Landenweb.nl

GUINEE-BISSAU
 

Basisgegevens
  Officiële
  landstaal		  Portugees
  Hoofdstad  Bissau
  Oppervlakte  36.125 km²
  Inwoners  1.947.373
  (mei 2019)
  Munteenheid  CFA-frank
  (XOF)
  Tijdsverschil  -1
  Web  .gw
  Code.  GNB
  Tel.  +245

Geografie en Landschap

Geografie

Guinee-Bissau ligt in West-Afrika en grenst aan de Atlantische Oceaan en ligt tussen Guinee en Senegal. De oppervlakte van Guinee-Bissau is 36.125 vierkante kilometer. Guinee-Bissau is daarmee ongeveer net zo groot als Nederland.

advertentie

Guinee-Bissau SatellietfotoPhoto: Publiek domein

advertentie

Landschap

Oorspronkelijk was er veel reliëf in Guinee-Bissau, maar dit is verdwenen door erosie. Landinwaarts bevinden zich grassavannen en bij de grens met Guinee bevinden zich heuvels. Aan de zuidoost grens ligt het Fouta-Djallon gebergte met een hoogte tot 300 m. De sterk verbrokkelde kustvlakte wordt gekenmerkt door brede trechtervormige riviermondingen en door overstroomde rivierdalen.

De belangrijkste rivieren in Guinee Bissau zijn de Rio Cacheu, de Rio Mansoa, de Rio Géba en de Rio Corubal. Alle drie de rivieren bevatten zoutwater. Door de vloed kan het water wel 100 m landinwaarts opstuwen en een getijdenverschil van 7 m veroorzaken. Als gevolg hiervan komen verschillende gebieden regelmatig onderwater te staan. Ondanks deze mogelijke wateroverlast is het kustgebied dichtbevolkt. Tussen de kust en de savannen in het oosten bevindt zich tropisch regenwoud.

advertentie

Brug over de Rio Mansoa, Guinee-BissauPhoto: Francofranco56 in het publieke domein

Klimaat en Weer

Guinee-Bissau heeft een tropisch vochtig savanneklimaat. Het klimaat is heet en vochtig. De hoogte van de temperatuur blijft in de loop van het jaar bijna constant en ligt tussen de 23 en 29 ºC. December en januari zijn de koelste maanden. April en mei zijn de heetste maanden. Het regenseizoen loopt van juni tot november en het droge seizoen is van december tot mei, dan waait de Harmattan wind.

Planten en dieren

advertentie

Planten

De riviermondingen en het kustgebied zijn moerassig. Hier komen mangroven voor. Tussen de plateaus in het binnenland en het kustgebied bevindt zich tropisch regenwoud. De binnenlandse plateaus hebben een savannevegetatie. Omdat Guinee-Bissau ontzettend vlak is komen er weinig plantensoorten voor. Wat men er wel vindt zijn rivieren en gevlochten bomen. Verder komen acacia, bamboe, banaan, kapokboom, mango en oliepalm voor. Het grootste oppervlak van Guinee-Bissau is in gebruik voor rijstplantages.

advertentie

Dieren

De fauna in het land is interessant, zo leven er in Guinee-Bissau veel vogelsoorten, waaronder papegaaien, pelikanen, reigers, flamingo's en maraboes. In het wild zijn er diersoorten als antilopen, zeekoeien, buffels, olifanten, herten, krokodillen, hyena's, luipaarden en verschillende apensoorten zoals chimpansees.

Geschiedenis

De onafhankelijkheidsstrijd in Portugees Guinée (thans Guinee-Bissau) begon reeds in de jaren vijftig onder leiding van Amílcar Cabral met de vorming van de Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde (PAIGC). Gewapend verzet groeide in de jaren zestig en in 1972 was tweederde deel van het land onder de controle van de PAIGC. Begin 1973 werd Cabral vermoord door enkele dissidenten. In september van datzelfde jaar werd Guinee-Bissau onafhankelijk en werd Cabral's broer, Luiz, de eerste president.

Met de economische situatie ging het tijdens het regime van Cabral bergafwaarts, hetgeen niet alleen te wijten was aan de grote droogte maar ook aan het wanbeleid van Cabral. In 1980 maakte een coup een eind aan zijn bewind en werd João Bernardo ('Nino')Vieira president. Hij kwam aan het hoofd te staan van een door militairen gedomineerde PAIGC-regering, die op economisch gebied weinig verbetering bracht.

In 1984 werden de eerste parlementsverkiezingen gehouden met door de PAIGC" voorgeselecteerde" kandidaten. Het aldus gekozen Parlement keurde een nieuwe constitutie goed. Onder druk van de in Portugal verblijvende oppositie en de Internationale Gemeenschap hechtte president Vieira in 1990 zijn goedkeuring aan de invoering van een meerpartijen stelsel, waarvoor in 1991 de constitutie uit 1984 werd geamendeerd. De eerste meerpartijen verkiezingen voor president en parlement werden gehouden op 3 juli 1994 en werden gewonnen door de PAIGC, hetgeen voornamelijk te danken was aan de verdeeldheid van de oppositie. Vanaf 1995 groeide de kritiek op de regering, die verantwoordelijk werd gehouden voor het slechte economische beleid, corruptie, stijgende prijzen en de achteruitgang van de sociale omstandigheden. De sociale onrust nam hand over hand toe en op 7 juni 1998 brak er een militaire opstand uit, geleid door Ansumane Mané. Deze opperbevelhebber van de strijdkrachten was een aantal dagen daarvoor ontslagen vanwege zijn (vermeende) betrokkenheid bij wapensmokkel naar rebellen in Casamance, Senegal. De opstandelingen met een groot deel van het leger achter zich stelden dat de ondermijning van democratie en ontwikkeling van het land door de PAIGC-regering de aanleiding vormden voor hun actie. Op verzoek van president Vieira stuurden Senegal en Guinée-Conakry op basis van bilaterale defensie-akkoorden met Guinee-Bissau troepen ter ondersteuning van Vieira. Hoewel vooral het Senegalese leger flinke verliezen leed, verhinderde de buitenlandse interventie wèl een snelle overwinning van de opstandelingen en gaf het eveneens een internationale dimensie aan het conflict. Deze interventie heeft de relaties tussen Senegal en Guinée-Conakry enerzijds en Guinee-Bissau anderzijds voor een aantal jaren sterk onder druk gezet. De oorlog heeft weliswaar relatief weinig burgerslachtoffers geëist, maar wel enorme schade aan de infrastructuur aangericht. Bovendien zijn er destijds mijnenvelden rond de hoofdstad gelegd die vervolgens slechts met veel kosten weer zijn verwijderd. Van Senegalese zijde wordt de interventie in Guinee-Bissau overigens -geheel onterecht- als grote militaire overwinning beschouwd. Het conflict werd de facto in mei 1999 beëindigd, toen de militairen onder leiding van Mané alsnog Vieira verdreven. De daarop volgende parlementaire en presidentiële verkiezingen leverden een overwinning op voor de Partido da Renovaçao Social (PRS) die een coalitie aanging met de RGB/Bafata partij en enkele onafhankelijken. Kumba Yalà (PRS) werd de nieuwe president. In tegenstelling tot hetgeen verwacht werd, bleek Ansumane Mané zijn functie als Supremo Comandante van de militaire Junta én de Junta zelf in stand te houden. Mané, gesteund door een kleine entourage, trachtte in november 2000 een coup te plegen, maar het leger bleef achter de president staan. Mané kwam enkele dagen erna om bij, aldus de officiële versie, een poging te vluchten nadat duidelijk was geworden dat zijn coup was mislukt.

President Kumba Yala liet zich sinds zijn aantreden in toenemende mate kennen als een volstrekt onberekenbare persoon, die naar believen ministers aanstelde en om het minste of geringste weer ontsloeg. Het ontbrak hem aan enige visie over de politieke of economische toekomst van het land; zijn enige doel was het aan de macht blijven en tegen elkaar uitspelen van (potentiële) tegenstanders. Om uit deze uitzichtloze situatie van wanbeheer en successievelijke ontmanteling van de democratische instellingen in het land te geraken, werd Kumba Yala op 14 september 2003 door het leger in een geweldloze staatsgreep uit de macht ontzet. Hoewel het leger in eerste instantie een militair als president wilde aanstellen, accepteerde het na grote binnen- en buitenlandse druk alsnog de niet-politieke zakenman Henrique Rosa als burgerpresident. President Rosa heeft gedurende zijn interim-presidentschap de reputatie van Guinee-Bissau enigszins kunnen herstellen. Onder diens leiding heeft vervolgens een interim-regering', met steun van de militairen en van vrijwel alle politieke partijen en stromingen en maatschappelijke organisaties, het land bestuurd tot de parlementsverkiezingen van 28 maart 2004. De 'onafhankelijkheidspartij' PAIGC won deze verkiezingen met 45 van de 102 zetels en heeft vervolgens, met gedoogsteun van de oppositiepartijen een PAIGC-regering gevormd, onder leiding van Carlos Gomes Junior.

In juli 2005 wint de uit ballingschap teruggekeerde ex militaire leider Joao Bernardo Vieira de presidentsverkiezingen en ontslaat enkele maanden later de regering van Carlos Gomes Junior. Aristides Gomes volgt hem op als premier maar wordt op zijn beurt weer ontslagen in het voorjaar van 2007. Martinho Ndafa Kabis is sinds die tijd de consensus premier. In augustus 2008 ontbind president Vieira het parlement en brengt daarmee automatisch de regering ten val. Op 2 maart 2009 wordt Vieira doodgeschoten en ontstaat er een chaotische situatie. De presidentsverkiezingen van 28 juni 2009 leveren geen duidelijke winnaar op in de eerste ronde. Uiteindelijk wint Malam Bacai Sanha. Sinds een staatsgreep op 12 april 2012 staat het land onder leiding van een militaire Junta. Op 11 mei 2012 werd Manuel Serifo Nhamadjo benoemd tot interim president van Guinee-Bissau. De verkiezingen stonden geland voor november 2013, maar zijn voor onbepaalde tijd uitgesteld. Uiteindelijk zijn ze in mei 2014 gehouden, de nieuwe president is Jose Mario Vaz. In augustus 2015 ontslaat de president premier Domingos Simoes Pereira na onenigheid. De nieuwe premier Carlos Correira houdt het ook niet lang vol en sinds 27 mei 2016 is Baciro Dja de nieuwe premier. In november 2016 wordt Umaro Sissoco Embalo de vijfde premier binnen een jaar, dit als gevolg van de machtstrijd tussen president Vaz en de regerende partij.

Bevolking

In Guinee-Bissau wonen 1.792.338 mensen (2017). De bevolkingsdichtheid bedraagt ongeveer 50 inwoners per vierkante kilometer.

99% van de inwoners van Buinee-Bissau is oorspronkelijke Afrikaans. Er wonen ruim twintig stammen in het land. De oorspronkelijke bewoners van het land zijn de Balanta. Ongeveer een kwart van de bevolking behoort tot deze stam. Zij wonen, samen met de islamitische Mandinga en de Fula, in het kustgebied. In het westen wonen stammen als Manjaco en de Pepel. Minder dan 1% van de bevolking bestaat uit Europeanen.

Taal

Portugees is de officiële taal van Guinee-Bissau. Verder wordt er Crioulo, Balante, Mandinga, Fula, Mancanha, Papel en Manjaco gesproken en nog een groot aantal kleinere inheemse talen.

Godsdienst

De bevolking hangt overwegend inheemse godsdiensten (54%) aan. Islamitisch is 38% en christelijk is 8% van de bevolking.

Samenleving

Staatsinrichting

Guinee-Bissau is een republiek met een president als staatshoofd. De formele macht is in handen van de president, die wordt bijgestaan door een eerste minister. Het leger vormt echter, zeker na de recente gebeurtenissen, een zeer belangrijke machtsfactor die er niet voor terugdeinst om met geweld of onder dreiging daarvan haar eigen belangen te behartigen. Verschillende malen is gebleken dat deze belangen niet altijd parallel lopen met de landsbelangen. De regering wordt gevormd door de president, de eerste minister, de overige ministers en staatssecretarissen alsmede de directeur van de Centrale Bank. De regering is verantwoording schuldig aan het parlement dat uit 102 leden bestaat. Het parlement werd door Yala ontbonden in november 2002, maar met de verkiezingen van 28 maart 2004 is het weer in ere hersteld. Tijdens de laatste crisis is echter wederom gebleken dat het parlement, als het erop aankomt, geen machtsfactor van betekenis is. Pas met een structureel gereduceerde rol van de strijdkrachten zou het parlement op een behoorlijke manier kunnen gaan functioneren, maar daar ziet het voorlopig niet naar uit. Daar komt bij, dat binnen de afzonderlijke partijen en tussen de partijen onderling verschillende stromingen om de macht strijden. Sinds enkele jaren spelen etnische tegenstellingen (vnl. Balantes tegen overige etnische groepen, maar ook tussen zuid- en noord-Balantes onderling) een toenemende rol, en dat zal naar verwachting in de toekomst niet meer verdwijnen.

Politiek

Het slechte bestuur door de voormalige regering van president Yala, de slechte economische- en mensenrechtensituatie en de achteruitgaande financiële en maatschappelijke positie van het leger, leidden tot de staatsgreep van 14 september 2003. Onder een interim-regering zijn de eerste stappen richting stabilisatie en economisch herstel gezet. De nieuwe regering riep de internationale gemeenschap op het land te hulp te komen. Hieraan werd echter vrijwel geen gehoor gegeven. Voorheen konden de militairen, wanneer ze geld nodig hadden, met enig machtsvertoon en gegarandeerd succes langsgaan bij staatsinstituties zoals de Centrale Bank, de douane, en de belastingdienst. De interim-regering poogde mede op instigatie van o.a. het IMF en de EU, in toenemende mate een halt toe te roepen aan deze ‘maffia-praktijken’. Na diverse verkiezingen en staatgrepen is de macht mopmenteel in handen van een militaire unta onder leiding van Manuel Serifo Nhamadjo.

Voor de actuele politieke situatie zie hoofdstuk geschiedenis.

Economie

De economie steunt voornamelijk op de sectoren landbouw (58%) en diensten (28,5%). Rijst en granen zijn de producten die voor eigen consumptie worden gebruikt en het belangrijkste exportproduct is cashewnoten. De cashewoogst is belangrijk maar de wereldmarktprijs van de cashewnoot is sinds 1999 sterk gedaald, waardoor de nettowaarde alleen maar minder is geworden. Andere exportproducten zijn: palmharten, bevroren vis en garnalen. Guinee-Bissau, Kaapverdië, Gambia, Guinee, Mauritanië en Senegal een overeenkomst om regionale samenwerking in toezicht op hun visgebieden te bevorderen. Het land heeft sinds 2001 een visserijakkoord met de Europese Commissie. Middels dit akkoord mogen Europese vissers binnen de territoriale wateren van Guinee-Bissau vissen. Hiernaast zijn in het verleden diverse afzonderlijke visserijcontracten afgesloten, waarvan de opbrengsten direct naar de president vloeiden. Het IMF-noodbudget heeft deze (aanzienlijke) geldstromen duidelijk in kaart gebracht.

Hoewel het land veel natuurlijke grondstoffen kent, worden deze niet op efficiënte manier gebruikt. Dit komt deels door de erfenis van Portugal, te weten een slechte infrastructuur, een importintensieve en beperkte industriebasis en weinig goed geschoolde arbeiders. Dankzij Wereldbank- en IMF-programma's was de economie vóór uitbreken van het conflict in 1998 voorzichtig op de goede weg, ondanks de grote begrotingstekorten en hoge inflatie aan het begin van de jaren negentig. Het conflict is echter zeer nadelig gebleken voor de economische ontwikkelingen en het land is hiervan nog lang niet hersteld.

Het land is sterk afhankelijk van de steun van Wereldbank en het IMF en de Europese Commissie. Het aantal bilaterale donoren is erg beperkt en stelt in hulpvolume weinig meer voor. Eind 2000 was in het kader van HIPC de zeer hoge nominale schuldenlast van $ 824 miljoen (bij 1,2 miljoen inwoners) preliminair kwijtgescholden. In mei 2001 besloten IMF en Wereldbank echter hun programma's, respectievelijk de Poverty Reduction Growth Facility en het Rehabilitatiekrediet, op te schorten vanwege het slechte macro-economische beleid van de regering. Vervolgens gaven Wereldbank en IMF een vorm van interim schuldverlichting, maar ook deze werd eind 2002 door een gebrek aan transparantie in het beheer van de publieke financiën stopgezet. Na een artikel IV consultatie was het Guinee-Bissau gelukt een akkoord voor een Staff Monitored Programme (SMP) te krijgen met het IMF, maar dit liep ernstige vertraging op door het ontslag van premier Carlos Gomes. De nieuwe regering heeft aangegeven in aanmerking te willen komen voor emergency post-conflict assistance (EPCA) in 2006. Enige feiten over de economie van Guinee-Bissau zijn dat het groeipercentage 3,5% in 2013 was. Het BNP bedraagt $1.200 per hoofd van de bevolking (2013). In Guinee-Bissau komt 58% van het BNP van de landbouwsector, de industrie draagt 13,5% bij en de dienstensector is goed voor 28,5% van het BNP.

Vakantie en Bezienswaardigheden

Ondanks de wilde schoonheid en de afgelegen tropische stranden is Guinee-Bissau een relatief onbekende toeristische bestemming vanwege langlopende instabiliteit en conflicten. Voor een avontuurlijke reiziger, kan dit een opwindende bestemming zijn buiten de gebaande paden. De belangrijkste bezienswaardigheden zijn de zandstranden langs de kust en de eilanden van de Bijagós Archipel. De natuur en het landschap, met inbegrip van regenwouden, riffen en mangroven op de archipel, is ongerept en onbedorven als gevolg van de relatieve onbereikbaarheid van Guinee-Bissau. De hoofdstad Bissau is een rustige, maar sfeervolle stad met culturele bezienswaardigheden, een aantal nachtclubs en de mediterrane architectuur van de Portugezen.

Klik op de menuknop bovenaan het scherm voor meer informatie

GUINEE-BISSAU LINKS

Advertenties
• Guinee-Bissau Vliegtickets.nl
• Hotels Guinee-Bissau
• Vakantieveilingen bied mee op de beste deals
• Tradetracker plaats advertenties en verdien geld

Nuttige links

Guinee-Bissau Startnederland (N+E)
Reisinformatie Guinee-Bissau (N)

Bronnen

Elmar Landeninformatie

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt augustus 2021
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems