schenden van de mensenrechten in Bolivia. Het politieke verzet tegen Banzer kwam zowel van links als van rechts.

In juni 1974 gingen linkse officieren tot opstand over, waarop Banzer o.m. parlementsverkiezingen toezegde, die hij zelfs wettelijk liet vastleggen. Inmiddels was het duidelijk geworden dat Banzer geheel afhankelijk was geworden van de rechtse officieren: onder hun druk stelde hij ook de plannen voor verkiezingen voor een vijftal jaren uit. Na Banzer volgden een hele serie dictators (caudillos) met als dieptepunt generaal García Meza, wiens bewind gekenmerkt werd door martelingen, moorden, connecties met de drugshandel en uiteindelijk een praktisch failliet Bolivia.

De democratie keert terug

Gonzalo Sanchez de Lozada Bolivia_{Foto:Antônio Cruz/ABr Creative Commons Attribution 3.0 Brazil no changes made}

In 1982 werd de macht door de militairen aan een burgerregering onder leiding van Hernán Siles Zuazo overgedragen. Bolivia was op dat moment volledig failliet en de periode Zuazo werd dan ook gekenmerkt door een gigantisch geldontwaarding, veel sociale onrust, stakingen, hoge werkloosheid en een steeds groter wordende buitenlandse schuld. In 1984 bedroeg de inflatie gemiddeld 3% per uur!! Bolivia was op dat moment al een belangrijke cocaïneproducent maar in deze moeilijke tijden werd de lucratieve handel (in harde dollars) steeds belangrijker voor de economie van het land. Vanaf 1982 probeerden de Amerikanen in ruil voor economische hulp de cocaïnehandel in Bolivia onder controle te krijgen. Estenssoro won in 1985 opnieuw de verkiezingen en nam een aantal rigoureuze maatregelen om de economie weer wat op te krikken. Zo werden overheidsuitgaven gedecentraliseerd en zwaar verliesgevende staatsondernemingen gesloten of geprivatiseerd. Het gevolg was wel dat er vele mijnen gesloten werden en er tienduizenden mijnwerkers zonder werk kwamen te zitten. Ook de onverwachte ineenstorting van de wereldtinmarkt in 1985 kostte veel werknemers hun baan. Op dat moment leefde 90% van de bevolking onder de armoedegrens.

In 1989 werd vice- president Jaime Paz Zamora tot president gekozen. Hij regeerde samen in een coalitie met de ex-dictator Hugo Banzer, die vreemd genoeg tijdens zijn vorige bewind verantwoordelijk was voor een aanslag op linkse politici, waarbij Zamora ternauwernood aan de dood ontsnapte. In juli 1993 kreeg Bolivia van Peru tot het jaar 2091 via een concessie een smalle toegang tot de Grote Oceaan. In 1993 kwam de populaire Gonzalo Sánchez de Lozado aan de macht en hij ging een coalitie aan met Hugo Cardenas, een Aymará- indiaan van de indiaanse partij MRTKL, waardoor een gedeelte van de indiaanse bevolking rechtstreeks in het parlement was vertegenwoordigd. Zij voerden een economisch hervormingsprogramma, o.a. een zeer ambitieus privatiseringsprogramma, met daaraan verbonden vele sociale maatregelen (Plan de Todos), decentralisatie, onderwijshervormingen en grondwetswijzigingen. Ook zette men een programma op ter verbetering van de positie van de indiaanse bevolking, o.a. door tweetalig onderwijs toe te staan. Het lukte hem echter niet om nog een tweede termijn aan de regering te komen.

Op 6 augustus 1997 werd ex-dictator Hugo Banzer beëdigd als president. Hij trok vooral veel kiezers die hoopten dat met hem de economische groei uit de jaren ’70 weer zou terugkeren. Tegenstanders van Banzer waren mensenrechtenactivisten die vonden dat hij voor zijn verleden moest boeten. Zij waren ook bang dat het militarisme weer zou terugkomen. Een van zijn eerst daden leek dat te bevestigen: het vernietigen van cocavelden met behulp van het leger. Een van zijn beloftes in de verkiezingsstrijd was namelijk dat alle illegale cocavelden in vijf jaar tijd vernietigd zouden worden. In 1998 werd er meer dan 11.000 ha vernietigd. Verder profiteerde hij vooral van het hervormingsprogramma van zijn voorganger Sánchez de Lozado.

In april 2000 waren er gewelddadige protesten tegen de voorgenomen privatisering van de drinkwatervoorziening waardoor de prijs van water met 35% steeg. De situatie liep zodanig uit de hand dat de regering de noodtoestand liet uitroepen. Op 27 juli 2001 trad president Banzer vanwege gezondheidsproblemen af. Hij werd opgevolgd door vice-president Quiroga.

Na weken van sociale onrust, die 60-80 mensen het leven zou hebben gekost, trad president Sánchez de Lozada in oktober 2003 af. Als nieuwe president werd vice-president Carlos Mesa benoemd. Sánchez de Lozada week uit naar de Verenigde Staten, die hem altijd nadrukkelijk gesteund hadden.

Begin juni 2005 kondigde president Mesa verkiezingen aan voor een constitutionele raad die de grondwet moest herzien. Ook zou er een referendum komen over meer autonomie voor de olierijke provincies in het oosten en zuiden van het land.

Mesa hoopte zo een einde te maken aan de gewelddadige protesten, de wegblokkades en een 48-uursstaking die het transport in het hele land lamlegde. De betogers eisten nationalisering van de olie- en gaswinning. Vooral de arme westelijke provincies, waar veel arme indianen wonen, wilden een groter deel van de opbrengsten.

Eva Morales Bolivia_{Foto:Roberto Stuckert Filho/PR CC2.0 Genérica no changes made}

De presidentsverkiezingen van december 2005 werden gewonnen door de linkse 'indígena' (inheemse indiaan) Evo Morales Ayma. Hij won met ruim 51% van de stemmen en werd de eerste indiaanse president van Bolivia. De oude politieke orde werd bij deze verkiezingen door de kiezers weggevaagd. Er volgt een periode van nationalisatie van onder meer de gasindustrie. In mei 2008 stemt Morales toe in een referendum over zijn leiderschap in augustus, indien hij het referendum verliest volgen nieuwe verkiezingen. In augustus 2008 wint Morales het referendum met 67% van de stemmen. In januari 2009 geeft een nieuwe grondwet meer rechten aan de inheemse volken. President Morales wint in december 2009 de verkiezingen met meer dan 60% van de stemmen. In mei 2010 heeft hij een ontmoeting met de paus en nationaliseert hij vier elektriciteitsmaatschappijen. In mei 2013 wordt er een wet aangenomen die Eva Morales in staat stelt een derde termijn als president te vervullen. In oktober 2014 wordt hij inderdaad herkozen. In februari 2016 stemt de bevolking in een referendum tegen de mogelijkheid van een vierde termijn. In maart 2017 tekent Morales een omstreden wet dat de gebiedsomvang van legale Cocateelt verdubbeld. In november 2019 treeft Morales af als gevolg van een constitutionele crisis na omstreden verkiezingen. Sinds die tijd is senator Jeanine Áñez van de oppostie interim president tot er nieuwe verkiezingen worden gehouden. De verkiezingen waren oorsronkelijk gepland in mei 2000 maar als gevolg van de COVID crisis zijn ze verplaatst naar november 2020.

Bevolking

Bolivia Bevolking:_{Foto:pedrosz CC Attribution 2.0 Generic no changes made}

Bolivia telde in 2017 11.138.234 inwoners. Gemiddeld wonen er ca. 10 inwoners per km2. Bijna 70% van de bevolking leeft in de steden en in de valleien van het Andesgebergte. Ca. 20% van de bevolking bestaat uit indianen, ca. 68% uit mestiezen van indiaans/blanke afkomst, ca. 5% van (meest Spaanse) blanke afkomst en ca. 4% zijn zwart en van Aziatische afkomst. De grootste steden zijn La Paz (ca. 1,8 miljoen inwoners), Santa Cruz ( ca. 2,1 miljoen inwoners) en de hoofdstad Sucre (ca. 372.000 inwoners). El Alto, een voorstad van La Paz, is de snelst groeiende stad van Bolivia. De samenstelling van de bevolking verschilt van plaats tot plaats: in La Paz is de helft van de bevolking indiaans en de bevolking van Santa Cruz bestaat voor driekwart uit mestiezen en Europeanen.

De gemiddelde levensverwachting in Bolivia is ca. 69,5 jaar (2017). 31,9% van de bevolking is jonger dan 15 jaar; slechts 5,3% is 65 jaar of ouder. De bevolkingsgroei bedroeg in 2017 1,5%.

Aymara Bolivia_{Foto:Kilobug Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

De Quechua- en de Aymará- indianen zijn het grootst in aantal. Er leven ca. 2,5 miljoen Quechua en ca. 2 miljoen Aymará in Bolivia. De Aymará leven rond het Titicaca-meer en rond La Paz. De Quechua wonen met name in de overige gedeelten van het Andesgebergte. In de laaglanden leven veel kleinere indianenstammen zoals de Baures en Moxo- indianen. Een bekende stam zijn de Guaraní die in het zuiden van Bolivia leven. Nog maar ca. 30.000 indianen leven zoals ze altijd geleefd hebben, de rest is al beïnvloed door de westerse leefwijzen. Nomadische groepen worden bedreigd door houtkap, ziektes en kolonisatie van hun leefgebied. In totaal leven er 32 indiaanse volkeren in Bolivia.

Tot de revolutie in 1952 was er nog een strenge rassenscheiding in Bolivia in bepaalde openbare gelegenheden en stadsdelen. De armoede is zowel op het platteland als in de steden onder de indianen het grootst, hoewel de steeds groter wordende groep stedelijke indianen (cholos) het aanzienlijk beter heeft dan de indianen op het platteland. Mestiezen vormen vaak de middenstand en de hogere functies worden vaak door de blanken bekleed. De zwarten in Bolivia stammen rechtstreeks af van de slaven die eeuwen geleden uit Afrika gehaald werden. Nazaten van gevluchte Japanse immigranten na de Tweede Wereldoorlog leven voornamelijk in het departement Santa Cruz.

Taal

Taalkaart Spaans_{Foto:Ichwan Palongengi CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

De officiële taal is het Spaans maar het Zuid-Amerikaanse Spaans dat in Bolivia gesproken wordt is qua zinsconstructie en uitspraak afwijkend van het Spaans in Spanje. Typisch voor het Boliviaans is het veelvuldig gebruik van verkleinwoorden. Verder zijn er per streek nog dialectische verschillen. 45% van de bevolking spreekt alleen Spaans.

Bijna de helft van de bevolking spreekt naast Spaans nog een van de twee grote indianentalen: het Quechua of het Aymará. Met name op het platteland wordt door de oudere Bolivianen een van deze twee talen gesproken. Een en ander is ook het gevolg van het gebrekkige onderwijs. Het Quechua was de taal van de vroegere Inca-overheersers en wordt nog steeds in alle Andeslanden gesproken, met name in Bolivia en Peru. In alle landen hebben zich echter verschillende dialecten ontwikkeld. De invloed van het Spaans is groot, want veel Quechua-woorden worden op z’n Spaans uitgesproken.

Het Aymará wordt met name rond La Paz en het Titicaca-meer gesproken door ca. 2 miljoen indianen. De Aymará-indianen zijn afstammelingen van de Tiwanaku-cultuur die in tegenstelling tot de Quechua hun identiteit wisten te bewaren tijdens de Inca-overheersing. Verder bestaan er nog vele indianentalen, o.a. het Guarani dat nog vrij veel gesproken wordt. Het Engels is nog niet erg bekend en wordt nog maar op weinig plaatsen gesproken.

Bolivia Libros en espagnol_{Foto:Publiek domein}

Het Spaans en de indianentalen Aymará en Quechua verschillen natuurlijk enorm. Maar ook de tussen deze twee indianentalen onderling komen grote verschillen voor.

Hieronder staan een aantal voorbeelden achtereenvolgens in het Nederlands, Spaans, Aymará en Quechua:

• een uno maya u’luc
• twee dos paya iscai
• drie tres quimsa quinsa
• vijf cinco pe(i)sa phisca
• tien diez tunca chunca
• morgen mañana arumanti tutamanta
• zoon hijo yoka churi
• zwart negro chiara yana
• neus nariz nasa senca
• Nederlands : hoe oud ben je?
• Spaans : cuantos años tienes?
• Aymará : caucca maranitasa?
• Quechua : Masca huatayoctaccanqui?

Godsdienst

La Virgen del Cerro Bolivia_{Foto:Publiek domein}

Sinds het begin van de twintigste eeuw is er godsdienstvrijheid, maar pas in 1961 werd de kerk officieel gescheiden van de staat. Ongeveer 95% van de bevolking is rooms-katholiek en ongeveer 1% is protestant. De indianen vermengden het eigen traditionele pre-Columbiaanse rituelen met het rooms- katholieke geloof. De godsdienstige invloed van het katholicisme op het dagelijks leven is nog steeds groot, maar de vroegere belangrijke rol in het politieke leven is grotendeels verdwenen.

Naast het katholicisme en het protestantisme komen er nog tientallen andere geloofsbewegingen en sektes voor in Bolivia. In 1994 waren er 64 verschillende stromingen en sektes actief. De Bahai is de grootste groep en verder nog o.a. mormonen, baptisten en Jehova’s. Naast het christelijke geloof en de sektes bestaat er nog steeds het traditionele geloof, hoewel deze twee vaak met elkaar verweven zijn. Ook animistische trekjes komen nog steeds voor en met name aan natuurverschijnselen worden mysterieuze krachten toegekend. Zo wordt Maria geïdentificeerd met Pachamama, de godin Moeder Aarde.

De curandero of yatiri is een medicijnman die nog steeds een grote rol speelt in het leven van de Boliviaan. Met behulp van kruiden, mineralen en magie kan hij o.a. zieken genezen en voorspellingen doen.

Samenleving

Staatsinrichting

Palacio de Congresos Bolivia_{Foto:Marc Davis the Creative Commons Attribution 2.0 Generic no changes made}

De eerste Boliviaanse grondwet dateert al van 1826, nadat het land een jaar eerder onafhankelijk van Spanje was geworden. Hoewel Sucre de officiële hoofdstad is van Bolivia, is La Paz de administratieve hoofdstad en ook de regering zetelt hier.

De uitvoerende macht in Bolivia’s politieke systeem ligt bij de president die samen met de vice-president elke vijf jaar door het volk gekozen wordt. Na afloop van zijn ambtstermijn is hij niet direct herkiesbaar. De president benoemt de raad van ministers. De wetgevende macht (Congreso Nacional) is verdeeld in twee kamers: de Senaat (Senado) en de Kamer van Afgevaardigden (Cámara de Deputados). Het hogerhuis of de Senaat bestaat uit 27 senatoren, drie uit elk departement, die elk voor vijf jaar gekozen worden. Het lagerhuis of de Kamer van Afgevaardigden bestaat uit 130 leden die ook voor vijf jaar gekozen worden.

Bolivia Departementen_{Foto:Publiek domein}

Er bestaat algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen vanaf 18 jaar. Volgens de herziene grondwet van 1995 wordt 50% van de leden gekozen via partijlijsten terwijl de andere helft een bepaald district vertegenwoordigen. Bolivia is verdeeld in de negen administratieve departementen La Paz, Cochabamba, Potosí, Santa Cruz, Chuquisaca, Tarija, Oruro, Beni en Pando. Elk departement is weer onderverdeeld in ca. 112 provincies waarvan het bestuur de inkomsten en uitgaven controleert. De provincies zijn weer onderverdeeld in ca. 1384 kantons en worden bestuurd door een prefect, een subprefect en een zogenaamde “corregidor”. In de hoofdsteden van de departementen en de provincies vormen gekozen colleges het lokale bestuur. In enkele gebieden is de Indiaanse bevolking nog op traditionele wijze in ayllu's (gemeenschappen) georganiseerd. Indianen zijn pas sinds kort in het nationale parlement vertegenwoordigd. Voor de huidige politieke situatie, zie het hoofdstuk geschiedenis.

Onderwijs

Tomas Frías Universiteit Bolivia_{Foto:Periódico El Potosí CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

Basisonderwijs is gratis en verplicht voor alle kinderen tussen de zes en de veertien jaar. Recente tellingen wezen uit dat er ongeveer 2300 kleuterscholen en ongeveer 13.000 basisscholen zijn. Er gingen bijna 1,3 miljoen kinderen naar de basisschool en bijna 220.000 naar het voortgezet onderwijs. Hoger onderwijs werd gevolgd door ca. 140.000 studenten. Er zijn universiteiten in La Paz, Sucre, Cochabamba, Oruro, Potosí, Santa Cruz en Tarija. De oudste universiteit van Zuid-Amerika is de San Francisco Xavier in Sucre, gesticht in 1624. De Universiteit van San Andrés in La Paz is de grootste van het land met meer dan 35.000 studenten.

Veel hoog opgeleiden verlaten na het behalen van hun diploma Bolivia en gaan werken in Argentinië of Chili waar veel meer betaald wordt. Engels wordt op middelbare scholen als onderdeel van het vakkenpakket onderwezen. Door de regering wordt het onderwijs gelukkig als essentieel beschouwd voor de sociale en economische ontwikkeling van Bolivia. Eind jaren tachtig kon een derde van de bevolking ouder dan 15 jaar niet lezen of schrijven. Tien jaar later was dat percentage gedaald tot 20%. Begin jaren vijftig ging maar ongeveer 15% van de kinderen naar school. Nu gaat ongeveer 90% van de kinderen naar het basisonderwijs, maar velen haken onderweg toch nog af. In sommige dorpen ontbreekt zelfs nog enige vorm van onderwijs en met name op het platteland moeten kinderen al op jonge leeftijd helpen in de landbouw en verlaten dan de school.

Economie

Algemeen

Bolivia Geld_{Foto:Desherinka Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

Bolivia heeft een gebrekkige infrastructuur, geen uitgang naar zee, een onevenwichtige sociale structuur, slecht opgeleid personeel en zowel binnenlands als vanuit het buitenland wordt er weinig in het land geïnvesteerd en dit zijn natuurlijk allemaal belemmeringen voor de economische ontwikkeling. Gemeten naar het zeer lage bruto nationaal product (bnp) per hoofd van de bevolking ($ 7500 in 2017) is Bolivia een van de armste landen van Latijns- Amerika. De buitenlandse schuld bedroeg in 2017 $9,5 miljard. 39% (2017) van de bevolking leeft onder de armoedegrens.

Door het verloren gaan van veel arbeidsplaatsen in de diverse economische sectoren is de werkgelegenheid in de informele sector enorm toegenomen. Een groeiend gedeelte van de bevolking verdient geld met straathandel, schoenen poetsen, loten verkopen, geld wisselen en taxi-rijden met de eigen auto

De belangrijkste sectoren zijn de handels-, transport- en dienstensector. De landbouw blijft hier ver bij achter. Officieel is 4% van de beroepsbevolking werkloos, maar in feite zal dit cijfer veel hoger uitvallen door de verborgen werkloosheid, vooral op het platteland. Men hoopt dat de economische groei aantrekt door o.a. een nieuwe pijplijn voor de export van gas naar Brazilië. Verder worden er nog steeds nieuwe aardgasvelden ontdekt. Bolivia is sterk afhankelijk van ontwikkelingshulp.

Landbouw, bosbouw en visserij

Cocablad Bolivia_{Foto:Marcello Casal Jr./ABr Creative Commons Attribution 3.0 Brazil no changes made}

Ongeveer 20% van het landoppervlak is in beginsel geschikt voor akkerbouw, maar hiervan is slechts 3% in gebruik. In de oostelijke laagvlaktes, met name rond Santa Cruz, vinden we grootschalige, industriële landbouwprojecten bedoeld om de export te bevorderen. Daar worden een half miljoen hectares met sojabonen, tarwe, gerst, maïs, zonnebloemen, rijst, suikerriet en katoen verbouwd. De klimatologische omstandigheden zijn daar zo goed dat er twee keer geoogst kan worden. Het lukt echter nog niet om dit goed van de grond te krijgen.

In de berggebieden en op de hoogvlakte wordt veel voor eigen gebruik geproduceerd. Wat overblijft wordt verhandeld of geruild. Belangrijke agrarische gebieden zijn: de Altiplano, (aardappelen, quinoa, gerst en bonen), de Yungas, de noordoostelijke helling van de Cordilleras (tarwe, maïs, bananen, groenten, citrusvruchten, koffie, cacao en coca), de oostelijke Llanos (suikerriet, katoen en rijst) en het tropisch regenwoud (houtsoorten, rubber en kinabast).

Vanaf de jaren zeventig is de van oudsher door indianen verbouwde coca het belangrijkste landbouwgewas geworden. Om in de traditionele behoefte te voorzien is de teelt van coca toegestaan door de regering. De productie van coca overstijgt echter de binnenlandse vraag vele malen. Het overschot wordt gebruikt om cocaïne te maken. Ca. 300.000 mensen vinden een bestaan door het verbouwen van coca. De illegale handel levert ongeveer de helft op van totale export. Toch kijkt men naar andere manieren om de coca te verbouwen, b.v. als medicinaal product. Ook probeert men de cocaplantages te vervangen door lucratieve fruitplantages. Bolivia krijgt steun van de Verenigde Staten om het areaal coca te verminderen. Boeren die hieraan meewerken worden financieel gecompenseerd.

De landbouw staat over het algemeen technologisch op een laag peil en de sterke versnippering van het grondbezit, vooral op de Altiplano en in de dalen, vormt nog steeds een groot probleem. Bovendien staan de veelal gebrekkige transportmogelijkheden, de bodemerosie en de extreme weersomstandigheden een verdere ontwikkeling van de landbouw in de weg. Toch werkt in de landbouw ca. 30% van de beroepsbevolking.

Veehouderij wordt steeds belangrijker, vooral de zuivelproductie in de buurt van Cochabamba; verder worden als lastdieren en voor de wol schapen, vicuña's en andere kameelachtigen gehouden op de Altiplano. Runderen en varkens worden vooral gehouden in de Llanos. Het departement Beni spant met zo’n 1,3 miljoen stuks vee de kroon. Het grootste deel van de vleesproductie is bestemd voor de binnenlandse markt, en dan vooral voor de grote steden.

De bosbouw levert hardhout, rubber en kina. Bossen beslaan ca. 45% van het totale landoppervlak. Visserij op het Titicaca-meer en enkele andere meren en rivieren levert een kleine bijdrage aan het voedselpakket. Zeevis wordt ingevoerd uit Peru en Chili.

Mijnbouw

Bolivia Mijnbouw_{Foto:Martin St-Amant Creative Commons Attribution 3.0 Unported no changes made}

Traditioneel vormde de mijnbouw de basis van de Boliviaanse economie. Tot 1979 was Bolivia na Maleisië de grootste tin producent ter wereld. Vanaf 1985 daalde de wereldmarktprijs snel en viel de tinproductie tot eenderde terug. De verouderde Boliviaanse mijnen zijn door hun lage productiviteit en het lage tingehalte van het erts niet langer rendabel te exploiteren. Ook de geïsoleerde ligging, het gemis van een eigen haven en de gecompliceerde winning van mineralen en delfstoffen zorgde er o.a. voor dat de winning van zilver en tin niet meer loonde. Vanaf 1985 zijn veel tinmijnen gesloten of geprivatiseerd. Privatiseren betekende in dit geval dat een aantal mijnwerkers voor eigen rekening ging werken en zo ontstonden er duizenden kleine ondernemers die zich met het winnen van tin, zilver en goud gingen bezighouden. Meer dan de helft van de tinproductie is afkomstig uit de mijnen ten zuiden van Oruro; de mijn van Catavi bij Llallagua is nog steeds de grootste tinmijn ter wereld.

Andere belangrijke minerale delfstoffen zijn lood, zink, koper, antimoon, goud, zilver, wolfram en bismut. De in 1952 opgerichte staatsmaatschappij COMIBOL exploiteerde tot halverwege de jaren tachtig naast de grootste tinmijnen de meeste vindplaatsen van andere minerale ertsen. De export van vaste delfstoffen vormt nog steeds de belangrijkste bron van buitenlandse deviezen. Hoewel de mijnbouw nog steeds de ruggengraat van de Boliviaanse economie vormt, werkt slechts 5% van de beroepsbevolking is de mijnbouw.

Voorts is er winning van aardolie en aardgas. De belangrijkste aardolievelden liggen in de omgeving van Camiri en ten zuiden hiervan tot aan de grens met Argentinië. De staatsoliemaatschappij YPFB heeft alle aardoliewinning onder haar beheer. De belangrijkste winplaats van aardgas ligt bij Yacuiba in het zuiden van Bolivia. De winning van aardolie is de laatste jaren sterk verminderd door uitputting van de reserves. De productie is daarom nauwelijks voldoende om aan het binnenlandse verbruik te voldoen. De winning van aardgas is succesvoller. De helft van de jaarlijkse productie van wordt uitgevoerd via pijpleidingen naar Argentinië en Brazilië. Er worden nog steeds nieuwe grote gasvelden ontdekt waardoor Bolivia nog ten minste gedurende twintig jaar gas aan Brazilië zal kunnen leveren.

Industrie

De industrie is nog weinig ontwikkeld, het is zelfs de minst ontwikkelde van Zuid-Amerika; de meeste duurzame consumptiegoederen moeten worden ingevoerd. Door een gecoördineerd industriebeleid in het kader van het Andespact en door nauwere samenwerking met Brazilië probeert Bolivia het nadeel van een kleine en weinig koopkrachtige binnenlandse markt te compenseren.

De belangrijkste industriële activiteiten zij de drank- en voedselindustrie, smelterijen, metaalindustrie en aardolieraffinaderijen. De belangrijkste industriële centra zijn La Paz, Oruro, Santa Cruz en Cochabamba. De behoorlijk grote energiereserves in de vorm van waterkracht worden nog onvoldoende benut. Twee derde van de energie wordt geleverd door waterkrachtcentrales. Grote delen van het land hebben nog steeds geen aansluiting op het lichtnet.

Handel

Export Bolivia_{Foto:R Haussmann, Cesar Hidalgo, et. al. CC3.0 Unported no changes made}

De export bestaat voornamelijk uit grondstoffen en wat landbouwproducten. De belangrijkste producten zijn aardgas (37% van de totale exportwaarde), delfstoffen (48%), hout (3,4%) en koffie (2,1%). De (illegale) export van coca is ongeveer net zoveel als de totale legale export. De belangrijkste afnemers zijn de Verenigde Staten (vooral tin en andere metalen), Argentinië (vooral aardgas), Groot-Brittannië, Peru en Colombia vooral uit machines en andere kapitaalgoederen, duurzame consumptiegoederen, grondstoffen en halffabricaten. In 2017 werd er voor $9,3 miljard aan goederen geïmporteerd. De belangrijkste importpartners zijn de Verenigde Staten, Japan, Brazilië, Argentinië, Chili en Peru. De import en export van goederen gebeurt grotendeels via de havens van Arica en Antofagasta in Chili, Mollendo-Matarani in Peru en La Quiaca aan de Boliviaans-Argentijnse grens.

Verkeer

Bolivia Panamerican Highway_{Foto:Publiek domein}

De gebrekkige transportmogelijkheden vormen een belangrijk probleem bij de ontwikkeling van Bolivia; in grote delen van het land is het traditionele vervoer per muilezel of lama vaak de enige mogelijkheid. Het spoorwegnet - sinds 1964 door de staat geëxploiteerd - bestaat uit twee gescheiden netten, in totaal bijna 3800 km lang, die verbinding geven met havens in Chili, Peru, Argentinië en Brazilië. Het “hoogland-systeem” is vooral belangrijk voor het vervoer van ertsen naar de kust van de Stille Oceaan; het “laagland-systeem” is zeer belangrijk voor de ontsluiting van de Oriente, de tropische gebieden. Om deze twee netten met elkaar verbinden zou 480 km nieuwe spoorwegen aangelegd moeten worden. Door het verouderde spoorwegnet zijn vertragingen van meer dan 24 uur geen uitzondering.

Van het ruim 41.000 km lange wegennet is maar een kwart onder alle weersomstandigheden bruikbaar. De belangrijkste wegverbindingen zijn de weg van Cochabamba naar Santa Cruz en het maar gedeeltelijk verharde deel van de Panamerican Highway, die naar de grens met Argentinië loopt. In het kader van de ontsluiting van de tropische gebieden zijn in de jaren zeventig veel ontsluitingswegen aangelegd. Er is verder een zeer uitgebreid net van autobusdiensten.

Bolivia was een van de eerste landen in Latijns-Amerika waar het vliegtuig een belangrijk verkeersmiddel werd. De nationale luchtvaartmaatschappij Lloyd Aéreo Boliviano (LAB) verzorgt meer dan 40% van de binnenlandse vluchten. Het overige deel van de markt wordt bediend door een reeks van kleine vliegtuigmaatschappijtjes. De internationale luchthaven van La Paz (El Alto) is de hoogstgelegen burgerluchthaven ter wereld (4085 m). Ook Santa Cruz heeft een internationale luchthaven.

Binnenscheepvaart op het Titicaca-meer is van betekenis voor de verbinding met Peru. Ongeveer 14.000 km bevaarbare rivieren verbinden het noorden en het oosten van Bolivia met de Amazone. De belangrijkste rivieren zijn Madre de Dios, Beni, Mamoré, Guaporé, Pilcomayo en Desaguadero. Zeehavens mag Bolivia gebruiken in Argentinië en Peru. Pijpleidingen zijn van groot belang voor het vervoer van aardolie en aardgas.

Vakantie en Bezienswaardigheden

Bolivia Ongerept Landschap_{Foto:Guttorm Flatabø Creative Commons Attribution 2.0 Generic no changes made}

Bolivia is als vakantieland nog niet ontdekt door het massatoerisme, ondanks de schitterende natuur met besneeuwde bergen, woeste landschappen, uitgestrekte savannegebieden, moerassen, vulkanen, geisers en tropische regenwouden. Bolivia heeft bovendien een grotendeels authentieke indiaanse bevolking (met name van de Aymara en Quecha stam) en mooie historische steden. De klederdrachten van de Bolivianen zijn wereldberoemd, elke provincie en zelfs elke vallei heeft zijn eigen modellen en kleuren.

La Paz Bolivia_{Foto:Russland345 CC Attribution-Share Alike 4.0 International no changes made}

De op een hoogte van bijna 4000 meter gelegen stad La Paz, waar de regering zetelt, telt vele musea, kerken (o.a. de in 1835 gebouwde kathedraal Nuestra Señora de la Paz), de heksenmarkt (Mercado de Hechicería) met zeer bijzondere kruiden, medicijnmannen en ingrediënten om goede en kwade geesten te beïnvloeden, de bloemenmarkt, de Maeca Negro, de hoogste skilift en het hoogst gelegen ski-resort ter wereld, Chacaltaya, en de overblijfselen van Tiwanaku (vroeger Tiahuanaco). Tiwanaku was de hoofdstad van een machtig pre-Spaans rijk dat in 500 tot 900 haar hoogtepunt bereikte. Het Museo Nacional de Arquelogía toont de geschiedenis van Bolivia aan de hand van o.a. een mummieverzameling en overblijfselen uit de Tiwanaku-cultuur. Bijzonder is het Museo de la Coca, waar de rol van coca-bladeren in de Boliviaanse cultuur voor het voetlicht gebracht wordt. Museo Nacional de Arte geeft een overzicht van de Boliviaanse kunstgeschiedenis.

Avontuurlijk ingestelde toeristen kunnen hun grenzen opzoeken als ze de afdaling van de noordelijke Yungasweg (Most dangerous road in the world, El Camino de la Muerte, Death Road) trotseren, die op een hoogte van 4700 meter begint en na vijf uur en 64 kilometer eindigt op 1100 meter hoogte, en langs gevaarlijk diepe afgronden maar ook adembenemende uitzichten voert. Voor bergbeklimmers is de driedaagse tocht naar de top van de Huayna Potosí een uitdaging. Op de grens van Bolivia en Peru ligt het op één na grootste meer van Zuid-Amerika, het Titicaca-meer. Salar de Uyuni is de grootste zoutvlakte ter wereld (12.000 km2).

Potosi Bolivia_{Foto:Gerd Breitenbach CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported no changes made}

In de stad Potosí, naar men zegt de hoogste stad ter wereld en een werelderfgoed van de UNESCO door de historie en de goed bewaard gebleven koloniale architectuur, kan men in een zilvermijn afdalen.

Natuurliefhebbers kunnen terecht in de nationale parken Noel Kempff Merchado, gelegen in een van de meest biodiverse gebieden ter wereld, Amboró en Madidi. De wettelijke hoofdstad van Bolivia, Sucre, heeft een oude binnenstad die op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat als best bewaarde Spaanse koloniale stad in Zuid-Amerika. De stad heeft veel witte gebouwen die de bijnaam 'La Ciudad Blanca' verklaren. De moeite waard om te bezoeken zijn de Santo Domingo-kerk, de San Francisco-kerk, de San Lázaro-kerk, het Franciscaner klooster La Recoleta en het Bolivarpark. Interessante musea in de hoofdstad zijn het Museum voor Moderne Kunst, het antropologisch museum Museo Antropológico, dat honderden stukken en artefacten uit de periode 1200 v.Chr. tot de 15e eeuw herbergt, en Museo Textil Etnográfico ASUR, met veel traditionele Boliviaanse kleding. Elke zondag wordt in de stad Tarabuco één van de kleurrijkste markten van geheel Zuid-Amerika gehouden.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

BOLIVIA LINKS

Advertenties
• Bolivia verre reizen van ANWB
• Djoser Rondreizen Bolivia
• Bolivia Vliegtickets.nl
• Backpackenzuidamerika.nl (N)
• Rondreis Bolivia
• La Paz Vliegtickets Tix.nl
• Rondreizen Bolivia
• Vakantie Bolivia
• Hotels Bolivia

Nuttige links

Bolivia Foto's
Bolivia Reisfoto's
Bolivia Reisstart (N+E)
Reisinformatie Bolivia (N)
Reizendoejezo - Bolivia (N)
Rondreis Bolivia (N)
Startpagina Bolivia (N)

Bronnen

Bijl, Y. van der / Reishandboek Bolivia

Elmar

Lindert, P. van / Bolivia : mensen, politiek, economie, cultuur

Novib

Schimmel, K. / Bolivia

Chelsea House Publishers

Sprey, J. / Bolivia

Gottmer

Te gast in Bolivia

Informatie Verre Reizen

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt juni 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems