CYPRUS
 

Basisgegevens
Officiële   landstaal	Grieks, Turks
Hoofdstad	Nicosia
Oppervlakte	9.251 km²
Inwoners	1.197.177   (mei 2019)
Munteenheid	euro   (EUR)
Tijdsverschil	+1 (zomer +2)
Web	.cy
Code.	CYP
Tel.	+357

Steden CYPRUS

Nicosia (lefkosia)

Paphos

Geografie en Landschap

Geografie

Cyprus (in het Grieks: Kypriaki Dimokrata, in het Turks: Kibris Cumhuriyeti) is het meest oostelijke eiland in de Middellandse Zee. Turkije ligt op 72 km, Egypte op 350 km. Na Sicilië en Sardinië is Cyprus het grootste eiland in de Middellandse Zee.

advertentie

Cyprus Satellietfoto_{Photo: Publiek domein}

De oppervlakte van Cyprus is 9250 km2, ongeveer net zo groot als Friesland, Groningen en Drenthe samen. In het noorden ligt het voornamelijk uit kalksteen bestaande Kyreniagebergte. De grootste hoogte bedraagt ongeveer 1000 meter en het gebergte valt op door de kartelige randen en de scherpe toppen. Behalve die van Kyrenia, komen hier verder geen havens voor.

advertentie

Landschap

advertentie

Mount Olympus, Cyprus^{Photo: Dickelbers, CC BY-SA 3.0 no changes made}

In het zuidwesten ligt het Troödosgebergte met de Olympus (1953 m) als hoogste top van het eiland. Dit gebergte glooit veel meer en klimt geleidelijk naar bijna 2000 meter hoogte. Tussen deze twee bergmassieven ligt de Mesaoria, een zeer vruchtbare vlakte. De zuid- en oostkust hebben brede baaien en hier zijn dan ook verschillende havens te vinden: Famagusta, Paphos, Larnaka en Limassol. Echte rivieren kent Cyprus niet. Het zijn merendeels bergbeken die ook nog alleen in het voorjaar water hebben.

Cyprus was in de oudheid dicht bebost, maar begin deze eeuw waren de berghellingen bijna kaal door o.a. ontbossing en bosbranden. Herbebossing heeft er voor gezorgd dat op dit moment bijna één vijfde van het eiland weer bebost is. Cyprus heeft zijn naam te danken aan de handel in koper in de oudheid. Kypros is namelijk koper in het Grieks.

Klimaat en Weer

Cyprus is het droogste en warmste eiland in de Middellandse Zee. Het eiland heeft een mediterraan klimaat met lange, droge zomers en zachte winters. Het warmst is het in juli en augustus, met maximumtemperaturen tot boven de 40°C. De gemiddelde temperatuur in de zomer ligt tussen de 25 en 30°C. De periodes maart-begin juni en september-oktober zijn de beste maanden qua temperatuur. December tot en met februari zijn de koudste maanden op Cyprus. Zo is het in de bergen gemiddeld maar tussen de 3 en 12°C. Op de besneeuwde hellingen van het Troödosgebergte kan men tussen januari en maart zelfs skieën. Gemiddeld valt er in de periode oktober-november tot en met maart-april gemiddeld 300-400 mm regen. In de westelijke gebieden kan dit oplopen tot 1100 mm. De rest van het jaar is het droog. Doordat de kalkrijke bodem het water lang vasthoudt blijven in de zomer veel bronnen vloeien maar drogen bijna alle riviertjes uit.

Planten en dieren

advertentie

Planten

In de bergen komt de Aleppo-pijnboom veel voor. Verder een soort steeneik en een speciale cedersoort. Op de west- en zuidhellingen van het Troödosgebergte liggen uitgestrekte wijngaarden. Wat lager op de berghellingen vinden we o.a. acacia's, cipressen, olijfbomen en johannesbroodbomen. In de dalen staan populieren en eucalyptussen. In de dalen verder veel boomgaarden met fruitbomen. Aan de kust staan palmen en agaven. Van februari tot mei is Cyprus één grote bloemenzee. Er bloeien dan o.a. narcissen, cyclamen, irissen, wilde orchideeën, anemonen, klaprozen, ranonkel, wilde pioen en de asphodel, die in de Cypriotische oudheid een grote symbolische betekenis had.

advertentie

Dieren

De zoogdierenpopulatie op Cyprus is zeer beperkt. Meest opvallende verschijning is de moeflon, een soort schaap. Verder leven er op Cyprus nog vossen, konijnen, wezels en hazen. Onder de inheemse zoogdieren horen ook verschillende soorten vleermuizen. Andere dieren die frequent voorkomen zijn slangen, hagedissen, waterschildpadden, kikkers en kameleons. Op Cyprus komen ongeveer 55 soorten vlinders voor, waaronder de zeldzame slakrupsvlinder en de charaxus jasius. Vogels zijn door het jaar heen vertegenwoordigd met ongeveer 300 soorten, waarvan veel wintergasten.

Trekvogels als ooievaars, buizerds, wouwen, valken, kraanvogels en vele zang- en watervogels strijken vanaf eind augustus neer op Cypriotische bodem. Bijzonder zijn de ongeveer 10.000 flamingo's die in de zoutmeren overwinteren. Zeer bijzonder is de zwartborstgrasmus die alleen op Cyprus broedt. Inheemse soorten zijn o.a. de houtduif, torenvalk en kerkuil. De meest voorkomende roofvogel is de havikarend. Wat zeldzamer is de vale gier. Cyprus kent geen inheemse zoetwatervissen. Wel leven in de riviertjes van het Troödos-gebergte volop zoetwaterkrabben. De zee rond Cyprus heeft niet zoveel te bieden. De meeste zeedieren vinden we pas op een diepte van ongeveer 30 meter. De meest voorkomende vissen zijn de papegaaivis, de slijmvis, de grondel en de regenboogvis. De monniksrob en de dolfijn behoren tot de beschermde dieren. 's-Zomers broeden op de zandstranden karetschildpadden. Ook deze dieren zijn beschermd.

De laatste jaren werden er diverse nationale parken en natuurreservaten gesticht. Enkele voorbeelden daarvan zijn het Athalasapark en Tripylos in het Troödosgebergte.

In 2006 ontdekte de Franse wetenschapper Thomas Cucchi op Cyprus een nieuwe muizensoort, de Mus cypriacus. Het dier heeft een grotere kop dan gebruikelijk is bij muizen. ook de ogen. oren en tanden hebben een flink formaat.

Geschiedenis

De eerste Cyprioten, boeren en jagers, bewoonden Cyprus al in de jonge steentijd (Neolithicum), ca. 7000 jaar voor Christus. De werktuigen die ze gebruikten waren van een soort vulkanisch glas of van vuursteen. De best bewaarde neolithische nederzetting is Khirokita. Rond 4500 v. Chr. komt er een nieuwe groep kolonisten aan op Cyprus.

Het koperen tijdperk (ca. 3500-2500 v. Chr.) is van groot belang voor Cyprus. Grote hoeveelheden koper worden ontgonnen en er wordt handel mee gedreven, o.a. met Egypte. Een belangrijke vondst uit deze tijd is het kalkstenen beeldje uit Lemba.

De vroege bronstijd (ca. 2500-1900 v. Chr.) brengt alweer nieuwe kolonisten naar Cyprus, dit keer uit Anatolië. De midden-bronstijd (ca. 1900-1600 v Chr.) kenmerkt zich door het ommuren van steden en het bouwen van versterkingen. Bovendien vindt men veel wapens en graven. Dit alles duidt op een onrustige tijd voor de bevolking en het doorbreken van het isolement waar Cyprus eeuwenlang in verkeerde. Ook werd er veel aardewerk geëxporteerd naar Syrië en Palestina. Door die export werden er veel plaatsen gesticht aan de zuidoostkust.

In de late bronstijd (ca. 1600-1050 v. Chr.) wordt de internationale politiek en handel steeds belangrijker voor Cyprus en zorgen zelfs voor het bijna geheel verdwijnen van de Cypriotische cultuur. Met name aan de oostkust ontstaan havensteden als Enkomi en Kition. In de 14e en 13e eeuw voor Christus ontwikkelt Cyprus zich voorspoedig. De groei van de bevolking is groot en luxe en rijkdom valt Cyprus ten deel. Er ontstaat zelfs een eigen schrift, het Cypro-Minoïsche, dat o.a. staat op kleitabletten gevonden in Enkomi. Vanaf 1250 v. Chr. stort de bronstijdbeschaving in het oostelijke deel van het Middellandse-Zeegebied ineen. Ook Cyprus lijdt hieronder en Enkomi en Kition worden rond 1220 v. Chr. totaal verwoest door onbekende aanvallers. Hierna volgt een zeer korte bloeiperiode door kolonisten uit Mycene en oosterse landen. Vanaf 1190 voor Christus komen diverse golven Aechaeïsche immigranten het land binnen.

De welvaart verdween in deze periode en veel bewoners verlieten Cyprus. Uit de Cypro-geometrische tijd (ca. 1050-750 v. Chr.) is met name uit de begintijd niet veel bekend. In de 9e eeuw voor Christus stichtte het handelsvolk van de Phoeniciërs een kolonie in Kition. De welvaart nam weer toe, de bevolking groeit weer, de handel met de Egeïsche en de Klein-Aziatische wereld bloeit weer op. In het Cypro-Archaïsche tijdperk (750-475 v. Chr.) staat Cyprus onder druk van de Assyriërs, maar blijven autonoom. Van 569 tot 545 voor Christus wordt Cyprus gedeeltelijk bezet door de Egyptische farao Amasis. Hierna onderwerpen de Cypriotische koninkrijkjes zich min of meer vrijwillig aan het Perzische Rijk van o.a. de legendarische koning Darius. Cyprus bleef echter min of meer onafhankelijk, men slaat zelfs de eerste munten.

In deze tijd worden ook uitingen van religieuze aard steeds duidelijker en belangrijker door de veelvuldige handelscontacten met Egypte, Griekenland en oosterse volken. Gedurende de 5e eeuw v. Chr. waren er wat pogingen van Grieks verzet tegen de Perzische overheersing. In de Cypro-klassieke periode (475-330 v. Chr.) lukt het de Grieken om de Perzen te overwinnen. De nationale held Euagoras bevocht in 411 de onafhankelijkheid. In 380 v. Chr. wordt Athene echter weer verslagen door de Perzen. Het is uiteindelijk Alexander de Grote die in 333 v. Chr. Cyprus bevrijdt van de Perzische overheersing. Deze wisselende heerschappij over Cyprus veroorzaakte een politiek zeer onzekere situatie omdat tussen alle conflicten door, nog steeds handel gedreven werd tussen Cyprus, Griekenland en het Perzische Rijk. Na de dood van Alexander de Grote in 323 v. Chr. werd er door zijn generaals o.a. gestreden over de heerschappij over Cyprus. Ptolemaeus uit Egypte won uiteindelijk en tot aan de overheersing van de Romeinen bleef Cyprus onderdeel van het Egyptische Rijk der Ptolemaeën. De kleine stadstaatjes met hun koningen verdwenen en Cyprus werd bestuurd als een militaire provincie.

In 58 v. Chr. wordt Cyprus ingelijfd door Rome en een rustige, voorspoedige periode breekt aan. Wel werd Cyprus in die tijd getroffen door enkele zware aardbevingen en een grote opstand onder de joden die echter in 117 door de Romeinen hardhandig onderdrukt werd. In deze periode kreeg ook het christendom vaste voet op Cyprus. In de vierde eeuw valt het Romeinse Rijk uiteen en wordt in 364 in tweeën verdeeld. Cyprus komt bij het oostelijke, Byzantijnse Rijk, met Constantinopel als hoofdstad. In de 5e eeuw wordt de Orthodoxe Kerk van Cyprus na vele conflicten autonoom en de macht van de Cypriotische bisschoppen wordt steeds groter. In 647, 654 en 692 wordt Cyprus aangevallen door de Arabieren en ook in 8e en 9e eeuw is Cyprus het toneel van de strijd tussen de Arabieren en de Byzantijnen. Met name de oude steden aan de kust worden verwoest en de bevolking vlucht landinwaarts.

Hierdoor is de opkomst van de latere hoofdstad Nicosia een feit. In 964 wordt Cyprus bevrijd van de Arabieren en de islam. In 1094 breekt de oosterse orthodoxe kerk officieel met de westerse, Latijnse kerk. In de tijd van de kruistochten werd het Byzantijnse rijk steeds zwakker en de kruisvaarders hadden al snel in de gaten dat Cyprus van grote strategische waarde zou kunnen zijn voor hun missie.

Het is koning Richard Leeuwenhart van Engeland die in 1191 Cyprus voor het eerst onder toezicht stelt van een westerse mogendheid. Hierna besluit Richard Leeuwenhart om Cyprus te verkopen aan de tempeliers, een rijke militaire en geestelijke ridderorde. De tempeliers ondervonden veel weerstand van de Cypriotische bevolking en gaven Cyprus terug aan Leeuwenhart. Deze gaf Cyprus aan Guy De Lusignan, de ex-koning van het Franse rijk van Jeruzalem en Cyprus werd door hem verdeeld onder een aantal Franse edelen. De orde van de tempeliers werd in 1312 door de paus opgeheven en alle landerijen kwamen in het bezit van een andere orde, de johannieters ofwel hospitaalridders. Voor de Cypriotische bevolking is de De Lusignans-periode niet zo gunstig; de heersende klasse profiteert voornamelijk. Ook de positie van de orthodoxe kerk komt onder druk te staan en raakt ondergeschikt aan de Latijnse kerk. De 14e eeuw was verder een"gouden" tijd door de bloeiende handel met de moslims.

Bovendien vestigden Europese mogendheden als Pisa, Genua en Venetië zich in de stad Famagusta. In 1372 komt het tot gevechten tussen het Huis De Lusignan en de Genuesen en Venetianen. De gevechten eindigden met de overgave van Famagusta aan de Genuesen. In 1426 vielen de Egyptische Mamelukken Cyprus binnen en verwoestten o.a. Nicosia. Dit betekende tevens het einde van de toch al tanende macht van het geslacht De Lusignan. Eind 15e eeuw komen alle belangrijke functies op Cyprus in handen van de Venetianen, die in die tijd een supermacht vormden. Door nieuw ontdekte scheepvaartwegen en het oprukkende Osmaanse (Turkse) rijk brokkelt de macht van de Venetianen snel af. Met name het gewone volk leed hier erg onder. Het is dan ook niet vreemd dat de Cyprioten geen vinger uitsteken als de Turken in 1570 Cyprus binnenvallen. Toch worden de Turken in de beroemde zeeslag bij Lepanto verslagen. In 1573 doet Venetië afstand van al haar aanspraken op Cyprus. De Turken werden door de Cyprioten als bevrijders verwelkomd.

Zij herstelden bovendien de Grieks-orthodoxe kerk in ere. Verder kregen tienduizenden Cyprioten voor het eerst eigen land. Ook 20.000-30.000 Turkse kolonisten kregen, vaak beter, land toegewezen. Hoewel de Turken zich over het eiland verspreidden, bleven beide bevolkingsgroepen toch streng gescheiden. Dit heeft tot de dag van vandaag nog grote invloed op het eiland. Door hongersnood, onderdrukking, epidemieën en verwaarlozing van de infrastructuur bleven er van de 150.000 belastbare inwoners nog maar 25.000 over. Istanbul begreep de precaire situatie goed en in 1660 volgde een belangrijke maatregel: de aartsbisschop van Cyprus werd weer belangrijk gemaakt door de Turkse sultan. In 1754 werd de toenmalige aartsbisschop officieel erkend als de leider van het Grieks-Cypriotische deel van Cyprus. Zo bleef de macht van de aartsbisschop toenemen, ook al omdat de aartsbisschop belasting mocht gaan innen. In 1818 leidde de Griekse Vrijheidsoorlog tot de Griekse onafhankelijkheid van het Osmaanse regime. Door deze vrijheidsoorlog en de Russisch-Turkse oorlog van 1828-1829 werd het Osmaanse rijk flink in het nauw gedreven, en vroeg de Engelsen om hulp. Dit leidde in 1871 uiteindelijk tot de overname van Cyprus van de Turken door de Engelsen. In 1878 (Congres van Berlijn) kreeg Engeland het bestuur over het eiland dat officieel onder Turkse soevereiniteit bleef. Het enige wat van Engeland verlangd werd was een jaarlijkse vergoeding. De Britten gaven meteen behoorlijk wat geld uit voor handel, cultuur, bebossing en landbouw. Ook kwam er nieuwe wetgeving en de bevolking nam weer snel toe. Toch richtte het Grieks-Cypriotische deel van de bevolking zich nog steeds op Griekenland en men koos bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog dan ook de zijde van Duitsland. Hierop annexeerde Engeland Cyprus en in 1925 werd Cyprus een Britse kroonkolonie, uiteraard onder protest van de Grieks-Cyprioten.

In 1948 verwierp de Cypriotische Assemblee de Britse voorstellen voor een grondwet. In 1950 hield men een volkstelling waarbij 96% van de bevolking vóór"enosis" (eenwording met Griekenland) stemde. De uitslag werd echter genegeerd door de Britse gouverneur. In 1950 stierf aartsbisschop Makarios II, en werd opgevolgd door Makarios van Kitium, ofwel Makarios III. Met deze zéér sterke figuur begint een rigoureuze wending in de Cypriotische geschiedenis. In 1955 zijn er gewelddadige acties door guerillabeweging EOKA o.l.v. de Griekse kolonel Grivas. Er vallen vele doden en Makarios wordt in 1956 verbannen naar de Seychellen. De onderhandelingen gingen ondertussen gewoon door en leidden tot het verdrag van Zürich> tussen Griekenland, Engeland en Turkije. Het verdrag voorzag in een Grieks-Cypriotische president en een Turks-Cypriotische vice-president en volksvertegenwoordigingen op verschillend niveaus. Dit alles gebaseerd op de grootte van de Griekse en Turkse bevolkingsgroepen. Bovendien beloofden Engeland, Griekenland en Turkije de onafhankelijkheid van Cyprus te garanderen. Enosis werd uitgesloten, want Cyprus mocht met geen enkel land een gehele of gedeeltelijke politieke of economische unie aangaan. Dit alles werd door Makarios met grote tegenzin geaccepteerd. Op 16 augustus 1960 werd de Republiek Cyprus uitgeroepen, met Makarios als eerste president. De Turk Fadil Küçük werd vice-president. De politieke samenwerking tussen de twee partijen verliep echter zeer moeizaam en in 1963 laaiden de vijandelijkheden weer op. In 1964 stuurden de Verenigde Naties een vredesmacht en een bemiddelaar naar Cyprus; tevergeefs. Er volgden economische blokkades en in Nicosia ontstonden demarcatielijnen tussen de Griekse en Turkse volkswijken.

Küçük werd in 1973 als vice-president opgevolgd door Rauf Denktasj. In 1974 probeerden de Griekse militaire leiders een staatsgreep te plegen door een aanslag op Makarios.

Dit leidde weer tot het binnenvallen en bezetten door de Turkse regering van het noordelijk deel van het eiland. Op 1 november 1974 werd in de Verenigde Naties een motie aangenomen waarin de status van Cyprus als soevereine en onzijdige staat werd bevestigd en op 16 november keerde Makarios, tegen de wens van de Turken, op het eiland terug als president. Makarios sprak zich uit voor het verlenen van federale rechten aan de Turks-Cypriotische minderheid. De onderhandelingen hierover verliepen echter moeizaam, waarna Denktasj op 13 februari 1975 een Turks-Cypriotische federale staat uitriep, waarvan hijzelf president werd. In juni verklaarden de Turks-Cyprioten zich per referendum akkoord met de nieuwe staat. Op 15 november 1983 riep het Turks-Cypriotische parlement eenzijdig de Turkse Republiek van Noord-Cyprus uit. De onafhankelijkheidsverklaring werd door de VN-Veiligheidsraad ongeldig verklaard en alleen door Turkije erkend. Een nieuwe onderhandelingsronde tussen de Turks- en Grieks-Cypriotische leiders in januari 1985 liep op niets uit. Door de verbeterde verstandhouding tussen Griekenland en Turkije en de persoonlijke bemoeienissen van VN-secretaris generaal Pérez de Cuéllar werd vanaf 1988 overlegd over de toekomst van Cyprus.

Deze situatie duurt tot nu toe voort en wordt steeds gecompliceerder. Zo is Cyprus een van de kandidaten om toe te treden tot de Europese Unie. De Europese Unie vindt echter dat de bezetting van het noordelijke deel van Cyprus ongedaan moet worden gemaakt en dat Cyprus dus alleen ongedeeld lid mag worden van de Europese Unie. Het Navo-lidmaatschap van Turkije is ook een complicerende factor. De in februari 1993 gehouden presidentsverkiezingen werden met een zeer kleine meerderheid gewonnen door de leider van het rechtse Democratisch Verbond (DISY), Clerides. In 1995 kreeg Nicosía de Oud-Griekse benaming Lefkosía. Vijf juli 1995 bepaalde het Europese Hof van justitie dat voor alle export van Cyprus toestemming nodig was van de officiële (Grieks-Cypriotische) regering. Alle rechtstreekse handel tussen de Turkse Republiek Noord-Cyprus werd verboden. De assemblée van de Turkse Republiek Noord-Cyprus nam op 28-29 augustus 1995 twee omstreden resoluties aan waar besloten werd op het gebied van defensie en buitenlandse politiek samen te werken met Turkije; en om geen federale oplossing voor de kwestie Cyprus te zoeken, maar in plaats daarvan politieke gelijkheid met Grieks-Cyprus en souvereiniteit te eisen.

Van 21-26 september 1995 werden er gezamenlijke Griekse en Grieks-Cypriotische legeroefeningen gehouden. Denktash noemde dat een"nieuw teken van vijandschap". Na vijf informele gesprekken in oktober tussen Clerides en Denktash om het geblokkeerde vredesproces weer op gang te brengen, werd duidelijk dat de standpunten alleen nog maar verhard waren.

Bij verkiezingen in 1995 werd Rauf Denktash voor een derde termijn van vijf jaar gekozen tot president van de Turkse Republiek Noord-Cyprus. Na de parlementsverkiezingen van 26 mei 1996 op Grieks-Cyprus behield de coalitie van president Clerides een grote meerderheid. De vredesonderhandelingen tussen Turks- en Grieks-Cypriotische leiders werden op 25 juni 1996 hervat.

Begin januari 2003 leverde de leider van de regerende Turkse Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling, Recep Tayyip Erdogan, scherpe kritiek op de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash. Denktash was tegen het vredesplan dat de Verenigde Naties hadden uitgewerkt voor het eiland. Dat plan voorzag in een herenigd Cyprus, met twee deelstaten naar Zwitsers model. Een week eerder eisten 30.000 Turks-Cyprioten met een demonstratie het aftreden van Denktash. Het was de grootste betoging voor het lidmaatschap van de Europese Unie die ooit in het sinds 1974 door Turkije bezette noorden van Cyprus gehouden werd. De Europese Unie nodigde in december 2002 Cyprus uit om in 2004 lid te worden van de EU, maar de Griekse en Turkse Cyprioten konden het op de EU-top in Kopenhagen niet eens worden over het door de Verenigde Naties opgestelde herenigingsplan. De EU maande beide partijen om voor 28 februari 2003 tot overeenstemming te komen, zo niet dan zou alleen het Grieks-Cypriotische deel als lid worden toegelaten. Erdogan spoorde Denktash aan om zo snel mogelijk met de Grieks-Cyprioten om de tafel te gaan zitten.

Oppositieleider Tassos Papadopoulos werd in februari 2003 gekozen tot nieuwe president van het Griekse deel van Cyprus. De 69-jarige jurist verwierf 51,51% van de stemmen. Glafcos Clerides, de zittende president en sinds 1993 op het pluche, kreeg maar 38,8% van de stemmen.

Eind april werd voor het eerst sinds 29 jaar de grens tussen het Griekse en Turkse deel van Cyprus opengesteld. De openstelling was een beslissing van het Turkse Noord-Cyprus. Volgens de Grieks-Cypriotische regering wilde de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash zo de aandacht afleiden van zijn weigering akkoord te gaan met een door de Verenigde Naties voorgesteld herenigingsplan. Door die weigering kon op 1 mei 2003 alleen het Griekse deel van Cyprus zich aansluiten bij de Europese Unie.

Met een duidelijk 'nee' wezen de Grieks-Cyprioten in april 2004 een VN-herenigingsplan voor Cyprus af. De Grieks-Cyprioten wezen tijdens het referendum het herenigingsplan af met 76% van de stemmen. In het Turks-Cypriotische deel daarentegen stemden 65% van de kiezers met 'ja'. De afwijzing betekende dat in feite alleen de Grieks-Cyprioten op 1 mei 2004 toetraden tot de Europese Unie. Sinds het Annan-plan op 24 april 2004 door de Grieks-Cypriotische bevolking werd verworpen is er geen echte voortgang geboekt in het vinden van een oplossing voor de kwestie Cyprus. Op 1 januari 2008 werd de euro als wettelijk betaalmiddel ingevoerd.

In 2008 beginnen weer nieuwe gesprekken tussen Grieks- en Turks-Cypriotische leiders over hereniging. De grensovergang in de Ledra straat is weer geopend. Bij de verkiezingen in Turks Cyprus in april 2009 wint de rechts nationalistische partij. De Turks-Cypriotische leider Mehmet Ali Talat blijft zitten maar zijn positie is verzwakt. In Augustus 2011 benoemt de Grieks Cypriotosche president Christofis een nieuw kabinet met een nieuwe minister van financiën om de economische crisis te bestrijden. Die crisis verdiept echter in 2012 en Cyprus moet de EU om hulp vragen. In november bereikt Cyprus een akkoord met de EU en het IMF. De bankensector moet zwaar gesaneerd worden. In februari 2013 verslaat de conservatieve partij de concurrentie en treedt Nicos Anastasiades aan als nieuwe president van Grieks Cyprus. Gedurende geheel 2013 krijgt Cyprus nieuwe leningen van de EU. De Laiki bank wordt ontbonden en mensen die meer dan 100.000 Euro hebben gespaard of belegd leiden zware verliezen. In maart 2014 neemt Panicos Demetriades, hoofd ven de centrale bank, ontslag na meningsverschillen met de regering over te nemen maatregelen. In 2015 en 2016 worden de onderhandelingen over de hereniging hervat, in januari 2016 spreken Nicos Anastasiades en de Turks Cypriotische leider Mustafa Akinzi het volk gezamenlijk toe tijdens een nieuwjaarstoespraak. In januari 2017 ontmoeten Griekse en Turks-Cypriotische leiders elkaar in Gevene onder de VN vlag. Ze bespreken de mogelijkheden tot hereniging als federatie.

Bevolking

De bevolking van het Griekse deel van Cyprus omvatte in 2017 1.221.549 inwoners, waarvan 98% Gieks-Cyprioten en verder nog wat Turks-Cyprioten, Armeniërs en Maronieten, ten dele vluchtelingen afkomstig uit Libanon. 70% van de bevolking woont in de steden. De hoofdstad Nicosia is de grootste stad van Cyprus met 253.000 inwoners (2017). Andere grote steden zijn Limasso, Larnaka, en Paphos.

Taal

Officiële talen in beide landsdelen zijn Grieks en Turks. Het Engels geldt als handelstaal. In het zuidelijke gedeelte van Cyprus wordt Nieuwgrieks gesproken, geschreven en onderwezen. De spreektaal wijkt iets af van de moedertaal in Griekenland. De meeste Cyprioten spreken ook nog Engels. In het noordelijke deel van Cyprus is de voertaal Turks. Ook hier spreekt men Engels, alhoewel minder dan in het zuiden.

Godsdienst

De Griekse bevolking van Cyprus behoort voor het grootste gedeelte tot de Grieks-Orthodoxe Kerk, die weer deel uitmaakt van de oosters-Orthodoxe kerkgemeenschap. De oosterse Kerk kent geen centraal leidende figuur als de paus bij de roomskatholieken. Patriarchen en aartsbisschoppen geven zelfstandig leiding aan autonome kerkgemeenschappen. Aartsbisschop Makarios III was tevens de politieke leider van de staat. De Orthodoxe Kerk van Cyprus volgt de Byzantijnse liturgie in de Oud-Griekse taal. De kerk van Cyprus is sinds de 5e eeuw autonoom. De Armeniërs (ca. 2000 leden) op Cyprus behoren tot de Armeense Kerk en de maronieten (ca. 7000 leden) tot de met Rome geünieerde Maronitische Kerk. De Maronitische Kerk is een zelfstandige geloofsgemeenschap die sinds de 9e eeuw op Cyprus voorkomt. Kloosters spelen in de Orthodoxe Kerk een grote rol. In de Oosterse Kerk is slechts sprake van één monnikenorde die allemaal dezelfde regels naleven. De Turks-Cyprioten zijn moslims, aanhangers van de islam. Verder zijn er nog joden.

Samenleving

advertentie

Staatsinrichting

Cyprus is sinds 1960 een onafhankelijke republiek met aan het hoofd een Grieks-Cypriotische president en een Turks-Cypriotische vice-president. Beide hebben een vetorecht. Sinds 1974 is Cyprus verdeeld in een Griekstalig zuidelijk deel en een Turkstalig noordelijk deel. Beide gemeenschappen zijn autonoom op het gebied van religie, onderwijs, cultuur en personenrecht. Op 15 november 1983 verklaarde Denktash de Turkse zone eenzijdig souverein en onafhankelijk. De nieuwe staat werd alleen door Turkije erkend. Elke vijf jaar wordt door het Grieks-Cypriotische deel van de bevolking de president gekozen. Deze fungeert dan tevens als staatshoofd en is voorzitter van de uit elf ministers bestaande ministerraad. De vice-pesident wordt elke vijf jaar gekozen door het Turks-Cypriotische deel van de bevolking. Dit is echter al sinds 1974 niet meer gebeurd. Rauf Denktash is sinds 1973 vice-president en noemt zichzelf"president van de Turkse Republiek van Noord-Cyprus". Het parlement bestaat volgens de grondwet uit 80 leden. Elke vijf jaar kiezen de Grieks-Cyprioten 56 leden van het parlement, de Turks-Cyprioten 24 leden. De Turks-Cyprioten boycotten het parlement echter al sinds 1964 en sinds 1985 heeft het Turkse deel van Cyprus een uit 50 leden bestaand eigen parlement.

Bestuurlijk is Cyprus verdeeld in zes districten waarvan er drie gescheiden worden door de scheidslijn tussen Noord- en Zuid-Cyprus. Voor de huidige politieke situatie, zie hoofdstuk geschiedenis.

advertentie

Onderwijs

Het Cypriotische schoolsysteem lijkt veel op het Engelse. Er is een verplichte zesjarige basisschool en zesjarig voortgezet onderwijs. De eerste drie jaar lijkt op ons gymnasium. De volgende drie jaar bestaan uit een beroepsopleiding. In 1992 is de University of Cyprus in Nicosia geopend met een aantal faculteiten. Voor veel universitaire studies is men echter nog steeds aangewezen op het buitenland (Athene, Londen, en de Verenigde Staten). Verder is er een hogere technische school, een hogeschool voor bosbouw, toerisme en handel en opleidingen voor onderwijs en gezondheidszorg. In het Turkse deel van Cyprus heeft Famagusta sinds 1986 een universiteit, de Mediterranean University. Het analfabetisme op Cyprus bedraagt ongeveer 6%.

Economie

advertentie

Algemeen

Na de onafhankelijkheid in 1960 heeft de economie van Cyprus zich goed ontwikkeld, o.a. door deskundig gebruik te maken van de ontvangen ontwikkelingshulp. Werkloosheid en emigratie namen af, maar de toenemende welvaart kwam grotendeels het Griekse bevolkingsdeel ten goede. Nadat in 1974 Cyprus in een Grieks en een Turks deel was gesplitst, zijn de twee delen economisch nog verder uit elkaar gegroeid. Na de economische terugval in 1974 heeft de economie van het Griekse deel van Cyprus zich opvallend hersteld. Na een snelle groei in de tweede helft van de jaren zeventig, stabiliseerde de economische groei zich medio 1985 rond 3,8% bij een werkloosheidspercentage van 3,4%. De inflatie bedroeg in 1985 5%. Deze kerncijfers bleven de tien erop volgende jaren vrijwel ongewijzigd. Het aandeel van de beroepsbevolking in de landbouw (32% in het Turkse en 13% in het Griekse deel) is teruggelopen door de groei van industrie, bouwnijverheid, handel en toerisme. Het tekort op de handelsbalans wordt ten dele goedgemaakt door de inkomsten uit het verblijf van de Britse en VN-troepen op het eiland en de overmakingen door emigranten. Toch is sinds 1980 de buitenlandse schuld sterk toegenomen. De economie van het Turkse deel oriënteerde zich bijna uitsluitend op Turkije. Afgesneden van veel internationale hulp (behalve die uit Turkije) en van veel exportmogelijkheden (sinds 1983 importeert de EG alleen maar via Grieks Cyprus), bleef de groei sterk achter bij die van het Griekse deel van het Cyprus. Noord-Cyprus is hoofdzakelijk een landbouwgebied. De export bestaat voor 80% uit agrarische producten die vrijwel uitsluitend naar Turkije worden geëxporteerd. (Grieks) Cyprus is in de jaren 2010-2013 zwaar getroffen door de crisis en staat onder scherp internationaal toezicht. De economie is in 2013 met bijna 13 % gekrompen. In de jaren hierna herstelt de economie enigszins en in 2017 groeit de economie met 3,9%.

Landbouw, veeteelt, visserij

Van het eilandoppervlak is 46% akkerland en wordt graan het meeste verbouwd. Daarna volgen aardappelen, zuidvruchten, johannesbroodbomen en voedergewassen. Van het fruit en de groente wordt veel uitgevoerd: o.a. amandelen, vijgen, tabak, wortelen en katoen. De boeren hebben vaak kleine familiebedrijfjes. Door o.a. ruilverkaveling probeert men moderner en efficiënter te produceren. Ongeveer 30% van het beschikbare akkerland wordt bevloeid. Het belangrijkste gebied is de vlakte van Messaoria, ten oosten van Nicosía.

Veeteelt wordt steeds belangrijker, hoewel de runderteelt weer wat terugloopt doordat de weilanden steeds meer in akkerland worden omgezet. Hield men vroeger schapen en geiten voor eigen gebruik; nu gaat men steeds meer over tot het fokken van koeien en schapen voor melk- en vleesproductie. Hetzelfde geldt voor varkens en pluimvee.

Ook met de visserij gaat het steeds beter. Per jaar wordt er ongeveer 2700 ton verwerkt. Vooral door betere technieken wordt er zelfs weer vis geëxporteerd. Ongeveer 1750 km2 van de oppervlakte van Cyprus is met bos bedekt.

Mijnbouw en energie

De mijnbouw en grondstoffenvoorziening zijn grotendeels geconcentreerd in het Griekse deel. Men delft voornamelijk koper, ijzer, chroomertsen, asbest, marmer en gips. Voor zijn energievoorziening is het eiland vrijwel geheel afhankelijk van olie-import uit het Midden-Oosten.

Handel en industrie

Textiel is een belangrijk exportproduct, gevolgd door aardappelen, schoenen, cement en grondstoffen. Verder wordt er nog ingeblikt fruit, wijn, groenten en olijfolie geëxporteerd. Belangrijke exportlanden zijn vooral Griekenland, Engeland en de Arabische landen.

De handelsbalans vertoont een chronisch tekort omdat Cyprus zeer veel producten moet importeren. De belangrijkste importproducten zijn voedingsmiddelen, aardolie en aardolieproducten, machines en chemische producten. De belangrijkste importeurs zijn Engeland, de Verenigde Staten, Duitsland, Griekenland en Italië. Een associatie overeenkomst in 1973 en een protocol in 1988 vergemakkelijkten de export van groenten en fruit naar de EG-landen. De handel van het Turkse deel is hoofdzakelijk op Turkije gericht.

De industrie staat er niet florissant voor. Zware industrie komt nog bijna niet voor. Kleine bedrijven met hooguit vijf werknemers overwegen en er worden voornamelijk landbouwproducten verwerkt; de belangrijkste takken zijn de voedingsmiddelen-, schoen-, textiel-, papier- en tabaksindustrie. In de steden komen nog veel eenmansbedrijfjes voor. Vlakbij Larnaka is door buitenlandse oliemaatschappijen een aardolieraffinaderij gesticht. Verder zijn aan grote bedrijven te melden een cementfabriek, twee ijzergieterijen en een kunststoffenfabriek. Ook zijn er nog vier grote bottelarijen en distilleerbedrijven. Het grootste deel van de verwerkende industrie is geconcentreerd in het gebied rond Nicosia en Limassol.

Vakantie en Bezienswaardigheden

Het toerisme, dat door de overheid sterk bevorderd wordt, was vóór 1974 vooral geconcentreerd rond Famagusta en Kyrenia. Daarna is het grotendeels verplaatst naar de zuid- en de zuidwestkust rond Páphos. In 1974 kwam ongeveer 90% van de toeristenhotels onder Turkse controle. Onder andere door nieuwbouw heeft de toeristische sector zich in het Griekse deel echter weer aanzienlijk kunnen uitbreiden. Het aantal toeristen verzesvoudigde tussen 1980 en 1995 tot ongeveer 2,1 miljoen per jaar, wat goed is voor 12% van het bruto nationaal product. Het aantal Nederlanders dat in 1996 vakantie vierde op Cyprus bedroeg 49.000. In het Turkse deel blijft het bezoek uit het buitenland voornamelijk beperkt tot Turken van het vasteland.

Sinds de uitschakeling van het vliegveld van Nicosia in 1974 fungeert op Grieks Cyprus de nieuwe internationale luchthaven Lanarka. Verder is er nog een vliegveld nabij Páphos; het Turkse deel van Cyprus beschikt over het vliegveld Ercan. De luchtvaartmaatschappij Cyprus Airways onderhoudt diensten op Europa en op de meeste landen in het Midden-Oosten. Limassol en Larnaca hebben na 1974 de rol van Famagusta, dat officieel gesloten is voor internationaal scheepvaartverkeer, als belangrijkste haven overgenomen. Sinds 1952 heeft Cyprus geen spoorwegen meer, maar het wegennet is goed. Van de ruim 10.000 km (1991) is meer dan de helft verhard. De beide delen van het eiland hebben een gescheiden transportsysteem. Snelwegen verbinden de hoofdstad Nicosia met Kyrenia en Limassol.

Nicosia, ook wel Lefkosia genoemd, is de verdeelde hoofdstad van het eiland Cyprus. Ondanks de verdeeldheid is het één van de rijkste steden van Europa, een moderne stad met kosmopolitische uitstraling en een rijke historie. Zoals uit de historie van Nicosia blijkt, zijn de verdedigingsmuren van de stad van groot belang geweest. Als je op een heldere dag in Nicosia landt met het vliegtuig kun je de muren zien liggen. De muren bieden toegang tot het historische centrum van de Cypriotische hoofdstad en zijn zowel in het noorden als het zuiden van de stad nog vrijwel helemaal intact. Sommige delen van de muur stammen nog uit de middeleeuwen. In de muur zijn elf bastions te vinden; zes hiervan liggen er in het Turkse deel van Nicosia. In het Musalla bastion is het Nationale Strijd Museum gevestigd. De Selimiye Moskee is gehuisvest in de voormalige St. Sophia Kathedraal. De kerk werd in 1193 gebouwd op bevel van Koning Amaury en heeft sindsdien altijd een religieuze functie gehad. Het marmer uit het oorspronkelijke bouwwerk is verwerkt in de noordingang van de moskee. Dit gebouw vormt het middelpunt van het noordelijke deel van Nicosia. Het is een imposant gebouw met prachtig houtsnijwerk zoals we dat kennen van Europese kathedralen. De torens doen nu dienst als minaretten. Je zou het kunnen zien als een sterk staaltje van recycling. Lees meer op de Nicosia pagina van Landenweb.

Paphos is een havenstad aan de westkust van het eiland. Bezienswaardigheden in Paphos zijn er genoeg; een eerste wandeling door de stad levert waarschijnlijk al legio nieuwe indrukken en vele foto’s op. Niet voor niets is namelijk de stad in haar geheel opgenomen op de UNESCO Werelderfgoedlijst en bovendien is zij voor het jaar 2017 tot Europese culturele hoofdstad uitgeroepen. Je ziet er oude Romeinse mozaïeken, de ondergrondse kerk Ayia Solomoni, het kasteel, de ruïnes van het oude stadscentrum en meer.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

CYPRUS LINKS

Advertenties
• Cyprus Tui Reizen
• Cyprus Vliegtickets.l
• ANWB vakantie boeken Cyprus
• Naar Cyprus met Sunweb
• Cyprus Hotels
• Djoser Wandel - wandelreis Cyprus
• Autoverhuur Sunny Cars Cyprus

Nuttige links

Cyprus Reisfoto's
Cyprus Start België (N)
Fietsen door noord en zuid , door bergen en langs kusten (N)
Lies & Teije's Reiswebsite (N+E)
Reisinformatie Cyprus (N)
Reizendoejezo – Cyprus (N)
Telefoongids Cyprus
Uitgebreid fotoverslag vakantie Cyprus
Worldphotos Cyprus

Bronnen

Bulmer, R. / Cyprus Kosmos-Z&K

Cyprus

Het Spectrum

Haan-van de Wiel, W.H. de / Cyprus Gottmer

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt september 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems