CHILI
Geschiedenis
Geschiedenis
To read about CHILE in English - click here
| Chili verre reizen van ANWB |
Steden CHILI
| Santiago |
Geschiedenis
Precolumbiaans Chili
| advertentie |
|
|
Precolumbiaanse Tekeningen ChiliFoto: Masteruk CC 4.0 International no changes made
Ca. 20.000 jaar geleden verspreidden zich vanuit Azië nomadische jagers over geheel Noord- en Zuid-Amerika. Men neemt aan dat uiteindelijk tussen 17.000 en 12.000 jaar geleden de eerste mensen Vuurland in het zuiden van Chili bereikten. Deze jagers en verzamelaars trokken rond en bevonden zich nooit lang op een vaste plaats. Rond 5000 v.Chr. gingen veel mensen in geheel Zuid-Amerika over op landbouw, en verbouwden onder andere katoen en maïs. Deze omslag gebeurde ook in Noord-Chili, in Zuid-Chili bleven de bewoners vanwege de klimatologische omstandigheden jagers en verzamelaars.
Prehistorische volkeren
De eerste bevolkingsgroepen in het noorden van Chili waren nomadische vissers, sierra-bewoners, vallei-indianen en Aymara-indianen op de hoogvlakte. Al deze groepen stonden wel in contact met elkaar en dreven op uitgebreide schaal handel.
Een voorbeeld van nomadische vissers waren de Changos die langs de hele kust van het Kleine en Grote Noorden leefden. De Changos wisten de komst van de Europeanen te overleven tot eind 19e eeuw.
De Atacameños waren aanvankelijk jagers, maar gingen langzaamaan over op sedentaire landbouw en vielen op door het maken van irrigatiesystemen en terraslandbouw. De Atacameños stonden in de 12e eeuw n.Chr. zowel op landbouw- als op cultuurgebied op hun hoogtepunt. De opkomst van de Inca’s en de komst van de Europeanen zorgden voor de neergang van de Atacameños-
cultuur.
De Aymaras woonden op de hoogvlakte en iets ten noorden van de Atacameños. De huidige Aymaras stammen af van volken uit het westelijke Amazonegebied en hadden hun bloeitijd tijdens de periode van het Inca-rijk.
Tot aan de komst van de Inca’s kan men verschillende periodes onderscheiden binnen de bovenstaande culturen van het Grote Noorden.
De archaïsche periode duurde van 8000-1000 v.Chr. en werd beheerst door de Chinchorro-cultuur die vooral bekend is geworden door opmerkelijke grafvondsten en gemummificeerde lichamen, die tot de oudste ter wereld behoren. Het hoogtepunt van deze cultuur lag tussen 4000 en 2000 v.Chr., en werd 1000 v.Chr. definitief verdrongen door de ‘Faldas del Morro’-cultuur, die voor het eerst aardewerk maakten. Deze ‘aardewerk’-periode wordt de formatieve periode genoemd en stond ook in het teken van het tot huisdieren maken van lama’s en alpaca’s. Deze vroegkeramische periode duurde van 1000 v.Chr. tot 300 n.Chr.
Na de formatieve periode stond geheel Noord-Chili onder grote invloed van het Tiwanaku-rijk, het belangrijkste culturele en politieke centrum van die tijd, met als hoofdkwartier de Boliviaanse hoogvlakte.
Tijdens de laatkeramische periode van 1000 tot 1470 ontstonden er verschillende onafhankelijke koninkrijken in het noorden van Chili, die verdedigd werden door forten (Atacameños).
De archaïsche periode in het Kleine Noorden van Chili duurde van 8000-2000 v.Chr. en ook in deze periode trokken jagers van de kust naar het binnenland en daarna over de Andes heen. De bloeiperiode van de El Molle-cultuur in de Elquivallei ligt tussen 0-800 n.Chr. Deze semi-permanente landbouwers zijn vooral bekend geworden vanwege hun nieuwe manier van pottenbakken.
Toen de El Molle-cultuur verdween, werd het gebied rond 900 overgenomen door de Diaguitas, die de landbouw op een veel hoger plan brachten door allerlei nieuwe technieken te ontwikkelen, door metaalbewerking en door het maken van zeer mooi aardewerk.
| advertentie |
|
|
Mapuche ChiliFoto: Koppas CC 3.0 Unported no changes made
Van de vroegste bewoners in Zuid-Chili hebben alleen de Mapuche of Araucaniërs de komst van de Europeanen overleefd. Ze trokken in de 12e eeuw vanaf de Argentijnse steppes over het Andes-gebergte naar de bossen van Zuid-Chili. Het waren jagers, maar ze ontgonnen ook bossen om gewassen als maïs, aardappels, bonen en quinoa, een bepaalde graansoort, te verbouwen.
Het kleine Tehuelche-volk leefde op de Patagonische steppe ten oosten van het Andes-gebergte en zij worden ook wel Aonikenk genoemd. Het waren echte nomadische jagers die gedwongen door het harde klimaat met de seizoenen meetrokken.
De Chonos leefden totaal geïsoleerd, onder andere op de eilandengroep van Zuid-Chili. Het waren voornamelijk vissers, net als de Vuurlanders, die in het uiterste zuiden van Chili woonden. Toen de ontdekkingsreiziger Magelhaes Zuid-Chili aandeed, leefden hier vier indianenvolken: de Haush of Manekenks en de Onas of Selk’nam waren stammen die van de jacht leefden; de Yaghanes of Yamanas en de Alacalufes waren vooral vissers. Deze Vuurlanders stonden op een vrij laag ontwikkelingsniveau maar kenden wel hun natuurlijke omgeving door en door, en hadden een rijke religie die doorspekt was met sagen en legenden. Opmerkelijk is dat ze maar zeer weinig kleren droegen in het barre, natte klimaat. Toen Europese kolonisten vanaf 1881 Vuurland bezetten was het snel gebeurd met de Vuurlanders, o.a. door ziektes die de Europeanen meebrachten, maar ook door ordinaire moordpartijen.
In de vijftiende eeuw ontwikkelde zich in Centraal-Zuid-Amerika de grote Inca-beschaving. Vanuit Peru drongen zij via de Atacama-woestijn het huidige Chili binnen en veroverden grote delen van het land. Alleen de Mapuches in het zuiden van Chili slaagden erin om de Inca’s tegen te houden. Ten tijde van de Inca’s leefden er ca. 1 miljoen mensen op het huidige Chileense grondgebied.
Europese veroveraars, de ‘conquistadores’
| advertentie |
|
|
Chili 'Victoria' schip van MagelhaesFoto: Publiek domein
De zuidpunt van Chili was in 1520 door ontdekkingsreiziger Ferdinand Magelhaen ontdekt. Pas nadat in de jaren dertig van de zestiende eeuw Peru op de Inca’s was veroverd, deden de Spanjaarden in 1536, onderleiding van Diego de Almagro, een poging om Chili te veroveren en goud te vinden. Beide doelstellingen werden echter niet gehaald en pas in 1541 werd er een nieuwe poging gewaagd. Deze poging werd ondernomen door Pedro de Valdivia, en die slaagde wel; Chili werd een Spaanse kolonie. De Valdivia liet er geen gras over groeien en stichtte de steden Santiago, Concepción, Valparaíso en Valdivia.
Chili werd opgedeeld in zogenaamde ‘encomiendas’, grote landbouwbedrijven die in het bezit waren van grootgrondbezitters en geleid werden door ex-soldaten en avonturiers. Het zware werk werd uiteraard gedaan door indianen, die zwaar te lijden hadden onder de Spaanse bezetting. Voor de indianen onbekende ziektes braken uit en velen vluchtten de oerwouden of de bergen in. Net als voorheen hielden de Mapuches in het zuiden lang stand tegenover de Spanjaarden, tot zelfs in de 19e eeuw.
In de 16e eeuw was Chili economisch nog niet interessant voor de Spanjaarden en in 1700 telt de kolonie dan ook nog maar 100.000 inwoners van Europese afkomst.
Pas na de ontwikkeling van landbouw en veehouderij in de 18de eeuw begon een periode van economische opgang, waardoor vele immigranten uit Europa werden aangetrokken. De bevolking steeg nu snel tot ruim één miljoen rond 1800.
Onafhankelijkheidsstrijd, Bernardo O’Higgins eerste president
| advertentie |
|
Bernardo O'Higgins ChiliFoto: Publiek domein
In de eerste helft van de negentiende breekt er een onafhankelijkheidsstrijd uit in Chili, net als in de rest van Zuid-Amerika. De uit de Franse Revolutie stammende liberale denkbeelden en het uitroepen van de Noord-Amerikaanse onafhankelijkheid hadden hier grote invloed op. Er brak in Chili een soort burgeroorlog uit tussen de Spaansgezinden en de autonomen die voor onafhankelijkheid waren en de Spaanse invloed in het bestuursapparaat meer dan zat waren. De onafhankelijkheidsstrijders werden aangevoerd door de van Ierland afkomstige Bernardo O’Higgins. Hij kreeg hulp van Argentijnse troepen, die onder leiding stonden van een van de ‘bevrijders’ van Zuid-Amerika, José de San Martin. Het Spaanse leger werd in de Slag van Maipu verslagen door de autonomisten, waarna Chili in 1818 onafhankelijk werd met O’Higgins als eerste president. Hij ontwierp een grondwet die echter ten koste ging van de invloed van de grootgrondbezitters en de kerk. Hierdoor ontmoette hij zoveel weerstand dat in 1823 aftrad. Er volgde nu een zeer onrustige periode met veel opstanden en staatsgrepen.
Onder Diego Portales komt er in 1833 weer een autoritaire regering aan de macht waarin eigenlijk de grootgrondbezitters het voor het zeggen hadden. Dit betekende politiek en economisch een vrij stabiele periode, die nog versterkt werd door de ontwikkeling van een landbouweconomie naar steeds meer inkomsten uit de handel en de mijnbouw. Door het conservatieve beleid van achtereenvolgende presidenten namen de spanningen met meer liberale stromingen toe. Bij de grondwetsherziening van 1871 werd het systeem van presidentsverkiezingen enigszins veranderd, een klein succesje voor de liberalen.
Eind negentiende eeuw liet Chili haar ogen vallen op de guano- en nitraatvoorraden in het noorden van Peru en Bolivia. Chili annexeerde in 1879 grote delen van beide landen in de zogenaamde ‘Pacifische Oorlog’ of ‘Salpeteroorlog’. Door de inspanningen in het noorden verloor Chili wel een groot gedeelte van Patagonië aan Argentinië. Verder veroverde Chili ook de Paaseilanden. De opstandige Mapuches werden eindelijk onderworpen aan het centrale gezag en ondergebracht in reservaten, waar ze nog steeds in grote armoede leven. Eindelijk werd ook het zuiden van Chili opengelegd en gekoloniseerd, met name door duizenden Europeanen die door het bevolkingsoverschot in Europa emigreerden naar Chili. In de negentiende eeuw werd er ook op grote schaal door Engeland en vooral Duitsland in de industrie en mijnbouw van Chili geïnvesteerd.
Chili eerste parlementaire republiek in Zuid-Amerika
| advertentie |
|
|
Chili Jose Manuel BalmecedaFoto: Publiek domein
In 1884 werd er in Chili algemeen kiesrecht ingevoerd en een parlement gevormd, voor de allereerste keer in Zuid-Amerika. De eerste democratisch gekozen president was José Manuel Balmaceda Fernández (1886). Hij wilde de afhankelijkheid van het Britse kapitaal verminderen en een grotere rol voor de overheid in het economische leven. Het Congres keurde deze plannen af en er ontstond een bestuurscrisis, waarvan de vlootaanvoerder, Jorge Montt, profiteerde. Hij versloeg, samen met zijn ‘congressionalisten’, de regeringstroepen. Balmaceda pleegde hierop zelfmoord en Montt werd de nieuwe president van 1891 tot 1896. Er ontstond nu een soort modeldemocratie in Chili, met goede sociale voorzieningen, goed onderwijs en algemeen kiesrecht.
Economisch wist Chili hier echter niet van te profiteren en bleef op dit gebeid een ontwikkelingsland. De opbouw van de industrie kwam totaal niet van de grond en men was in feite volkomen afhankelijk van de nitraatexport, die ook nog geheel in buitenlandse handen was. De afhankelijkheid van één product werd pijnlijk duidelijk toen in 1914 kunstmest uitgevonden werd en de handel in nitraat totaal ineenstortte. Ondertussen was gelukkig de koperindustrie aangetrokken, maar ook deze was in handen van twee Amerikaanse bedrijven en afhankelijk van de fluctuerende prijzen op de wereldmarkt. De winsten die gemaakt werden verdwenen bovendien grotendeels naar het buitenland. Toch verdiende men nog zoveel dat de sociale voorzieningen min of meer intact konden blijven. Dit veranderde in de jaren dertig toen de wereldwijde economische crisis ook in Chili keihard toesloeg en men zich moest gaan bezinnen hoe nu verder te gaan op economisch en sociaal gebied.
Met Arturo Alessandri kwam in 1920 de eerste president aan de macht die niet uit een van de rijke families stamde. Met behulp van het leger kon hij zijn hervormingsplannen doorvoeren, waaronder herstel van de macht van de president, belastingmaatregelen en arbeidswetten. In 1927 greep de legerofficier Carlos Ibañez de macht en leidde tot 1931 een dictatoriaal bewind. In 1932 slaagde Alessandri er weer in de macht te heroveren, en daarna zijn ambtstermijn vol te maken. De toegenomen invloed van links kwam in 1938 tot uitdrukking in de verkiezing tot president van Pedro Aguirre Cerda, de kandidaat van het Volksfront. Hij verbeterde het onderwijs en stimuleerde de industrialisatie.
De Duits sprekende minderheid wist te bewerkstelligen dat Chili gedurende de Tweede Wereldoorlog tot januari 1943 neutraal bleef; daarna koos Chili de kant van de geallieerden. Na de oorlog werd de Amerikaanse invloed steeds evidenter. Een door president Gabriel Videla (1946-1952) ingevoerde wet op de bescherming van de democratie leidde tot ontslag van communistische ministers en grootscheepse vervolging van leden en sympathisanten van de communistische partij. Bij de verkiezingen van 1952 werd de nationalist Ibañez weer tot president gekozen. Na de conservatieve regering van Jorge Alessandri (1958-1964) kwam Eduardo Frei aan de macht: voor het eerst een christen-democratische president.
Periode Salvador Allende
| advertentie |
|
|
Salvador Allende ChiliFoto: Biblioteca del Congreso Nacional de Chile CC 3.0 Chile no changes
In die tijd werd het parlement constant door conservatieve partijen beheerst, maar door de vele sociale ongelijkheden ontstond er een actieve linkse stroming die zich steeds meer ging verzetten tegen de gang van zaken in Chili. Echte staatsgrepen bleven wonderwel uit en pas in 1970 kwam de marxistische Salvador Allende Gossens aan de macht, als kandidaat van de linkse coalitie Unidad Popular (Volkseenheid). De economie zat op dat moment weer totaal in het slop en Allende wilde dat door middel van ingrijpende hervormingen rechtzetten. Die hervormingen hielden onder andere in op grote schaal nationalisaties en natuurlijk herverdeling van het grootgrondbezit. De tegenstand van de rechtse partijen was echter zeer groot en uiteindelijk werden alleen de kopermijnen genationaliseerd. Ook de Verenigde Staten waren het volstrekt niet eens met de weg die Allende ingeslagen was, en lieten dit onder andere blijken door een economische boycot.
De armste bevolkingsgroepen kregen het onder Allende iets beter want er werd inderdaad grond herverdeeld en onderwijs en sociale voorzieningen kregen nieuwe impulsen. Voor de eenheid in het land waren deze maatregelen echter funest. Er heerste chaos door illegale grondbezettingen, terroristische acties van grootgrondbezitters en met aanslagen van daarop reagerende linkse groeperingen. Het volk steunde Allende echter van harte en liet dit blijken bij de verkiezingen in 1973, die weer door Allende gewonnen werden. Dit was het sein voor rechts om met behulp van leger en politie, en gesteund door de Verenigde Staten, een zorgvuldig beraamde staatsgreep op 11 september 1973 uit te voeren.
Dictatuur onder Pinochet
| advertentie |
|
|
Augusto Pinochet ChiliFoto:Biblioteca del Congreso Nacional de Chile CC 3.0 Chili no changes made
Het Moneda-paleis werd gebombardeerd en Allende pleegde zelfmoord. Het 'Chileense experiment', dat erin bestond langs democratische en vreedzame weg het socialisme te vestigen, had slechts drie jaar geduurd, van november 1970 tot september 1973. Generaal Augusto Pinochet Ugarte werd de leider van de militaire junta en voerde een zeer dictatoriaal bewind, voornamelijk gebaseerd op terreur. Martelingen waren aan de orde van de dag en politieke partijen en vakbonden werden verboden; veel sociale maatregelen werden ongedaan gemaakt. Veel Chilenen vluchtten naar het buitenland of werden verbannen. Op het platteland werd gemoord door militairen en grootgrondbezitters. Onder het bewind van Pinochet vielen 20.000 doden en tienduizenden werden in concentratiekampen en foltercentra gedetineerd. Wegens het op grote schaal en voortdurend schenden van de mensenrechten is het militaire regime in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties herhaaldelijk veroordeeld. De betrekkingen met de Verenigde Staten bereikten een dieptepunt met het stopzetten van de militaire en economische hulp door de regering-Carter.
In 1980 volgde er een grondwetswijziging waardoor Pinochet tot minstens 1989 in het zadel kon blijven zitten, pas daarna zouden er weer democratische verkiezingen mogelijk worden. Hierdoor werd de repressie wat minder, waardoor de mensen weer wat moed kregen, en er volgden in 1983, 1985 en 1986 massastakingen (15.000 arrestaties), de zogenaamde ‘protestas’. In november 1984 werd zelfs de staat van beleg werd uitgeroepen. Deze protestacties waren ook een gevolg van de economische teruggang. Ook de kerk mengde zich in deze strijd tussen de gewone man en het establishment. De guerrillabeweging Patriottisch Front Manuel Rodriguez (FPMR) pleegde in september 1986 een aanslag op Pinochet. Deze riep opnieuw de staat van beleg uit en er werden oppositieleiders gearresteerd. De afkondiging in 1987 van de wet op de registratie van kiezers en de wet op de politieke partijen maakten weer een legaal functioneren van oppositiepartijen mogelijk.
Door de toenemende ontevredenheid van aanvankelijke aanhangers van Pinochet, maar ook uit het buitenland (met name de Verenigde Staten), werd Pinochet gedwongen verkiezingen uit te schrijven en stond Chili op het punt om weer een democratie te worden.
Allereerst werd er in oktober 1988 nog een referendum gehouden over het zich herkiesbaar stellen van Pinochet. 55% van de bevolking was hiertegen en nu stond niets meer in de weg om vrije verkiezingen te houden.
Vrije verkiezingen: Patricio Aylwin president
Patricio Aylwin ChiliFoto: Biblioteca del Congreso Nacional CC 3.0 Chili no changes made
De oppositie had zich ondertussen aaneengesloten en de presidentsverkiezingen van 17 december werden gewonnen door de christen-democratische voorman Patricio Aylwin. Na 17 jaar militair regime vond Aylwins ambtsaanvaarding plaats op 11 maart 1990. Chili was trouwens het laatste land in Zuid-Amerika dat de overstap maakte naar een parlementaire presidentiële democratie. Dat was des te wranger vanwege het feit dan er in 150 jaar tijd maar twee staatsgrepen hadden plaatsgevonden. Andere Zuid-Amerikaanse landen hadden er in dezelfde tijd al tientallen achter de rug.
De overgang verliep verder vrij geruisloos door de voorzichtige aanpak van de regering. Er werd ook een ‘commissie van waarheid en verzoening’ ingesteld die een onderzoek ging doen naar de moorden en verdwijningen tijdens de periode Pinochet. Het rapport van de commissie kwam in 1991 uit en was desastreus voor Pinochet; 2000 mensen vermoord door politie en leger, 1000 mensen ‘verdwenen’, en velen waren gemarteld en gevangengezet. De daders zijn nog steeds niet berecht door een in 1987 nog aangenomen amnestiewet, en het leger werkte niet echt mee om de onderste steen boven te krijgen.
In maart 1994 trad Eduardo Frei Ruiz-Tagle aan als president. Privatisering en modernisering van het bestuur, onderwijs en armoedebestrijding stonden hoog op zijn agenda. Bij de parlementsverkiezingen, eind 1997, behield de regerende Concertatión por la Democracía haar meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.
21e eeuw
Ricardo Lagos ChiliFoto: Presidencia de la Nación Argentina CC 2.0 Generic no changes made
Op 16 januari 2000 kozen de Chileense kiezers na een historische en felle verkiezingsstrijd de gematigde socialist Ricardo Lagos tot president. Lagos, lid van de voormalige socialistische regering van president Salvador Allende, werd de eerste socialistische president van Chili sinds 1973. Lagos, advocaat en voormalig minister van Publieke Werken en Onderwijs, was kandidaat voor de regerende centrum-linkse coalitie Concertación por la Democrácia.
Bij de presidentsverkiezingen van december 2005 was een tweede ronde nodig. De socialiste Michelle Bachelet haalde 46% van de stemmen, net niet genoeg om in één keer te winnen.
In de tweede ronde moet Bachelet het op 15 januari 2006 opnemen tegen de rechtse zakenman en miljonair Sebastian Piñera, die 25% van de stemmen kreeg.
Als Bachelet de tweede ronde wint, is ze de eerste vrouwelijke president van Chili.
In maart werd Bachelet inderdaad tot president beëdigd. Zij won de tweede ronde van de verkiezingen met 53% van de stemmen.
Chili Sebastian PiñeraFoto: Government of Chile CC 3.0 Chile no changes made
In december 2006 overleed de Chileense oud-dictator Pinochet in een militair ziekenhuis in de Chileense hoofdstad Santiago. Pinochet was 91 jaar oud. Hij liet in de eerste drie jaren van zijn bewind alleen al zeker 130.000 arresteren. Veel Chilenen, naar schatting zeker 3000, verdwenen spoorloos of werden vermoord. Tienduizenden ontvluchtten hun land. In juni 2007 belooft de regering smartengeld aan een aantal slachtoffers van het Pinochet-regime. Lokale verkiezingen in oktober 2008 geven aan dat politiek rechts aan een opmars bezig is. In februari 2009 bezoekt President Bachelet Cuba, dat is voor het eerst in bijna 40 jaar dat een Chileens regeringshoofd Cuba bezoekt. In januari 2010 wint de rechtse kandidaat Sebastian Pinera de presidentsverkiezingen en maakt zo een einde aan twintig jaar linkse coalities. In maart 2010 wordt hij ingezworen.
In oktober 2010 komt er een einde aan het mijndrama in Chili 33 mijnwerkers zaten 68 dagen ingesloten na een explosie in een mijn op ruim 600 meter diepte. De wereld keek ingespannen toe hoe de mijnwerkers één voor één door een speciaal geboorde schacht naar boven werden gehaald. De Chileense president Sebastiaan Pinera ving hen op en kondigt aan dat Chili een vijftien jaar oud internationaal akkoord over de veiligheid van mijnen zal ratificeren.
Chili Michelle BacheletFoto: Gobierno de Chile CC 3.0 Chile no changes made
In december 2013 wint Michelle Bachelet in de tweede ronde de presidentsverkiezingen. In februari 2015 kondigt president Bachelet plannen aan om een einde te maken aan het totale verbod op abortus. In december 2017 wint oud president Sebastiaan Pinera de verkiezingen. Hij zet in op economische groei. Eind 2019 zijn er massale protesten tegen economische ongelijkheid. Deze protesten zijn ingegeven door een stijging van de prijs van metrokaartjes in Santiago, die daarna zijn teruggedraaid.
Op 25 oktober 2020 is een referendum gehouden over de instelling van een conventie voor de opstelling van een nieuwe grondwet (de huidige is aangenomen onder het bewind van August Pinochet), en op 15-16 mei 2021 is een referendum gehouden over de verkiezing van de leden van de conventie
CHILI LINKS
Advertenties
• Djoser Rondreizen Chili
• Vliegennaar.nl | Vliegtickets Chili
• Hotels Trivago
• Bouw je eigen Chili Rondreis
• Chili verre reizen van ANWB
• Hotels Chili
• Autoverhuur Sunny Cars Chili
• Rondreizen Chili
• Boeken, ook tweedehands, over CHILI bij Bol.com
Nuttige links
Chili Foto'sDieren in Chili (N)
Reisinformatie Chili (N)
Reisverhaal over Patagonië in Chili en Argentinië (N)
Reisverhaal van Paaseiland met zijn unieke Moai-beelden (N)
Reizendoejezo - Chili (N)
Rondreis Chili (N)
Rondreis door Chili (N)
Startpagina Chili (N)
Bronnen
Asal, S. / Chili
Lannoo.
Caistor, N. / Chili : mensen, politiek, economie, cultuur
Koninklijk Instituut voor de Tropen / Novib.
Castillo-Feliú, G.I. / Culture and customs of Chile
Greenwood Press.
Dwyer, C. / Chile
Chelsea House Publishers.
Filippo, H. / Chili
Elmar.
CIA - World Factbook.
BBC - Country Profiles.
laatst bijgewerkt maart 2024Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems